خبرگزاری اسپوتنیک- سال گذشته در شرایطی که حج تمتع ایران به دلیل حادثه منا در سال 94 و پیش از آن عمره ایران به دلیل موضوع فرودگاه جده لغو شده بود و از طرفی مذاکرات حج 95 هم شکست خورده بود، حج 96 ایران هم در وضعیت نامعلوم و ابهام قرار داشت و در حالی که عمده تحلیل ها و ارزیابی ها از آینده حج ایران، مبتنی بر تنش های سیاسی دو کشور منفی بود، اما نهایتا در شرایطی که ایران و عربستان در بدترین وضعیت مناسبات دو جانبه بودند، در نهایت سیر تحولات به گونه ای رقم خورد که زمینه برگزاری حج فراهم شد و بر خلاف پیشبینی ها ایران حضور بسیار موفق و با قدرتی را در عربستان تجربه کرد.
- حضور مدیری دیپلمات در راس سازمان حج
نیمه دوم سال گذشته و در وضعیت ابهام حج 96، و در حالی که مدتی پیش سید رضا صالحی امیری جایگزین علی جنتی، در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شده بود، سازمان حج و زیارت هم با تغییر در بالاترین سطح همراه شد و حمید محمدی، از دیپلماتهای بلند پایه و مدیران ارشد فرهنگی ایران که سوابق دیپلماتیک متعدد و موفق به همراه مسئولیت های متعدد و حساس در حوزه حج و زیارت در طول سه دهه گذشته، در کارنامه وی دیده می شد، جایگزین رییس وقت سازمان حج ایران شد و سکان ریاست این سازمان کلیدی را در دست گرفت و در آستانه مذاکرات حج ایران و عربستان برای حج 96، در راس هیئت مذاکره کننده حج جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. این اولین باری بود که یک دیپلمات بلند پایه در راس سازمان حج قرار می گرفت و این امر در آستانه مذاکرات حج امری مهم و معنادار محسوب می شد.
سرانجام دورهای مذاکرات حج هیئت ایران به ریاست «حمید محمدی» رییس سازمان حج و زیارت ایران و هیئت عربستان به ریاست «بنتن» وزیر حج عربستان در جده آغاز شد و سرانجام پس از چند ماه مذاکرات متعدد و پیچیده که ظریف وزیر خارجه ایران از آن به عنوان مذاکرات "بسیار خوب، دشوار و طولانی" یاد می کند با موفقیت به پایان رسید و تمامی مطالبات و انتظارات ایران تامین و در قالب توافق نامه حج 96 به امضای طرفین رسید. این اولین باری بود که عربستان به دولتی برای حجاجش تضمین امنیت می داد و هنوز دولت دیگری چه قبل چه بعد از این توافق موفق به چنین توافقی با دولت پادشاهی سعودی نشده است. بی شک نقش محمدی رییس جدید سازمان حج و رییس هیئت مذاکره کننده ایران به عنوان دیپلماتی متبحر در موفقیت این مذاکرات را باید نقشی محوری دانست چرا که همین مذاکرات حتی در شرایط بهتر در سال 95 شکست خورد. هم چنین رییس جدید سازمان در سطح راهبردی حج 96 توانست نقشی اساسی ایفا کند که در ادامه اشاره می شود.
- مذاکراتی برای منافع ایران در عربستان
- توافق نامه حج 96 خبری خوش برای جمهوری اسلامی ایران
فرآیند تایید مذاکرات، توافق نامه و اعزام حجاج در بالاترین سطح تصمیم گیری جمهوری اسلامی ایران یعنی شورای عالی امنیت ملی انجام شد. علاوه بر این مراجع تقلید هم از تحقق انتظارات جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات حج و فراهم شدن امکان اعزام حجاج به حج 96 استقبال کرده و آن را مورد حمایت قرار دادند. و نهایتا در مهم ترین موضع گیری، آیت الله خامنه ای، رهبر ایران در دیدار مسئولان حج ایران، از موضوع بازگشایی حج در چارچوب شرایط مورد توافق محقق شده، به عنوان خبری خوش یاد کرد و آن را مورد تایید قرار داد.
- برنامه ریزی راهبردی و سیستماتیک
- قانون گرایی و نظم
امسال همان طور که مسئولین حج ایران تاکید کرده و وعده داده بودند، هم از حیث فرآیندهای عملیات حج در حوزه های مختلف و هم از حیث نظم و سازماندهی حجاج، ایران کشوری برجسته شناخته شد که این امر از سوی مقامات حج سعودی هم بارها تصریح شد.
- جای خالی آموزش پر شد!
یکی از حوزه های موفقیت عملیات حج 96 بارز بود، حوزه آموزش بود. امسال سازمان حج ایران با تاکید ویژه و متمایز بر امر آموزش در حوزه های آموزش مدیران و عوامل اجرایی، آموزش حجاج، آموزش روحانیون و برخی آموزش های ویژه برای توجیه مدیران و حجاج در حوزه های مورد نیاز توانست ضمن ارتقای کیفیت عملیات و خدمات، از بسیاری تنش ها و مشکلات حج های سال گذشته که از ناآشنایی حجاج با قوانین و مقررات عربستان ناشی می شد جلوگیری کند و از این حیث موفقیت جدیدی بدست آورد.
- حضور مدیران و عوامل اجرایی با تجربه
بنا بر شرایط خاص حج امسال، سازمان حج ایران همان طور که مسئولین عالی رتبه آن بارها اعلام کردند، تصمیم گرفت در فرآیند آزمون، مصاحبه و بکارگیری مدیران و عوامل اجرایی، سخت گیرانه عمل نماید و به خاطر حساسیت های فوق العاده حج 96 از بهترین، مجرب ترین و با کیفیت ترین مدیران و نیروهای انسانی بهره ببرد که این موضوع نهایتا به یکی از عوامل و علل مهم موفقیت حج 96 تبدیل شد.
- بکارگیری فناوریهای نوین برای افزایش امنیت
- استراتژی تشکیل ستاد بحران
استراتژی تشکیل ستاد بحران حج 96، ابتکار امسال سازمان حج برای مقابله با هرگونه موضوع، تهدید و بحران احتمالی در حج 96 بود که رسما در گزارش رییس سازمان حج در دیدار با رهبر ایران اعلام شد و مورد تایید و تاکید رهبر ایران قرار گرفت.
- راهبردهای عملیاتی و پیش بینی های خاص
مسئولان حج ایران در تمامی حوزه های حج امسال به دلیل ویژگی های منحصر به فرد و حساسیت ها، تمهیدات و پیش بینی های خاص داشتند که نقطه عطف آن در ارتباط با ایام تشریق و سرزمین منا بود. با توجه به این که امسال گرم ترین حج ادوار محسوب می شد و با احتساب این که مجموع عدد میلیونی حجاج کشورهای اسلامی افزایش قابل توجهی داشت اما مساحت جغرافیایی سرزمین منا ثابت مانده است، سازمان حج تمهیدات و پیش بینی های ویژه ای در این خصوص اتخاذ کرد. از جمله بکارگیری چادرهای مدرن بلند نسوز برای حجاج برای اولین بار، بکارگیری کولرهای گازی پیشرفته در چادرهای حجاج در منا برای اولین بار و…؛ اوج این تمهیدات مربوط به عملیات اعزام حجاج به جمرات است که فاجعه منا 2 سال قبل درست در این مرحله اتفاق افتاده بود. این بار اما با راهبردهای عملیاتی در زمان بندی، کنترل عملیات، تدابیر، امنیتی، امدادی، راهنمایی، پزشکی و… مهم ترین و سخت ترین و پیچیده ترین مرحله عملیات حج با موفقیت کامل به پایان رسید.
- همکاری همه جانبه دستگاه های متولی و همکار عملیات حج ایران
در حج سرنوشت ساز امسال، سازمان حج ایران و بعثه رهبر ایران در امور حج، توانستند ضمن تحقق فضای همکاری و همدلی مطلوب و بی سابقه میان خودشان به عنوان دو نهاد متولی حج در ایران، فضای مطلوبی برای همکاری و تعامل سایر دستگاه های همکار در حج از جمله، وزارت ارشاد، خارجه، اطلاعات، کشور، بهداشت، وزارت راه، بانک مرکزی، هلال احمر، پلیس، سپاه پاسداران، صدا و سیما و… ایجاد کردند که در موفقیت حج 96 تاثیری به سزا داشت.
- سیستم اطلاع رسانی دقیق توسط سازمان حج
- حق انحصاری در حوزه پزشکی
ایران امسال تنها کشوری بود که بنا بر توافق حج 96 با عربستان از حق ارائه خدمات پزشکی در مشاعر برخوردار بود که این موضوع از اهمیت ویژه ای برخوردار بود.
- حضور هئیت کنسولی ایران در عربستان
نظر به فقدان روابط سیاسی دو کشور و سفارتخانه و سرکنسولگری ایران در عربستان، یکی از مطالبات مهم ایران در مذاکرات حج، اعزام هیئت کنسولی از ایران به عربستان در موسم حج بود که در قالب توافق نامه حج محقق شد و در حالی برخی حاشیه ها مبنی بر عدم صدور ویزا برای هیئت مذکور مطرح می کردند، ویزا برای هیئت مذکور صادر شد و هیئت کنسولی ایران در تمام موسم حج در عربستان در شهرهای جده، مکه و مدینه حضور داشتند که به ویژه به لحاظ روانی نقش مهمی داشت.
و در نهایت امسال سطح ارائه خدمات در حوزه های پرواز، اسکان، نقلیه، تغذیه و… تا آنجایی از ارتقاء کمی و کیفی چشمگیر برخوردار گردید که می توان آن را سنگ تمام پرونده حج 96 دانست.
