به گزارش اسپوتنیک، محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه ایران اعلام کرد، بر اساس اصلاح ساختاری که به صورت یک طرح تهیه شده باید بودجه سال آینده را متفاوت از سال‌های گذشته طراحی کنیم.
وی افزود: در اصلاح ساختار بودجه چهار حوزه نسبت به گذشته اصلاح و تغییر پیدا کرد که یکی از آنها اصلاح درآمدهاست با توجه به اینکه رویکرد اصلاح ساختار بودجه کاهش وابستگی به نفت است اما تا الان تحقق پیدا نکرده است.
نوبخت گفت: بنابراین باید بودجه سال آینده به گونه ای تهیه شود که منابع نفتی را بر اساس این ابلاغیه و اجرای طرح اصلاح ساختار به حداقل برسانیم.
سعید میرترابی حسینی، عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی در گفتگو با خبرگزاری اسپوتنیک به بررسی مسائلی در خصوص اینکه آیا ایران می تواند از وابستگی نفت جدا شود، پرداخت.
ایران یک اقتصاد نفتی داشته و چند ده سال نیز در کشور ما پایدار بوده و در دوره پس از انتقلاب و حتی پیش از انقلاب طرح هایی برای کاهش وابستگی دولت به درآمدهای نفتی وجود داشت. در برنامه های توسعه که پیش از تشدید تحریم ها به تصویب رسیده بود، این بحث مطرح بود که دولت هزینه های جاری خود را از درآمدهای نفتی تامین نکند و از مالیات و از درآمد شرکت های خدماتی دولتی به مردم تامین کند.
به طور طبیعی در دوره تشدید تحریم ها، درآمدهای نفتی دولت کمتر شده و ضرورت جایگزینی منابعی دیگری برای هزینه های دولت امروزه بیشتر شده است.
در ایران هنوز آمار رسمی وجود ندارد ایران چه میزانی در شرایط تحریم نفت می فروشد و چه میزانی از این در آمدهای نفدی در اختیار دارد. در منابع مختلف ذکر شده است که میزان فروش نفت ایران از 150 هزار تا 1 میلیون بشکه در روز است.
به هرحال درآمد دولت ایران به میزان صادرات نفت بستگی دارد که طبیعتا با وجود تحریم ها این میزان نسبت به گذشته خیلی کاهش پیدا کرده است. اگر این موضوع مطرح شده که ما درآمدهای نفتی خود را به صفر برسانیم، دو نکته مطرح می شود؛ نخست اینکه بحث وابستگی دولت برای هزینه های جاری به درآمدهای نفتی نکته ای است که قبل وجود داشته ولی اگر تصمیم براین باشد که کل وابستگی ها از جمله هزینه های جاری و عمرانی را به درآمدهای نفتی در سال آینده را یکباره به صفر برساند، به نظر نمی آید با توجه به شرایط در کوتاه مدت امکان پذیر باشد.
در برخی کشورهای صادر کننده نفت برای سرکوب دلارهای نفتی تجربه ایجاد صندوقهای توسعه و ذخیره درآمدهای نفتی وجود داشته و در کشورهای مختلف موفقیت های مختلفی داشته است. اما در ایران خیلی در این زمینه موفق نبودیم و به طور کلی یک راه برد خیلی منسجم و جدی در حوزه اقتصاد سیاسی نداشتیم.
البته ما صندوق های ذخیره ارزی و توسعه ملی را ایجاد کرده و مقداری از این درآمدها به این صندوق ها واریز کردیم، اما هر جا لازم بوده از این صندوق ها استفاده کردیم و کارکرد این صندوق ها به گونه ای بوده که دولت همواره نقش اول را در آن ایفا کرده است و کارکرد این صندوق ها در ایران با سایر کشورها متفاوت است.
بنابراین، یکی از راه حل بومی این مسئله است که امکان فراهم بشود تا دولت بتوان پایه مالیاتی را گسترش دهد. بر اساس آمار موجود، در اقتصاد ایران حدود 40 درصد فرار مالیاتی وجود دارد. طبیعتا اگر دولت یک برنامه درست برای استخراج مالیات داشته باشد و آن را بروز کند، این به اجرایی شدن طرح اعلام شده توسط آقای محمد باقر نوبخت کمک خواهد کرد.
به هر حال با یک انسجام کلی در تمامی سطوح سازمان های اجرایی کشور،کمک مردم و همچنین بخش های غیر نفتی با کمک نیروهای اجتماعی این امکان را فراهم می کند تا امکان خروج از وابستگی درآمدهای نفتی که در ایران هست، بوجود بیاید.
نیکلای الکساندرویچ، دکترای اقتصاد، فارغ التحصیل دانشکده سن پترزبورگ و انستیتوی مطالعات عربی و اسلامی و محقق ارشد موسسه اقتصاد جهانی و روابط بین الملل نیز در این زمینه به خبرگزاری اسپوتنیک گفت:
ابتدا باید مفهوم صادرات خام و غیر خام را مشخص کرد. یعنی اگر ما در مورد نفت خام و یا گاز صحبت می کنیم، در حال حاضر ایران در شرایطی قرار دارد که درآمدهای نفتی آن کاهش یافته است و باید به دنبال منابع جایگزین بود.
نکته دیگر، به طور معمول برای کشورهای همانند ایران، مناسب ترین استراتژی برای تنوع، توسعه بخش پتروشیمی است و ایران در واقع این مسیر را طی می کند. به این معنی که اقتصاد ایران در هر صورت حول محور تولید نفت و گاز می چرخد و محصولات نفتی به راحتی صادر می شوند.
اگر به آمار سال های اخیر نگاهی بیاندازیم، ایران پیشرفت هایی داشته است. صادرات غیر نفتی ایران تقریبا تمام واردات را پوشش می دهد، یعنی ایران در سال های اخیر صادرات نفت ایران به صورت غیر رسمی منبع درآمد خالص بوده و به این معنی که همه موارد دیگر در تراز تجاری کشور اتفاقا از صادرات غیر نفتی صورت گرفته است.
به صفر رساندن صادرات نفت ایران یعنی قطع کلی صادرات نفت که در آینده نزدیک بعید به نظر می رسد. از اینرو برای چرخش اقتصاد ایران در هر صورت به صادرات صنایع پتروشیمی، صادرات مصالح ساختمانی، برق و صادرات کالاهای به اصطلاح سنتی یعنی پسته، میوه های خشک و غیره خواهد پرداخت، به این معنا که ایران پتانسیل های لازم را دارد که تا حدودی از آن رونمایی شده است و به عقیده من ایران در آینده به صادرات بیشتر این محصولات خواهد پرداخت.
رستم تانکایف، کارشناس ارشد اتحادیه صنایع نفت و گاز روسیه ، مدیر کل شرکت سهامی خاص " اینفو تک – ترمینال " در مصاحبه ای با اسپوتنیک خاطر نشان کرد که ایران می تواند از تجربه بین المللی کشورها در تغییر اولویت وابستگی اقتصادی به صادرات نفت استفاده نماید اما برای اجرای این طرح، زمان لازم است، برای آنکه همسایگان خاورمیانه ای نمی توانند در مدت زمان کوتاهی این کار را انجام دهند. این کارشناس توضیح میدهد:
متاسفانه کشورهای منطقه خلیج فارس به خوبی از عهده این کار برنمی آیند. برنامه تنوع اقتصاد در تمامی این کشورها وجود دارد. در بسیاری از دولت های منطقه خلیج فارس عملآُ اکتشاف میادین نفتی به اتمام رسیده ، منابع جدید ی کشف نشده است و قدیمی ها بهره برداری می شوند و ضمن اینکه کار به سرعت صورت می گیرد. بنابراین آنها در جستجوی امکان سرمایه گذاری های خود، ایجاد صندوق ها، جهات جدید توسعه فناوری هستند که اجازه دریافت درآمدهای آنها از صادرات غیر خام (غیر نفتی) را بدهد. اما اقتصاد این کشورها عقب مانده و دست یافتن به چنین پیشرفتی همانطور که چین یا سنگاپور به آن دست یافتند، در مدت زمان کوتاه غیر ممکن به نظر می رسد.
اوضاع ایران بسیار پیچیده و دشوار است. در موج اول تحریم ها در سال 2010 ، صادرات نفت از ایران به طور فاجعه باری سقوط کرد ، همانند درآمدهای صادرات نفتی ، بودجه کشور نامتعادل شد. مردم ایران با حساب یارانه زندگی خود را سپری کردند. اما بودجه با احتساب پول نفتی تکمیل می شد. وقتی این پول ها بسیار کم شد،ایرانی ها تصمیم گرفتند که به اقتصاد تنوع بخشند، یارانه ها را لغو کرده اما جبران خسارت کمی هم وضع نمودند، ناآرامی هایی در کشور آغاز شد که ممکن بود به انفجار اجتماعی منجر گردد. اما این اتفاق نیافتاد برای آنکه آمریکایی ها یکبار دیگر تحریم هایی وضع کردند و کل خشم مردم به سمت آمریکا منعطف گردید. در عین حال ایرانی ها به متنوع کردن اقتصاد خود ادامه دادند برای آنکه رشد اقتصادی را کسی لغو نکرده بود. به طور مثال در سال گذشته انحصار دولتی در بخش نفتی لغو گردید و سرمایه گذاری خصوصی مجاز اعلام شد و در واقع این جواز برای ساخت و ساز پالایشگاه های نفتی صادر گردید.
به عقیده این کارشناس بخش گاز و سرمایه گذاری ها در این زمینه می تواند جایگزین درآمدهای نفتی برای ایران باشد:
کل پیشرفت های فناوری ایران و در واقع برنامه هوافضا، صنایع ماشین سازی همگی بر پایه نیازمندی های داخلی بوده و بر بازار خارجی تکیه ندارد. برای همین توسعه فعال میدان های گازی پارس جنوبی، ورود به بازار گاز، ساخت کشتی های ترابری گاز ، ساخت کارخانه های پالایش گاز می توانند جایگزینی برای ایران در کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی باشند. لازم به یادآوری است که پارس جنوبی و شمالی ، دو میدان گازی عظیم بر روی کره زمین هستند.
پارس شمالی به قطر تعلق دارد و 8 کارخانه برای میعان گاز ساخته شده و جایگاه اول را در جهان در زمینه ارسال گاز مایع به خود اختصاص داده است. ایران نیز می توانست چنین میزانی از گاز را تولید نماید. اما برای این کار به سرمایه گذاری جدی نیازمند است و ایران این میزان پول ندارد. آنها نمی توانند وام های بانکی در شرایط تحریمی دریافت نمایند. طبیعتا آنها می توانستند به این امر دست یابند و پول هایی را از چین دریافت کنند. چین 6 کشتی ترابری گاز ساخت و آنها با پرچم ایران حرکت می کنند و در واقع به چین تعلق دارند. بنابراین برنامه توسعه پارس جنوبی با احتساب سرمایه گذاری راه خروج خواهد بود.
