سازمان همکاری های شانگهای که سال 2001 تاسیس شده، یک سازمان بین دولتی و بین المللی است که امروز اعضای آن را روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان تشکیل می دهند. علاوه بر این کشورهای مغولستان، هند، ایران و پاکستان و افغانستان عضو ناظران سازمان هستند. در دهمین دیدار دبیران شوراهای امنیت دول عضو شانگهای که روز 14 آوریل در مسکو برگزار شد، برای اولین بار سران شوراهای امنیت کشورهای ناظر نیز حضور یافتند، به همین خاطر دیمیتری مینزنتسف دبیر کل سازمان این دیدار را فرمت «6 به علاوه 5» نامیده و گفت که این دیدار مرحله جدیدی از تعاملات با دول ناظر سازمان آغاز می کند.
دیمیتری مینزنتسف درباره چشم انداز توسعه سازمان و تهدیدها و چالش های امنیتی و ثبات در فضای کشورهای این سازمان به خبرنگار ریانوستی توضیحاتی داد.
- تا چه اندازه ورود هند و پاکستان به سازمان شانگهای در آینده نزدیک میسر است؟
یادآور می شوم که در آستانه اجلاس شانگهای در دوشنبه در ماه سپتامبر سال 2014 رییس جمهور هند خطاب به سران کشورهای عضو سازمان نامه ای مبنی بر خواست هند به عضویت کامل در سازمان ارسال کرد. درخواست های مشابهی هم از سوی ایران و پاکستان دریافت کرده ایم.
لازم به ذکر است که بسته «موضوعات توسعه اعضا» کار ساده ای نیست. باید درخواست ها و تناسب کشور درخواست کننده با معیارهای تعیین شده در سازمان را بررسی کرد.
در اجلاس دوشنبه یک سند تاریخی به امضا رسید که بیشتر شبیه به یادداشت تفاهم برای اعطای حق کامل عضویت به دولت درخواست کننده بود و چگونگی عضو گیری در سازمان را مشخص می کرد. به این ترتیب، کارهای لازم برای چگونگی عضو گیری و گسترش اعضای سازمان بدون بروز موانع حقوقی انجام گرفته است. کار به طور گسترده در همین رابطه آغاز شده و نامه های کشورهایی که خواهان ورود به گروه ناظران و شرکا در گفتگوها هستند را بررسی می کنیم. همین موضوع نشان دهنده چشم انداز واقعی گسترش سازمان شانگهای است.
ما حساب کرده ایم که تصمیم هند و پاکستان قابل اجرا است. همین تصمیم می تواند ظرفیت سازمان را بالا برده و تاثیرگذاری سازمان را در منطقه بیشتر می کند و به تبع سازمان می تواند مشارکت فعالتری در مسایل منطقه ای و دستور کار روز بین الملل داشته باشد.
- چشم انداز ورود ایران و افغانستان را به سازمان چطور می بینید؟
طبق قوانین سازمان، کشورهایی که تحت تحریم سازمان ملل هستند، نمی توانند به سازمان شانگهای وارد شوند. اما ما امروز شاهد تلاش ایران برای فعال ساختن تعاملات به عنوان عضو ناظر هستیم. ایران ظرفیت خوبی دارد. از کار ایران در فرمت «6 به علاوه 5» و حضور علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در دهمین دیدار دبیران شورای امنیت کشورهای عضو شانگهای در مسکو که باز هم گواه فعالیت بیشتر ایران است، استقبال می کنیم.
ما از پیشرفت مذاکرات شش جانبه با ایران نیز راضی هستیم. اما باید واقع گرا بود. روشن است که پیشرفت ها در این مساله پیچیده نمی تواند سریع باشد. به هر صورت، ما امیدوار هستیم که در آینده نزدیک بتوانیم نتایج جدی بدست آوریم.
از طرف رییس جمهور افغانستان هم هنوز درخواستی دریافت نکرده ایم.
- آیا امکان تشکیل نیروهای مسلح موتلفه چیزی شبیه به سازمان پیمان امنیت جمعی واکنش سریع را در برنامه های سازمان دارید؟
نه، برنامه ای در این رابطه نداریم. سند اصلی و پایه برای ما منشور سازمان است که می گوید ثبات و امنیت منطقه با استفاده از ابزارهای سیاسی — دیپلماتیک حاصل می شود. این منشور در هنگام تاسیس سازمان نوشته شده و حتی یک بار از این اصل تخطی نکرده ایم. کار چهارده ساله سازمان گواهی بر این گفته است.
- آیا شرایط در افغانستان می تواند برای کشورهای عضو سازمان شانگهای خطرناک باشد، بویژه با نفوذ گروهک اسلامی «داعش» به این کشور؟
حل نشدن مساله افغانستان در طول این سالها امکان فعال شدن نیروهای افراطی، جدایی طلب و تروریسم و قاچاق مواد مخدر و اسلحه و جنایت های سازمان یافته را بیشتر می کند. نسل جدید در چنین شرایطی بزرگ می شود. این نسل در وضعیت بی ثباتی و جنگ رشد می کند. علاوه بر این، حل نشدن مساله زندگی باثبات و بدون درگیری و تامین نیازهای خانواده برای هزاران هزار کشاورز افغان، تا حد زیادی شرایط را برای تشکیل گروهک های تروریستی بیشتر می کند. اگر امروز ما شاهد افزایش چند برابری تولید مواد مخدر هستیم، یکی از دلایل آن حل نشدن مسایل اجتماعی در افغانستان است.
در اجلاس سال 2012 پکن سران کشورهای عضو سازمان شانگهای خاطر نشان کردند که حل مسالمت آمیز درگیری ها در افغانستان با افزایش نقش سازمان ملل میسر است. موضع ما هنوز هم همان است و کشورهای عضو سازمان خواستار حل مساله افغانستان با مدیریت افغانستان و به دست خود افغان ها هستند.
عامل افغانستان وجود دارد. تظاهر به نبود آن، اشتباه است. فعالیت های سازمان شانگهای در حوزه سیاسی — دیپلماتیک، ارایه جایگاه ناظر به افغانستان در سال 2012، موافقت با مشارکت افغانستان در گفتگوها، مهمترین شاخص و تبیین کننده خواست سازمان به حل مسالمت آمیز مساله افغانستان است.
- کشورهای عضو سازمان همکاری های شانگهای برای مبارزه با تهدید قاچاق مواد مخدر بویژه از افغانستان چه تدابیری اتخاذ می کنند؟
سطح تعاملات و همکاری ها در بحث مبارزه با قاچاق مواد مخدر بین کشورهای عضو سازمان شانگهای افزایش یافته و عمیق تر می شود. مفاد اصلی استراتژی مبارزه با قاچاق مواد مخدر در سال های 2011 تا 2016 به اجرا در می آیند. کار طرفین برای آماده سازی طرح استراتژی جدید مبارزه با قاچاق مواد مخدر در سال های 2017 تا 2022 آماده می شود. علاوه بر این، بان کی مون دبیر کل سازمان ملل در دیدار خود با ما به اهمیت این مجموعه اسناد و برنامه ها و طرح هایی که نتایج جدی در بر دارند، اشاره کرد.
- کشورهای عضو شانگهای تهدیدها را تا چه اندازه جدی ارزیابی می کنند؟
در واقع، سازمان می گوید که طی سال های اخیر گستره تهدیدات به طور مشهودی عریض تر شده است. با کشورهای عضو سازمان شانگهای در این رابطه، تعاملات خود را برای تامین امنیت اطلاعات بین الملل بیشتر کرده و با دقت بیشتری مساله تهدیدات را بررسی می کنند. در این میان، فعالیت ساختار ضدتروریستی منطقه ای «ر.آ.ت.س» شانگهای در این حوزه بیشتر شده است.
یادآور می شویم که سال 2009 سازمان همکاری های شانگهای توافقنامه ای در خصوص امنیت اطلاعات بین الملل به امضا رساند.
