https://spnfa.ir/20230127/وضعیت-دشوار-برجام-14401364.html

وضعیت دشوار برجام

وضعیت دشوار برجام

اسپوتنیک ایران

سرنوشت توافق هسته ای در پاییز سال گذشته به شدت عوض شد. 27.01.2023, اسپوتنیک ایران

2023-01-27T19:45+0330

2023-01-27T19:45+0330

2023-01-27T19:45+0330

گزارش و تحلیل

ایران

https://cdn1.img.spnfa.ir/img/313/51/3135133_0:0:3087:1737_1920x0_80_0_0_99edf06c1eb0ef5fd9ad5444d3a7ec4e.jpg

اسپوتنیک، ولادیمیر ساژین، خاورشناس مطرح روس در این خصوص چنین می نویسد: در کنار معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای، توافق هسته ای ژوئیه 2015 با ایران به مهم ترین سند تاریخی دوران هسته ای تبدیل شد که از سال 1945 آغاز گردید. برجام یکی از دستاوردهای دیپلماسی بین المللی است و می تواند به الگویی برای حل دیپلماتیک بحران های منطقه ای و جهانی تبدیل شود.با این حال، اینطور نشد... در سال 2018، بر خلاف تمایل همه شرکت کنندگان دیگر در این توافق، برجام در واقع توسط دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا نابود شد. با ورود دولت بایدن به کاخ سفید، امیدی برای احیای آن وجود داشت. از آوریل 2021 تا اوت 2022، حدود 12 دور مذاکره در فرمت های مختلف برگزار شد. در نتیجه، سندی در مورد احیای برجام تدوین گردید. فقط این باقی مانده بود که در مورد "برخی ویرگول ها" به توافق برسیم. نماینده دائم روسیه در سازمان های بین المللی در وین، میخائیل اولیانوف، خاطرنشان کرد: "در اصل، ما می توانیم فرض کنیم که متن تقریباً به طور کامل مورد توافق قرار گرفته است. طرف ایرانی فقط در مورد چند کلمه و چند خط سؤالات جداگانه داشت. بقیه نکات مورد توافق تلقی می شود."گفتگو در مورد تصویب سند پس از انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا در 8 نوامبر 2022 بود. اما در مورد برخی مسائل کاملاً قابل حل بحث برانگیز (نقش و نگرانی آژانس از یک سو، تضمین های ایالات متحده از سوی دیگر) عواملی اضافه شد که کاملاً بی ارتباط با مشکل هسته ای ایران بود.اروپایی ها و آمریکایی ها تقویت همکاری های نظامی-فنی ایران و روسیه را دوست نداشتند. عامل دیگر ناآرامی های گسترده ضد دولتی بود که در اواسط سپتامبر در ایران آغاز شد.اخیراً تغییرات جدی هم در کشورهای نویسندگان برجام و هم در کل جهان در حال رخ دادن است و شرکت کنندگان در روند مذاکرات اظهارات ضد و نقیضی می کنند: گاهی اعلام می کنند که توافق مرده است یا بیان می کنند که امید برای راه حلی مشکلات وجود دارد. پیتر استانو، سخنگوی جوزپ بورل، رئیس دیپلماسی اتحادیه اروپا، گفت: تلاش های رئیس دیپلماسی اتحادیه اروپا برای خروج از بن بست برجام است، اما وضعیت ساده نیست و بحث ها به حالت تعلیق درآمده است.ایران طبیعتاً به لغو تحریم‌ها و بر این اساس به احیای برجام علاقه دارد. با این حال، همه چیز به این سادگی نیست. همانطور که توسط مدیر علمی مؤسسه شرق شناسی آکادمی علوم روسیه، آکادمیسین ویتالی نائومکین اشاره کرد، بخشی از نخبگان سیاسی و مقامات امنیتی ایران از مسیری حمایت می کند که راه همکاری رهبری ایران با روسیه و چین است و بخش دیگری امضای توافق برجام با لغو تحریم‌ها و عادی‌ سازی روابط با غرب را در اولویت کاری خود می‌داند.دو تن از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام از دولت خواستند به مذاکرات هسته ای بازگردد. محمدصدر گفت که با رئیس‌جمهور رئیسی صحبت کرده و رئیس‌جمهور به او گفته است که "دستور داد تا مذاکرات ادامه یابد." او تاکید بر این کرد که در برخی از نیروهای امنیتی، کسانی که از تحریم ها سود می برند و آنهایی که ماهیت روابط بین الملل را درک نمی کنند، مخالفت شدیدی با برجام وجود دارد. غلامرضا مصباحی مقدم یکی دیگر از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز از دولت ایران خواست تا مذاکرات را از سر بگیرد زیرا تحریم ها سرمایه گذاری خارجی در ایران را کاهش می دهد.اما شاید این فراخوان ها برای چهار - پنج ماه دیر بود. تا اواسط سپتامبر، تهران و واشنگتن هنوز می توانستند مصالحه کنند. اکنون واکنش تند آلمان، فرانسه، بریتانیا و آمریکا - شرکت کنندگان در مذاکرات برجام - به سرکوب اعتراضات در ایران که در تحریم های جدید غرب متظاهر شده است، امکان ادامه گفت وگو درباره برجام را به حداقل رسانده است.دولت بایدن هرگز در دستیابی به موفقیت توافق ثابت نبوده است. بنابراین ایرانی ها متهم شدند که موضوعاتی را که به موضوع هسته ای مربوط نمی شود در مذاکرات گنجانده اند. و پیش از این در شرایط جدید در 14 نوامبر، راب مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران گفت: تمرکز ما بر توافق نیست، بلکه بر آنچه در ایران می‌گذرد است." وی تصریح کرد که اکنون واشنگتن برنامه هسته ای ایران را جدا از سایر موضوعات نمی داند. در 4 ژانویه، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده گفت: "از چند ماه پیش... سرلوحه دستور کار ما این است که تمام تلاش خود را برای حمایت از حقوق جهانی مردم ایران و مقابله با روابط امنیتی رو به رشد ایران و روسیه انجام دهیم."می توان نتیجه گرفت که آمریکا علاقه خود را به توافق هسته ای از دست داده است. اولاً، پس از انتخابات کنگره، مواضع مخالفان سیاسی بایدن - جمهوری خواهان که اکثراً مخالفان توافق بودند، تقویت شد. ثانیا و شاید مهمتر از همه، سیاست خارجی کاخ سفید تقریباً یک سال است که بر روسیه، اوکراین و چین متمرکز شده است.کشورهای اتحادیه اروپا و بریتانیا همواره از احیای برجام و رفع تحریم ها از ایران حمایت کرده اند. می توان آنها را درک کرد: ایران عاری از تحریم ها جریانی از هیدروکربن ها (عمدتاً نفت) به اروپا و بازار امیدوار کننده وسیعی در کشور نسبتاً توسعه یافته 85 میلیونی است. اروپایی ها به ویژه در سال 2022 به دلیل تهدید از دست دادن هیدروکربن های روسیه فعال شدند. اما در پاییز که وضعیت هیدروکربن ها بهتر شد، کمپین ضد ایرانی را رهبری کردند.حسین موسویان معاون سابق وزیر امور خارجه ایران که از سال 2003 تا 2009 عضو تیم مذاکرات هسته ای بود، موضع قدرت های غربی را متاثر از اوضاع داخلی ایران دانست. وی همچنین کشورهای اروپایی را به کارزار ضد ایرانی در ارتباط با موضع جمهوری اسلامی ایران در مناقشه اوکراین متهم کرد و گفت: اکنون اروپایی ها به دلیل مسئله اوکراین، سیاست خصمانه تری از آمریکا علیه ایران در پیش گرفته اند و "کاتولیک تر از پاپ" شده اند. چین به نوبه خود، به طور سنتی اظهارات فلسفی مبهم می کند. در ضمن، در سال‌های اخیر روابط ایران و چین بر اساس مبانی حقوقی توافقنامه همکاری همه جانبه ایران و چین که در سال 2021 برای مدت 25 سال امضا شد، تقویت چشمگیری داشته است. ایران کشور کلیدی طرح یک کمربند و یک جاده چین است. پتانسیل زیادی برای همکاری تهران و پکن در زمینه های مختلف وجود دارد.برای ایران، چین حلقه نجات در طوفان های اقتصادی است. ایران نیز به نوبه خود یکی از مهمترین شرکای نظامی-سیاسی و اقتصادی چین در خاورمیانه است. بنابراین، پکن از تهران حمایت خواهد کرد، به خصوص که سیاست ایران آشکارا ضد آمریکایی است. برداشتن تحریم ها از ایران برای چین چندان مهم نیست. طی سال‌ها، این دو کشور یاد گرفته‌اند که موانع را دور بزنند. و پکن به جزئیات احیای برجام نمی پردازد و از تهران حمایت می کند.روسيه همواره از رعايت رژيم منع اشاعه تسليحات هسته‌ای حمايت كرده و سال‌هاست كه همراه با ساير قدرت‌های ذی‌نفع تمام تلاش خود را برای بازگرداندن برجام، سندی كه می‌تواند به مهم‌ترين عامل عدم اشاعه تبديل شود، تهيه و سپس انجام داده است.امروز، برجام موضوع شماره یک در مسکو نیست. با این وجود، ایران و روابط با آن جایگاه فزاینده‌ای در سیاست روسیه اشغال می‌کند. فئودور لوکیانوف، کارشناس سیاسی مشهور روسی، معتقد است: "روابط روسیه و ایران هرگز صاف نبوده است. روسیه ریسک خارج شدن از چارچوب تحریم ها را نداشت... زمانی که یک گسست شدید و احتمالاً غیرقابل برگشت بین روسیه و غرب رخ داد، وضعیت تغییر کرد.گفتنی است که در شرایط کنونی، احیای برجام و لغو تحریم ها علیه ایران ممکن است سرعت حرکت ایران و روسیه به سمت یکدیگر را کمتر کند.در 12 ژانویه، رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در نشستی در واتیکان با پاپ فرانسیس تأیید کرد که مذاکرات برای بازگرداندن برجام به بن‌بست رسیده است. وی افزود: ایران با موفقیت و فعالانه زیرساخت های هسته ای خود، غنی سازی اورانیوم، ایجاد و استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته تر و بیشتر را توسعه می دهد.او گفت: "این واقعاً نگران‌کننده است، زیرا البته اینها گام‌هایی در جهت گسترش سلاح‌های هسته‌ای هستند و ما باید جلوی آن را بگیریم."اما چگونه می توان آن را امروز انجام داد؟در 17 ژانویه، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده گفت: "آنچه در مرکز توجه ما قرار دارد، تعهد پرزیدنت بایدن است که ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت. ما همچنان معتقدیم که دیپلماسی موثرترین راه برای دستیابی به این هدف است."بسیار خوب. اما منطق کجاست: چگونه می توان بدون مذاکره به راه حلی برای مشکل از طریق دیپلماسی دست یافت؟ پروفسور آمریکایی والتر راسل مید پیشنهاد می کند، "انجام سیاست قوی و موثر ایالات متحده... اگر همه چیز شکست بخورد، انجام اقدام نظامی برای مسدود کردن برنامه هسته ای تهران."چنین سناریویی نگرانی مشروع ای بر می انگیزد. حمد آل ثانی، سیاستمدار برجسته قطری، نخست وزیر سابق قطر، گفت که قطر اطلاعاتی در اختیار دارد مبنی بر اینکه اسرائیل به دنبال دستیابی به تجهیزات و سلاح برای حمله به اهدافی در ایران است.اما چیزی که طرف آمریکایی هنوز نمی‌خواهد به اسرائیل بدهد، سلاح است. حمد آل ثانی ابراز نگرانی کرده گفت: "اگر طرفین به توافق هسته‌ای جدید با ایران نرسند و آمریکا تسلیحات مورد نیاز اسرائیل را در اختیار آن قرار دهد، خدای ناکرده تنش نظامی رخ خواهد داد که می تواند امنیت و ثبات را در منطقه ما تضعیف کند و عواقب شدید اقتصادی، سیاسی و اجتماعی به همراه داشته باشد."این واقعیت که تا آغاز سال 2023 برجام از مرکز توجه سیاست جهانی حذف شد، پراز پیامدهای غیرقابل پیش بینی است.از این رو سخنان میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان های بین المللی در وین که بهترین راه برای جلوگیری از تنش در منطقه به فرجام رساندن مذاکرات هسته ای با ایران است، جنبه مبرم دارد.

https://spnfa.ir/20221221/آمریکا-ایران-امکان-بازگشت-متقابل-به-برجام-را-از-بین-برد-13895455.html

https://spnfa.ir/20221205/با-روسیه-درباره-ی-برجام-صحبت-میشود-13650691.html

https://spnfa.ir/20230123/رئیسی-ایران-اجرای-کامل-توافقات-با-روسیه-را-دنبال-میکند-14354515.html

https://spnfa.ir/20221226/آمریکا-از-ایران-خواست-تمام-دستگیرشدگان-اعتراضات-اخیر-را-آزاد-کند-13964203.html

2023

خبرها

fa_FA

ایران