وزارت خارجه آمریکا در ماه نوامبر گذشته برای هشت کشور معافیت 180 روزه صادر کرده بود تا فرصت جایگزینی واردات نفت از ایران را داشته باشند. معافیت از تحریم ها شامل حال کشورهای چین،هند، ژاپن،کره جنوبی، تایوان، ترکیه، ایتالیا و یونان شده بود.
اما اعلام شده است که از روز دوم ماه مه، دولت آمریکا دیگر به کشورهایی که هم اکنون از ایران نفت وارد می‌کنند معافیت نخواهد داد. این خبر باعث افزایش سه درصدی قیمت نفت در بازار جهانی شده است. قیمت هر بشکه نفت به 74 دلار و 30 سنت رسید که بالاترین قیمت از ماه نوامبر سال گذشته میلادی بوده است.
اسپوتنیک با جناب دکتر منوچهر تکين، کارشناس ارشد امور نفت در لندن در رابطه با تصمیم جدید واشنگتن در رابطه با تحریم های نفتی علیه ایران به گفتگو نشست.
پرسش: واکنش شرکای ایران نسبت به پایان اعطای معافیت از تحریم ها بر واردات نفت ایران چگونه خواهد بود؟
پاسخ: آقای ترامپ پارسال ایران را تحریم کرد و گفت که از ماه نوامبر همه کشورها را تحریم می کنیم و فقط 8 کشور از تحریم های نفتی معاف شدند و آنها می توانستند نفت ایران را خریداری بکنند. اعلام شد که این معافیت برای 6 ماه است و بهار باید تمدید بشود. به این ترتیب نفت ایران کمتر فروش خواهد رفت و این هم برای ایران و هم برای دنیا تأثیر گذار خواهد بود. زیرا الان قیمت نفت بالاست، چون عرضه نفت کم است. در حقیقت بازار کاغذی با اینکه تقریبا عرضه و تقاضا یکی دو ماه پیش برابر بود، ولی از ترس و نگرانی اینکه این تهدیدها بروز کند و اینکه در لیبی و ونزوئلا چه خبر بشود، قیمت نفت به دلیل این ترس افزایش یافت.
طی هفته گذشته بعضی از مفسیرن فکر می کردند که اگر آقای ترامپ به کشورهای خارج از تحریم آمریکا اجازه داده بود بطور استثنایی و با استفاده از معافیت تحریمی آمریکا به خریداری نفت ایران ادامه بدهند، قیمت نفت باید کاهش یابد. ولی اگر واشنگتن 8 کشوری را که از تحریم ها معاف شده بودند را دوباره تحریم کند، قیمت نفت دوباره افزایش خواهد یافت. قیمت نفت که اکنون بالاتر از 70 دلار است، بالاتر خواهد رفت و اثر بسیار بدی بر بازار جهانی نفت خواهد گذاشت.
پرسش: واکنش شرکای ایران و کشورهای خریدار نفت ایران نسبت به این تصمیم واشنگتن چگونه خواهد بود؟
پاسخ: این موضوع بستگی به وضعیت سیاسی کشورها دارد. بعضی کشورها ممکن است مستقل باشند و به فشار و تهدید آمریکا توجه نکنند و به خریداری نفت ایران ادامه بدهند. ولی بعضی از کشورها از جهات مختلف تحت فشار آمریکا هستند. و آمریکا در خصوص روابط آنها با کشورهای دیگر در بازار مالی روی آن ها تأثیرگذار است. یعنی وقتی ارز می خرند و می خواهند پرداخت هایی انجام بدهند با مشکلات زیادی روبرو می شوند، زیرا سیستم بانکی در اختیار آمریکاست و نمی گذارد انتقال پول براحتی انجام بشود. از اینرو باید به روش گذشته بازگشت. قبلا ایران معاملات تجاری خود را با بعضی از کشورها، مثلا با هندوستان، چین و غیره بشکل پایاپای انجام می داد. نفت را می فروخت یا ارز ملی روپیه یا یوآن دریافت می کرد و این پول در حساب های بانکی آن کشورها می ماند و وقتی ایران کالا می خرید قیمت آن ها از همان حساب های بانکی پرداخت می شد. البته این روش برای ایران خوب نیست، زیرا وقتی مشتری وجود دارد، آزادی معامله که چانه زدن برای قیمت خوب باشد از دست می رود. برخورد کشورها نسبت به این موضوع بستگی به خود کشورها دارد مثلا ممکن است چین زیاد توجه نکند، ولی هندوستان از ترس تحریم ها خرید نفت ایران را کاهش بدهد. موضوع دیگر شرکت های خصوصی است که بیشتر با این تحریم ها مواجه می شوند. خیلی از این خریداران، پالایشگاه های خصوصی هستند که آنها در مقابل فشار آمریکا کار زیادی نمی توانند بکنند، ولی پالایشگاه ملی کشورها مثلا در چین و یاهندوستان به خرید نفت ایران ادامه بدهند.
پرسش: تأثیر اقدام تحریمی واشنگتن بر وضعیت بازار طلای سیاه چه خواهد بود؟
پاسخ: قیمت نفت بالا خواهد رفت و حتی برای خود سیاست داخلی آمریکا که دونالد ترامپ رئیس جمهور نمی خواهد محبوبیت خود را از دست بدهد و مردم در آمریکا ماشین های خود را در پمپ بنزین ها پر از بنزین می کنند قیمت بنزین 3 دلار شده است. این قیمت ها حتی در خود آمریکا هم می تواند افزایش یابد و بالاتر هم بورد.
کاری که آقای ترامپ کرده، تهدید کردن و فشار آوردن به کشورهای عضو اوپک، مثلا عربستان است که می خواهد آن کشورها تولید نفت خود را بالا ببرند. ولی اینکه آنها اینکار را انجام خواهند داد یا خیر، مسأله داخلی اوپک خواهد بود. ولی باید دید آیا اوپک می تواند به عنوان یک باشگاه صادرکنندگان نفت بطور یکپارچه و یکنواخت عمل بکند و در مقابل فشار آمریکا ایستادگی بکند یا خیر. البته عربستان قدرت تولید را دارد. از طرف دیگر روسیه، آذربایجان و چند کشور دیگر که دارای قرارداد همکاری با اوپک هستند دست به هماهنگی زده و تولید خود را پایین نگه داشته اند. ولی آمریکا دلش می خواهد فشار بیاورد تا همه تولید خود را افزایش بدهند. آشکارا اوپک را تهدید کرده است که قیمت ها را کنترل نکنید و تولید را بالا ببرید تا قیمت نفت افت کند. آمریکا می تواند این فشار را بیشتر بکند. این البته یک بازی سیاسی است و باید دید چقدر این فشارها تأثیرگذار خواهند بود، اما از نظر نفت، بازار با کمبود نفت مواجه است. مثلا تولید نفت ونزوئلا در روز 400 هزار بشکه نفت سنگین برای پالایشگاه های آمریکاست که این نفت به آمریکا می رود و ونزوئلا قراردادی در این مورد به امضا رسانده است. این نفت برای پالایشگاه های مخصوص است و اگر نفتی که از ونزوئلا به آمریکا منتقل می شود بخواهد بطور کامل تحریم بشود، باعث کاهش عرضه نفت در دنیا خواهد شد. مسائل سیاسی و مالی در ونزوئلا نیز اثر منفی در عرصه معاملات نفتی گذاشته است و باعث افت تولید نفت شده است. لیبی هم که متأسفانه درگیر جنگ داخلی است و این وضعیت سیاسی نیز بر تولید نفت تأثیر می گذارد و باعث کاهش عرضه نفت می شود. ازاینرو مقدار نفتی که می تواند صادر بشود، اگر نشود، قیمت نفت افزایش خواهد یافت.
البته کشورهای صادر کننده نفت، روسیه و آذربایجان و حوضه نفتی از این موضوع خوشحال خواهند شد. البته اوپک همینطور بی برنامه نمی خواهد قیمت نفت بالا برود. با اینکه اعضای اوپک گذرا می نشینند و تصمیم می گیرند و نگران آن هستند که قیمت به 40-30 دلار افت بکند سعی می کنند عرضه کم باشد تا قیمت بالا برود. البته آنها هم نمی خواهند که قیمت نفت زیاده از حد بالا برود. زیرا وقتی قیمت یک کالا زیاد بالا برود خرید آن محصول کم می شود. سازمان اوپک از دیدگاه استراتژیک به این موضوع می نگرد و با انجام تحقیقات و بر اساس تجربه آقایان وزرا و مشاورین آنها در این عرصه به این موضوع فکر می کنند که این قیمت بالای نفت در حال حاضر ممکن است شش ماه یا یکسال دیگر بازار نفت را کاهش بدهد. بدین ترتیب ممکن است در کشورهایی مانند آمریکا رقیب نفتی اوپک ایجاد بشود. و اگر قیمت نفت بالا برود خریداران و مصرف کنندگان صرفه جویی خواهند کرد. بهر حال صادرکنندگان ممکن است از بالا رفتن قیمت نفت خوشحال باشند ولی طی چند سال آینده به ضرر این کشورها خواهد بود.
اسپوتنیک با آقای حسن خسروجردی رئیس سابق هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی و رئیس شورای همکاری های اقتصادی ایران و آفریقا در خصوص لغو معافیت نفتی آمریکا در قبال خریداران نفت ایران به گفتگو نشست.
پرسش: واکنش شرکای ایران در رابطه با این موضوع چه خواهد بود؟
پاسخ: طبیعتا آنها راضی به این قضیه نیستند. و این موضوع به ضرر ایران خواهد بود. اما باید مدت زمانی بگذرد تا ببینیم چه پیش خواهد آمد. ابتدا باید دید واکنش این کشورها چه خواهد بود تا بتوان با توجه به آن اقدام کرد.
پرسش: بازار طلای سیاه در این رابطه با چه وضعیتی روبرو خواهد شد؟
پاسخ: این برمی گردد به واکنش آنها. اگر آنها احساس بکنند که خرید نفت را قطع کنند این موضوع بر وضعیت بازار تأثیر خواهد گذاشت. البته اکثریت صادرات نفت ایران به کشورهایی است که اجازه خریداری نفت را دریافت کرده اند. اعلام شده است که ایران تقریبا 500 هزار بشکه خارج از این کشورها می تواند صادر بکند. تلاش ها باید بیشتر بشود و ما تا عکس العمل آنها را نبینیم نمی توانیم بدرستی در این خصوص اظهار نظر بکنیم.
پرسش: آیا می توان از کشورهای ثالث برای دور زدن این تحریم ها استفاده کرد؟ یا با لغو این معافیت این کار امکان پذیر نخواهد بود؟
پاسخ: اینها راه هایی هستند که باید روی آن ها فکر بشود و طبیعتا یکی از این راه ها همین کشورهای ثالث است. با فکر کردن و تلاش شاید بتوان از کشورهای ثالث استفاده کرد. راه های مختلفی وجود دارد، یکی از راه ها همین است که اگر صادرات نفت قطع باشد باید در این راه تلاش بشود.
پرسش: آیا آمریکا با لغو معافیت نفتی برای خریداران نفت ایران و تحت فشار قراردادن ایران در این عرصه می خواهد فرصت دیگری برای خودنمایی به عربستان سعودی رقیب ایران در این عرصه بدهد؟
پاسخ: هر کاری که به ضرر ما انجام شود شکی نیست که به نفع سعودی تمام می شود. این کار هم قطعا چه قصدی در آن باشد چه نباشد به نفع سعودی است. ولی آیا سعودی ها می توانند نفت ایران را جایگزین بکنند؟ خیر نمی توانند اینکار را بکنند. ولی ظرفیت عربستان در این حد نیست. چند وقت پیش هم خیلی تلاش کرد ولی نتوانست اینکار را بکند. اگر بتواند اینکار را بکند به نفع آن کشور خواهد بود، ولی فکر نمی کنم بتواند از پس آن برآید.
پرسش: کمبود عرضه نفت در بازار می تواند تأثیری بر وضعیت داخلی نفت در آمریکا بگذارد؟
پاسخ: وقتی چنین اتفاقی بیفتد و عرضه نفت کاهش یابد، نرخ نفت بالا می رود. کشورها چه سیاستی می توانند در این رابطه اتخاذ بکنند؟ اما افزایش نرخ نفت بر تمام کشورها تأثیر خواهد گذاشت. و جبران کردن 2 میلیون بشکه نفت برای بازار طلای سیاه مشکل خواهد بود و همین امر بر وضعیت بازار نفت تأثیر خواهد گذاشت.
