آمریکا در عملیات اخیر در عراق نشان داد که مستقیما وارد عمل شده است و دوران عملیات بشکل نیابتی و با استفاده از پروکسی بسر رسیده است. عملیات روز سوم ژانویه گویای این امر است.
در بامداد روز 3 ژانویه بر اثر انفجار و اصابت موشک به دو خودرو در نزدیکی فرودگاه بغداد، الحشد الشعبی عراق سردار قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس معاون سازمان الحشد الشعبی عراق در حمله هوایی آمریکا کشته شدند.
وزارت دفاع آمریکا مسئولیت ترور سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس را بر عهده گرفت و در بیانیهای اذعان کرد که این ترور به دستور رئیس جمهور آمریکا صورت گرفته است.
اسپوتنیک با دکتر محمد علی مهتدی پژوهشگر ارشد در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه و سفیر سابق لبنان در رابطه با این موضوع به گفتگو نشست.
پرسش: پیامدهای ترور قاسم سلیمانی فرمانده ارشد ایران برای آمریکا چگونه خواهد بود؟
پاسخ: ترور سردار سلیمانی یک جنایت خیلی بزرگ از سوی آمریکا بود و کسی تصور نمی کرد که آمریکایی ها در این شرایط دست به چنین حماقتی بزنند. طبیعتا این اقدام آمریکا روی معادلات کل منطقه تأثیر میگذارد. آمریکایی ها با این اقدام در عراق نشان دادند که هیچ ارزشی برای دولت عراق، حاکمیت عراق قائل نیستند و قبل از آن هم حمله ای به یک پایگاه نیروهای عراقی در مرز عراق و سوریه در شهر «قائم» انجام شد که دهها نفر به قتل رسیدند و تعداد بسیار زیادی هم زخمی شدند. این خود ضربهای به حاکمیت عراق بود.
در هرحال، در شرایط کنونی معادلات منطقهای کاملا بهم ریخته است. و منطقه خاورمیانه در مقابل تحولات تازهای قرار گرفته است. یعنی ما وارد فصل جدیدی از تحولات در این منطقه شدهایم که با شرایط قبل از ترور سردار سلیمانی بسیار متفاوت است. این مرحله نیاز به مطالعه بسیار دارد و بایستی دید که قواعد جدید درگیری و یا تعامل سیاسی در این منطقه به چه شکل خواهد بود.
در حال حاضر، ما از نظر رژیم امنیتی منطقه، یک محور مقاومت را داریم از فلسطین و غزه تا لبنان و سوریه و عراق و ایران و یمن و درمقابل محور آمریکا و متحدین آن هست. به نظر میرسد که به رغم ترور سردار قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس از فرماندهان حشد الشعبی عراق، محور مقاومت در عراق در حال حاضر بسیار نیرومند است و خود را برای ورود به شرایط جدیدی از نظر منطقهای آماده میکند و در مقابل تصور میکنم که محور آمریکا در حالت انفعال و انتظار قرار دارد.
شاید آقای ترامپ با این تصمیم احمقانهای که برای ترور سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس گرفت متوجه عواقب این تصمیم نبود و الان با این تحولاتی که رخ داده است و وضعیتی که ما در سراسر منطقه مشاهده می کنیم حضور آمریکا در این منطقه به این شکل علامت سوال بزرگی دارد و کلا این منطقه وارد فاز جدیدی از تحولات می شود که نمیتوان بطور کامل پیشبینی کرد که در آینده چه وضعیتی خواهد داشت.
واکنشها نسبت به این «ترور» متفاوت بود. تعدادی این ترور را محکوم کردند و تعدادی این ترور را واکنش به تحریک های نظامی ایران دانستند. ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت خارجه روسیه ترور سردار قاسم سلیمانی بر اثر حمله تروریستی آمریکا در بغداد را اوج بدگمانی و منفینگری واشنگتن توصیف کرد و گفت واشنگتن فقط به تغییر توازن قدرت در غرب آسیا تمایل دارد.
سخنگوی دبیرکل سازمان ملل با صدور بیانیهای اعلام کرد که اکنون زمان آن فرا رسیده است که تمامی رهبران خودداری حداکثری از خود نشان دهند. جهان نمیتواند یک جنگ دیگر در حوزه خلیج فارس را تحمل کند.
حتی در آمریکا نیز نسبت به این ترور واکنش ها متفاوت بود. تیم کین، نماینده دموکرات مجلس سنای آمریکا خواستار سلب اختیارات جنگی دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا شد.اما سناتور لیندسی گراهام اعلام نمود که «ما» دومین مرد قدرتمند در تهران را کشتیم، این اقدام را برای انتقام از کارهایی که وی در گذشته انجام داده بود انجام دادیم و این یک ضربه دفاعی برای از بین بردن مغز متفکر حملاتی است که هنوز رخ ندادهاند.
ولی رویدادهایی که در آینده روی خواهند داد واقعیات را آشکار خواهند ساخت و زمان نشان خواهد داد که تا چه اندازه عملیات مستقیم آمریکا بقول خود آنها باعث «تأمین امنیت آمریکایی ها در این منطقه» خواهد شد.
پرسش: آیا ایران دست به اقدامات تلافیجویانه نظامی خواهد زد و یا اقدامات ایران بشکل دیگری خواهد بود؟ و آیا احتمال آن وجود دارد که ایران به این دلیل بطور کامل از برجام خارج شود و به این شکل واکنش نشان بدهد؟
پاسخ: آنچه که مسلم است، ایران به این جنایت آمریکا پاسخ خواهد داد و این پاسخ بسیار قوی و برای آمریکایی ها بسیار دردناک خواهد بود. اما ابعاد این پاسخ هنوز مشخص نیست و بطور حتم ابعاد مختلفی دارد در زمینههای سیاسی، امنیتی و نظامی.
در حال حاضر در همه جا مسأله تشییع پیکر سردار سلیمانی و همراهانش و مسأله سوگواری مطرح است و ما امروز هم در تهران شاهد تشییع میلیونی جنازه های سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس بودیم و حضور میلیونی مردم در این تشییع طبیعتا نشان می دهد که ملت ایران و یا اکثریت ملت ایران خواستار انتقام و پاسخ به این جنایت آمریکا هستند. اما ابعاد این پاسخ را نمی شود کاملا مشخص کرد.
سخنرانی دیروز آقای سید حسن نصرالله دبیر کل حزب الله لبنان، نشان داد که این پاسخ جنبههای انفعالی و خشم نخواهد داشت، بلکه این پاسخ جنبه های استراتژیک خواهد داشت و در نهایت بایستی به خروج نیروهای آمریکایی از عراق و سپس پایان دادن به حضور آمریکا در این منطقه منجر بشود.
حالا این اهداف بحث سیاسی است که دیروز پارلمان عراق خروج نیروهای آمریکایی از آن کشور را تصویب کرد و طبیعتا اگر آمریکایی ها از عراق خارج نشوند، در آنصورت همانطور که آقای نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان تأکید کرد هیچ سرباز آمریکایی از عراق زنده خارج نخواهد شد و بطور حتم با عملیات مقاومت روبرو خواهند بود.
حالا یک چنین احتمالاتی هم در بقیه منطقه و خلیج فارس ممکن است رخ بدهد. در هر صورت احتمال وقوع آن را میتوان بررسی کرد و بایستی منتظر بود تا ببینیم در روزها و هفتههای آینده چه وضعیتی پیش خواهد آمد.
در مورد پرونده هستهای هم فعلا فاز پنجم کاهش تعهدات ایران در برجام انجام شده است. ایران دست خود را در ادامه غنیسازی اورانیوم و بازسازی آب سنگین اراک باز می داند، اما هنوز نشانهای از اینکه ایران بطور کامل از برجام خارج خواهد شد وجود ندارد.
پرسش: آیا آمریکا از گروه هایی مانند « داعش» (سازمان تروریستی ممنوعه در روسیه)، مثل نمونه سوریه و عراق به عنوان نیروی بازدارندگی ایران استفاده خواهد کرد؟
پاسخ: امکان آن وجود ندارد. بطور کلی دوران عملیات بشکل نیابتی و با استفاده از پروکسی تمام شده است. الان میبینیم که ایالات متحده آمریکا مستقیما وارد عمل شده است. اگر قبلا توسط نیروها و گروههای وابسته به خود عمل میکرد و یا اخیرا در چارچوب «عملیات نرم» وارد شده بود، اکنون میبینیم که آمریکا برای اولین بار مستقیما وارد عمل شده است. یعنی بمباران پایگاه در مرز عراق و سوریه در شهر «قائم»، پرواز هلیکوپتر ها بر فراز بغداد و سپس ترور سردار قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس، همه این عملیات نشان داد که آمریکاییها اینبار دیگر از عملیات پروکسی استفاده نمیکنند و خودشان مستقیما وارد عمل شدهاند.
طبیعتا طرف مقابل و نیروهای مقاومت هم بطور مستقیم با آمریکایی ها درگیر خواهند شد. و امکان اینکه آمریکا بتواند گروه هایی مثل داعش را چه در عراق، سوریه و یا در ایران فعال بکند به نظر من وجود ندارد.