علل کودتا ها در آفریقا
© AFP 2023
اشتراک
در چهارشنبه گذشته با اعلام نتایج انتخابات در کشور آفریقایی گابن و پیروزی علی بونگو برای سومین بار با 68% آرا، افسران ارتش با کودتای نظامی، علی بونگو رئیس جمهور منتخب را عزل و انتخابات را باطل اعلام کردند.
کودتاگران مرزهای زمینی و هوایی کشور را بستند و شروع به بازداشت بسیاری از مسئولان قبلی به اتهام فساد نمودند. پس از اعلام کودتا گروهی از مردم در تایید کودتا تظاهرات کردند و علیه خاندان بونگو و فرانسه شعار دادند. گابن ششمین کشور آفریقایی است که در چند سال اخیر در آن کودتای نظامی اتفاق می افتد. این کودتا در شرایطی اتفاق افتاد که ایکواس (مجموعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا ) برای اولین بار در برابر کودتا در کشور نیجر این بار تهدید به دخالت نظامی برای بازگرداندن نظام سابق کرد. پرسش مهم اینجا این است که چرا در قاره آفریقا همچنان کودتای نظامی اتفاق می افتد و چرا مردم علیه فرانسه شعار می دهند و مجموعه ایکواس در برابر کودتای جدید چه خواهد کرد و جهان در برابر این پدیدها چه مسئولیتی دارد؟
پیش از کودتای گابن، در کشور نیجر در ژولای گذشته کودتای نظامی اتفاق افتاده بود و محمد بن بازوم رئیس جمهور منتخب برکنار شده بود و ژنرال عبد الرحمن تیانی از سوی کودتاچیان به عنوان رئیس موقت انتخاب شد و سازمان ایکواس با حمایت غرب به ویژه فرانسه و امریکا تهدید به مداخله نظامی برای بازگردادن بازوم می کند. دو کشور بورکینا فاسو و مالی که عضو ایکواس اند اعلام کردند که در صورت دخالت ایکواس آنها به نفع کودتاچیان نیجر وارد جنگ خواهند شد و طرفهای متعددی از جمله الجزایر تلاش دارند با میانجیگری به این بحران پایان دهند.
در منطقه غرب آفریقا در چند سال اخیر چندین کودتای دیگر نیز اتفاق افتاده است. در ژانویه 2022 ارتش در کشور بورکینا فاسو روک کابوری را سرنگون کرد و او را به ناتوانی در حفظ امنیت در برابر نا امنی نیروهای تکفیری متهم کردند. اما با این کودتا شرایط امنیتی بدتر و نارضایتی اجتماعی بیشتر شد و موجب گردید یک کودتای دیگری در سبتامبر همان سال به رهبری ژنرال ابراهیم تراوری صورت گیرد. در کشور گینه نیز در سبتامبر سال 2021 کولونیل مامادی دومبویا آقای الفا کوندی رئیس جمهور را برکنار کند. کوندی قانون اساسی را تازه اصلاح کرده بود تا برای سومین بار به عنوان رئیس جمهور انتخاب شود. شورای نظامی ژنرال دومبو را به عنوان رئیس جمهور موقت انتخاب کردند و ایکواس با محکوم کردن این کودتا حسابهای فرماندهان کودتا را بلوکه کرد. در کشور چاد نیز در اپریل 2021 پس از کشته شدن ادریس دبی رئیس جمهور در بازدید از مناطق آشوب زده شمال این کشور، ارتش اعلام کودتا کرد و محمد بن ادریس را به عنوان رئیس موقت به مدت 18 ماه منصوب کرد. علیرغم گذشت دوره انتقالی کودتاچیان همچنان قدرت را در دست دارند و هیچ اقدامی در جهت برگزاری انتخابات تا کنون صورت نداده اند. در کشور مالی نیز پس اعتراضات اجتماعی گسترده به شرایط اقتصادی در اوت 2020 فرماندهان ارتش به رهبری ژنرال اسمی گویتا، ابراهیم ابو بکر کیتارا رئیس جمهور را عزل کرد ند و قدرت را در دست گرفتند که با محکومیت ایکواس مواجه شدند و به ناچار مدت انتقالی را 18 ماه اعلام کردند ولی کودتا چیان تا کنون اقدامی در جهت برگزاری انتخابات در این کشور صورت نداده اند هرچند قول داده شده که در سال آینده میلادی انتخاباتی برگزار خواهد شد.
اینکه چرا این منطقه از آفریقا و جهان همچنان کودتا خیز است به اعتقاد کارشناسان سیاسی این وضعیت بر می گردد به شرایط سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی حاکم بر این کشورها است. این منطقه دارای ثروت های معدنی، فلزی، سنگهای گران بها و مزارع عظیم کاکائو و میوه های استوایی بسیاری است و در صورت توسعه می توانند درآمد های خوبی کسب کنند و شرایط خوب و آبرومندی داشته باشند. به عنوان نمونه کشور گابن که اخیرا در آن کودتا شد، کشور ثروتمندی است و از صادرکنندگان نفت وعضو اوپک است و در آمد ناخالص ملی آن از 24 میلیارد دلار در سال تجاوز می کند. جمعیت این کشور کمی از دو میلیون بیشتر است و درآمد سرانه آن 8800 دلار است و با این آمار باید یک کشور مرفهی باشد اما عملا اینگونه نیست . جالب اینجاست که کشورهای گینه، بورکینافاسو، و مالی از لحاظ درآمد ناخالص ملی در سطح جهان همگی بالاتر از گابن هستند. البته جمعیت این کشورها بیشتر است اما امکانات پیشرفت قطعا وجود دارد. علت اصلی عقب ماندگی این کشورها پدیده استعمار است که همچنان با داشتن پایگاه های نظامی بر این کشورها سلطه دارد وتلاش می کند با مدیریت سیاسی این کشورها، امکانات آنها را غارت کند. در گابن نفت و معادن این کشور همگی در دست شرکت های فرانسوی است و از بونگو به عنوان متحد اصلی پاریس نام برده می شود. حتی در کشور فقیری مانند نیجر که در صحرای بزرگ آفریقا و نه سواحل آن قرار دارد از امکانات عظیم معدن اورانیوم برخوردار است که فرآیند استخراج و صادرات آن منحصرا در دست فرانسه است و عملا این سلطه و انحصار مانع از تاثیر گزاری فرایند اقتصادی در زندگی اجتماعی می شود.
جالب است بدانیم که در تظاهرات مردمی در کشورهای کودتا زده آفریقا اقداماتی صورت می گیرد که نشان دهنده برداشت مردم از علت عقب ماندگی آنهاست. در نیجر پدیده آتش زدن پرچم فرانسه به شدت شایع شد و برخی از تظاهر کنندگان با بالا بردن پرچم روسیه تلاش دارند از این کشور استمداد کنند تا آنان را در فرآیند ازاد سازی از سلطه فرانسه کمک کند. دولت جدید نیجر به محض اعلام اخراج سفیر فرانسه از این کشور، مردم در برابر سفارت فرانسه تجمع کرده و بر ضد فرانسه شعار دادند. علیرغم اینکه سازمان ملل متحد پدیده استعمار را پس از جنگ دوم جهانی تقبیح کرد و کمیته ای برای تصفیه استعمار در سطح جهان تشکیل داد اما عملا کاری واقعی در این زمینه از پیش نبرد و در اواخر دهه هفتاد قرن گذشته با ادعای پایان یافتن پدیده استعمار، این کمیته را منحل اعلام کرد. واقعیت امروز جهانی این است که استعمار همچنان مانند زالو به جان جوامع مختلف در همه قاره ها با شکل های جدیدی ظهور و بروز داشته و جامعه بین المللی مسئولیت دارد تا برای از بین بردن این مناسبات غیر انسانی اقدام جدی کند و زمینه زندگی شرافتمندانه را در جهان گسترش دهد.
