سیزدهم ماه فوریه 2019، یک دستگاه اتوبوس حامل نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جاده خاش- زاهدان در استان سیستان و بلوچستان مورد حمله تروریستی قرار گرفت که بر اثر این حادثه 40 نفر کشته و زخمی شدند.
از سال 2006 تقریبا 7 حمله از این نوع (بدون احتساب حادثه 3 فوریه 2019) ثبت شده است. بخشی از آنها توسط گروهک افراط گرای سنی «جندالله» صورت گرفته است. گفته می شود مسئولیت این حملات را جدایی طلبان عربی نیز برعهده گرفته اند. مقامات ایران تاکید می کنند که آمریکا، بریتانیا و اسرائیل به آماده سازی چنین حملات کمک می کنند.
در استان سیستان و بلوچستان، واقع در مرز ایران با پاکستان و افغانستان چند گروه تروریستی از جمله جندالله، جیش العدل ، جیش النصر و امصار الفرقان فعالیت می کنند که بیشتر اعضای آنها سنی هستند.از جمله 15 آذر ماه یک عملیات تروریستی انتحاری در نزدیکی مقر نیروی انتظامی چابهار صورت گرفت که در پی این عملیات تروریستی 2 نفر از پرسنل نیروی انتظامی ایران جان خود را از دست داده و 43 نفر مجروح شدند.گروه تروریستی انصار الفرقان مسئولیت این حمله تروریستی را بر عهده گرفت.
رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران با بیان اینکه کشور پاکستان مسئولیت اساسی در دفاع از مرزهای خود و پاکسازی سرزمین همجوار مرزهای ما از این گروهک‌ها را به‌عهده دارد، تصریح کرد که متأسفانه پاکستان توانایی کمی را در قسمت بلوچستان خود مستقر کرده و مرزها از سمت کشور پاکستان کاملاً باز است.
اردوگاه و مراکز آموزشی مخفی و نیمه‌مخفی در کشور پاکستان توسط گروهک‌های تروریستی ایجاد شده که با پول و سلاحی که عربستان و امارات در اختیارات آنها قرار داده‌اند آموزش می‌بینند و تلاش می‌کنند با سازماندهی در کشورمان ناامنی و حوادث تروریستی ایجاد کنند.
اسپوتنیک در این خصوص با آقای پیرمحمد ملازهی، استاد ارشد و کارشناس مسایل افغانستان، پاکستان و هند به گفتگو نشست.
پرسش: ایران چگونه پاکستان را به خاطر کمک به تروریست ها مجازات خواهد کرد؟
پاسخ: ببینید در این رابطه که ایران چه واکنشی نشان خواهد داد بستگی به آن خواهد داشت که جمعبندی نهایی ایرانی ها از این عملیات چه باشد. پاکستانی ها نمی پذیرند که آنها از گروه های رادیکال که باصطلاح در آن منطقه علیه ایران وارد عمل شده اند حمایت می کنند. اما حقیقت این است که آن طرف قضیه نیز مشکلاتی دارد، به این معنا که اگر مرزهای پاکستان را با سه کشور اصلی هممرزش مشاهده کنیم،پاکستان با هند در منطقه کشمیر مشکل دارد و گروههای هستند مانند لشکر «طیبه» که گفته می شود سازمان اطلاعات نظامی پاکستان (ISI)، به آن کمک اطلاعاتی و محافظتی می‌کند. مرزهای طرف افغانستان را درنظر بگیریم، آنجا هم این اتهام متوجه پاکستان هست که در حقیقت دارد حمایت می کند از گروه طالبان و شبکه حقانی که علیه دولت مرکزی می جنگند. خوب دو تا کشور بزرگ و همسایه اصلی که پاکستان دارد با آنها مشکل دارد..چطور قابل تصور خواهد بود که بیاید در قسمت سومی که مرزهای امنی وجود دارد، آنجا را هم برای خودش نا امن بکند. بنابراین پرسش های جدی وجود دارد.
این احتمال واقعا وجود دارد که دولت و ارتش پاکستان در منطقه بلوچستان، تسلطی به آن معنایی که ایران انتظار دارد نداشته باشند و مناطقی وجود داشته باشد که خلاء قدرت در آنجا هست. و چون خلاء قدرت هست، این گروهها می توانند در آنجا استقرار پیدا کنند. از جمله منطقه ای هست به نام «مثلث طلایی». در این مثلث طلایی که نزدیک به زاهدان هست و همین منطقه ای که این رویداد پیش آمده است،در اینجا نه ایران تسلط دارد و نه افغانستان و نه پاکستان. یک منطقه ای که در آنجا خلاء قدرت وجود دارد و در این مناطق معمولا باندهای قاچاق مواد مخدر و گروه های رادیکال می توانند باصطلاح مستقر بشوند و علیه ایران هم وارد عمل بشوند. از این زوایه را هم باید مسأله را دید، یعنی اینکه ایرانی ها صرفا فکر کنند که از طریق برخورد سخت افزاری می توانند با این مشکل برخورد کنند، به نظرمن خیلی واقع بینانه نیست. و باید یک نوع شرایطی را جلب کرد که با نوعی همکاری در مرزهای دو کشور یعنی نیروهای امنیتی و نظامی دو کشور همکاری بکنند و امنیت مرزها را حفظ کنند.
پرسش: آیا ایران می تواند دست به عملیاتی در خاک کشور بیگانه (پاکستان) برای نابودی تروریست ها بزند؟ به ویژه با درنظر داشت این موضوع که روابط تهران —اسلام آباد شباهتی به مناسبات تهران-دمشق ندارد که ایران می تواند از پایگاه خود مواضع شبه نظامیان در سوریه را موشک باران کند؟
پاسخ: نه، به نظرم نمی آید که ایرانی ها اینکار را بکنند. برای اینکه ممکن است دامی باشد که ایرانی ها را توی تله بیاندازند. یعنی در واقع عربستان سعودی، اسرائیل و آمریکایی ها بر سر اینکه توی منطقه سعی بکنند پاکستان و ایران را دچار مشکل بکنند به یک تفاهم رسیده اند. و قصد ولیعهد عربستان سعودی و اینکه به آنجا سفر کرده است و دارد مذاکره می کند در واقع به این معنا هست که دارند تلاش می کنند پاکستان را بکشانند در آن اتحادی که فقط به نام «ناتوی عربی» باصطلاح دارد مطرح می شود و جنبه نظامی — امنیتی دارد. هر نوع برخوردی از سوی ایران، اگر موشک به پاکستان بزند، ممکن است ایران را درگیر یک جنگ مخرب بکند که به نفع ایران نیست و به نظر من اینکار را نخواهد کرد. وضعیت پاکستان با کشورهای دیگر مثل عراق تفاوت می کند که در آنجا ایرانی ها یک موشک زدند به مقر حزب دمکرات که تعدادی از رهبران حزب دمکرات کشته شدند. باضافه اینکه باید توجه داشته باشیم که جیش العدل در پاکستان یک جایگاه مشخص و یک منطقه مشخص به عنوان پایگاه در اختیار ندارد. اینها گروه های کوچکی هستند که در گوشه و کنار امکان تحرک دارند و می توانند از یک منطقه وقتی احساس خطر کنند منتقل بشوند به منطقه دیگر. خلاء قدرت هم در آنجا وجود دارد، بنابراین خیلی به نظرم نمی آید که ایرانی ها این ریسک را بکنند که با پاکستانی ها خودشان را درگیر یک جنگ بکنند. جنگی که بعد نشود آن را کنترل کرد و به دخالت اسرائیل و آمریکا هم منتهی بشود.
پرسش: از نظر زمینی چطور؟ اگر موشک باران را کنار بگذاریم، زیرا بهرحال مرزها شاید از نظر امنیتی به حد لازم تحت کنترل قرار نداشته باشند؟
پاسخ: درست است که از لحاظ زمینی به لحاظ نظری و تئوریک می شود ایران دخالت بکند، ولی آنطرف قضیه هم باید در نظر گرفته شود که چون بهرحال مسأله مربوط به تمامیت ارضی آن می شود ارتش پاکستان می تواند دست به مقاومت بزند، مگر اینکه ایرانی ها با پاکستان به توافق برسند، مثل توافقی که ترکیه با عراق کرده است. بر اساس آن، نیروهای ترکیه می توانند تا 20 کیلومتر وارد خاک عراق بشوند. اگر یک همچین توافقی بین ایران و پاکستان عملی بشود، در اینصورت می توان گفت که ایرانی ها می توانند وارد خاک پاکستان بشوند. ولی بدون توافق به نظرم با واکنش نیروهای مرزی پاکستان روبرو خواهند شد و بین ایران و پاکستان درگیری پیش می آید که به نفع ایران و پاکستان نیست.
پرسش: آیا این خبر درست است که عربستان سعودی مسئولیت عملیات تروریستی را بعهده گرفته است؟
پاسخ: نخیر. من همچین خبری را تأیید نمی کنم. عربستان سعودی همچین کاری نمی کند، چون خیلی خطرناک است.
پرسش: تا چه اندازه گروهک جیش العدل با عربستان سعودی در ارتباط است؟
پاسخ: واقعیت این است که هیچ گروه چریکی و یا جهادی آنطور که خودشان تلقی می کنند و یا گروه تروریستی آنطور که دیگران از عملیات آنها می فهمند، بدون حمایت خارجی نمی تواند عمل کند. چون آنها احتایج به پول و تسلیحات دارند. همیه اینها امکان دارد و به لحاظ فکری، «جیش العدل»، پیوسته به داعش است و در حمایت از داعش نیرو به سوریه فرستاده بود. داعش به لحاظ فکری و به نوعی گرایش ها، آن رادیکال های جهادی هستند که در زمان اتحاد شوروی سابق که افغانستان را اشغال کرده بود آنها مورد حمایت عربستان سعودی، کویت و امارات و همه کشورهای عربی قرار گرفته بودند و حالا بقایای همان جریان هستند و حالا از نظر فکری پیوند آنها با عربستان سعودی قابل اثبات است و نیاز به تحقیق زیاد ندارد، ولی اینکه بطور علنی بیائیم و پیوندهایی را بین عربستان سعودی و «جیش العدل» ببینیم حقیقتا اطلاعات موثقی وجود ندارد، هر چند اینکه محتمل است.
پرسش: ایران از نظر امنیتی چطور می تواند مرزهای خودش را امن تر کند و مانع از ورود گروهک های تروریستی به کشور بشود؟
پاسخ: این دو مسأله است، یکی آن بسترهایی که در آن منطقه وجود دارد. استان خراسان جنوبی که اهل سنت در آنجا هست، تا جنوب کرمان و بخشهایی از استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان که هم قوم بلوچ هستند و هم اهل تسنن. اینها احساس می کنند که حکومت مرکزی در قبال آنها تبعیض قائل شده است. منطقه فقیر است و سطح بیکاری بسیار بالاست. در درجه اول ایران باید برود به طریقی که بتواند باصطلاح مسائل آن منطقه را برطرف کند، سرمایه گذاری بکند که متأسفانه تا حالا این اتفاق نیفتاده است. این یک بخش قضیه است و بخش دیگر قضیه این است که مشکلاتش با کشورهای مثل عربستان سعودی را باید بنوعی حل و فصل بکند. رقابت هایی که سیاسی بود، در گذشته و حال حاضر را می شد و می توان از طریق مذاکره حل و فصل کرد. اما رقابت ها ایدئولوژیک و حیثیتی شده است و خیلی سخت است که بشود در واقع به نوعی مصالحه و مذاکره دست زد. به نظر من نیاز هست که ایران مجددا برود به سمت سیاسی کردن و قابل مذاکره کردن رقابت ها.
پرسش: آیا اینگونه عملیات تروریستی ممکن است در ایران دوباره انجام شود؟
پاسخ: بله احتمال آن وجود دارد. با توجه به آنکه بسترهایش هم درمنطقه وجود دارد و هم در داخل ایران هم این بسترها هست، احتمال وقوع آن وجود دارد.
پرسش: به نظر شما واکنش مردم ایران در رابطه با عملیاتی از این نوع که در داخل ایران رخ می دهد چگونه است و چطور خود مردم می توانند مانع از بروز این نوع عملیات بشوند. یعنی خودآگاهی مردم تا این حد بالا هست که بتواند از بروز چنین حوادثی جلوگیری کند؟
پاسخ: نخیر، متأسفانه در منطقه سیستان و بلوچستان این خودآگاهی وجود ندارد. چون مشکلات زیادی وجود دارد- فقر، بیکاری و احساس تبعیض. اینها تا زمانی که برطرف نشوند، نمی توان امیدوار بود که مردم خودشان بیایند باصطلاح هزینه بدهند و باصطلاح با اینها درگیر بشوند. این فکر را باید در نظر گرفت که مردم باید انگیزه پیدا بکنند تا بتوانند از این جنبه قضیه حمایت بکنند.
