احتمال احیای برجام به صورت چراغ خاموش

این روزها بسیاری چشم انتظار نتایج سفر سلطان عمان به تهران می باشند و گمانه زنی های زیادی درباره اینکه سلطان عمان چه پیشنهاد هایی از طرف کشورهای دیگر با خود حمل می کند هم زیاد است.

بد نیست به این نکته اشاره کرد که سلطان هیچ وقت پیغام رسان طرفی نبوده و برای پیغام رساندن نیاز نیست که خود شخصا حضور پیدا کند اما به هر حال رویکرد عمان در منطقه و جهان نشان داده که این کشور تمایل دارد نقش موثری در حل بحران های منطقه ای و بین المللی داشته باشد.

اصلی ترین سیاست مرحوم سلطان قابوس که توسط سلطان هیثم هم ادامه دارد این است که عمان در همه مسایل منطقه ای و بین المللی نقشی بی طرفانه داشته باشد و با همه رابطه خوبی داشته باشد و در صورتی که دیگران تمایل داشته باشند نقش میانجی میان آنها را داشته باشد.

برخی کشورهای دیگر مانند سوئیس هم با داشتن چنین سیاستی معروف هستند اما اینها معمولا نه فقط نقش بی طرفانه دارند بلکه نقش خنثی در معادلات بین المللی هم دارند و نه فقط در مسایل بین المللی اعلام می کنند بی طرف هستند بلکه قدمی هم برای ایجاد صلح بر نمی دارند.

البته بماند که سوئیس چند صباحی است زیر فشارهای کشورهای غربی سر خم کرده در حال از دست دادن این موقعیت خود است و همین مساله می تواند حد اقل برای اقتصاد سوئیس پر هزینه تمام شود.

رشد اقتصادی سوئیس در واقع گرو سیاست بی طرفانه ای کشور در منازعات بین المللی می باشد و خوب به همین دلیل حتی در جنگ های جهانی هم سوئیس مامن سپرده گذاری کشورهای مختلف و شهروندانشان بوده و بسیاری سوئیس را به عنوان مامن اموال خود می دانستند که اگر این شرایط تغییر کند قطعا بسیاری از سپرده گذاران اموال خود را از سوئیس خارج خواهند کرد.

از جریان سوئیس که بگذریم می بینیم عمان موفق شده نقش خاصی برای خود در مناسبات بین المللی ترسیم کند.

یعنی علاوه بر اینکه کشوری بی طرف در منازعات منطقه ای و جهانی است این کشور تلاش می کند که در حل اختلافات ومناقشات هم نقش موثری داشته باشد واین رویکرد عمان را از کشورهای خنثای دیگر مانند سوئیس برجسته و متفاوت کرده.

بر کسی پوشیده نیست که اصل آنچه به عنوان توافق هسته ای از آن نام برده می شود بر اساس مذاکرات محرمانه ای بود که با میانجی گری عمان میان ایران و ایالات متحده در مسقط شروع شد و حدود دوازده سال بعد به توافق هسته ای رسید.

به همین دلیل هم هست که هر وقت بحث سفر یکی از مقامات عمان مطرح می شود گمانه زنی ها درباره میانجی گری این کشور هم به اوج می رسد.

البته پا قدم سلطان عمان برای برخی زندانی های ایرانی در اروپا و زندانی های اروپایی در ایران بسیار خوب بوده و همزمان با سفر او اینها توانستند آزادی خود را به دست بیاورند.

امروزه بسیاری انتظار دارند که پس از شکست مذاکرات هسته ای در وین شاید عمان نقش میانجی میان ایران و ایالات متحده را بازی کند و موجبات بازگشت آنها به توافق هسته ای را فراهم کند.

البته بد نیست به این نکته اشاره کرد که وقتی بحث از توافق هسته ای می شود بیشتر بحث اختلافات ایران و ایالات متحده می باشد، چون ایران مشکلی با بقیه در توافق هسته ای ندارد.

اصلی ترین مشکل هم این می باشد که ایالات متحده با خروج خود از برجام اعتبار خود را از بین برده و در چنین شرایطی بسیار سخت است که ایران هیچ پیشنهاد نسیه ای را از طرف آمریکا بپذیرد و ایرانی ها فقط پیشنهاد های نقد را قبول دارند.

برخی گمانه زنی ها به استناد صحبت های جسته گریخته جناب آقای حسین امیر عبد اللهیان وزیر امور خارجه ایران وجود دارد مبنی بر اینکه مذاکراتی محرمانه میان طرفین ایرانی و آمریکایی طی چند ماه گذشته در عمان وجود داشته و طرفین به توافقاتی رسیده اند.

البته مساله اصلی در این ماجرا این است که دولت فعلی آمریکا بسیار ضعیف است و ترس و واهمه زیادی از فاش شدن گفتگوهایش با ایران دارد وتمایل دارد همه چیز محرمانه باقی بماند تا مبادا ماجرا روی موقعیت شکننده رئیس جمهوری این کشور تاثیر بگذارد و در مقابل دولت ایران می خواهد این جریان ها علنی باشد چون این ماجرا می تواند روی فضای روانی اقتصادی در داخل کشور تاثیر گذار باشد.

به هر حال آنچه محافل دیپلماتیک باور دارند این است که توافقاتی در عمان انجام شده مبنی بر اینکه ایران و ایالات متحده به صورت غیر رسمی قدم هایی برای اعتماد سازی فیما بین طرفین بردارند و در این راستا اقداماتی مانند آزادی زندانیان طرفین و آزادی اموال بلوکه شده ایران در برخی کشورها و همچنین تعلیق برخی تحریم های ایران در مقابل تعلیق برخی اقدامات ایران در راستای کاهش تعهدات به برجام انجام پذیرد.

عملا به این شکل نه ایالات متحده تعهدی را امضا کرده و نه ایران ولی هر دو طرف کارهایی انجام خواهند داد که موجبات کاهش تنش و همچنین احتمال اعتماد سازی بین طرفین فراهم گردد.

در مرحله بعدی که ممکن است حتی تا یکی دو سال هم به طول بیانجامد در صورتی که طرفین نسبت به یکدیگر اعتماد پیدا کردند هر دو پیش نویس توافقی که در آخرین جلسه وین (حدودا ماه مارس سال گذشته) انجام شد را امضا می کنند.

عملا حتی اگر توافق هم امروز امضا شود احتمال اینکه بیش از دو سال، تا پایان دوره اول ریاست جمهوری بایدن، اعتبار داشته باشد وجود ندارد و عملا می توان گفت به این شکل همه چیز تا آن زمان تعلیق می گردد و در صورتی که بایدن مجددا انتخاب شود توافق امضا می گردد و اگر هم انتخاب نشود رئیس جمهوری بعدی آمریکا میتواند تصمیم بگیرد آیا می خواهد با ایران وارد توافق شود یا اینکه ایران دوباره برنامه هسته ای خود را از نقطه ای که متوقف شده ادامه دهد.

با توجه به اینکه در این توافق بنا نمی باشد که ایران از هیچ کدام از دست آورد های هسته ای خود عقب نشینی کند وفقط اینها را باید تعلیق خواهد کرد عملا در صورتی که رئیس جمهوری بعدی آمریکا حاضر نباشد که وارد توافقی با ایران شود فردای آن روز برنامه هسته ای ایران از همان جایی که تعلیق شده دوباره شروع به فعالیت خواهد کرد.

همچنین با توجه به اینکه احتمالا سازمان بین المللی انرژی هسته ای ناظر این توافق خواهد بود حد اقل تا زمانی که این توافق پا برجا است همه می توانند مطمئن شوند برنامه هسته ای ایران صرفا صلح آمیز است.

می توان گفت در صورتی که این طرح اجرا گردد ماجرا برد برد برای طرفین خواهد بود و بسیاری گمانه زنی می کنند که سلطان عمان خواسته نظر آمریکایی ها در این باره این طرح را مستقیما به رهبری منتقل کند وهمچنین نظر ایشان را در این باره جویا گردد واگر دولت آمریکا جسارت کافی را داشته باشد احتمال شروع اجرای این طرح بسیار زود خواهد بود.