به گزارش اسپوتنیک، ایران و ترکیه به عنوان دو کشور استراتژیک در منطقه با برخی کشورهای عربی تحریم کننده قطر دارای اختلافات عمیق سیاسی هستند. اکنون فرصت خوبی برای این دو کشور به وجود آمده است: زیرا درهای تجاری بازار قطر به روی این دو کشور باز شده است. اما ایران نباید تنها به راه ترانزیت محصولات ترکیه تبدیل گردد. تحلیلگران ایرانی این موضوع را از نظر اقتصادی و سیاسی مورد بحث قرار داده اند. به عقیده کارشناسان ایرانی، ترکیه پیشگام کمک به قطر بوده است، زیرا ترکیه به منافع اقتصادی خود فکر می کند و هم دارای منافع سیاسی مشترکی با قطر در سوریه است. ایران نباید از این ماجرا عقب بماند.
اسپوتنیک در این راستا سراغ جناب آقای "هوشیار رستمی" کارشناس مستقل ایرانی در رشته اقتصاد و مدیر آموزشی و پژوهشی در موسسه مطالعات و تحقیقات اقتصادی فایناپس رفته است. جناب آقای رستمی در خصوص نحوه کمک رسانی ایران و ترکیه به قطر پس از بحران قطر با کشورهای عربی، خواهان تعجیل ایران در بالا بردن کیفیت کالاها و همکاری های سازمان های تجاری در ایران برای تسریع ارسال کالا به قطر و در اختیار گرفتن بازار این کشور می باشد، به عقیده این کارشناس اقتصادی در ایران، ترکیه فعلا برنده بازار تجاری قطر است.
-ترکیه قصد دارد از طریق خاک زمینی ایران به قطر کالا ارسال نماید؟ همکاری های ایران و روسیه در این زمینه به چه صورت می تواند باشد؟
ایران دارای موقعیت استراتژیک در خاورمیانه است. این موضوع بر کسی پوشیده نیست. موقعیت ژئو پلوتیک ایران می تواند محلی برای کسب منافع اقتصادی زیادی باشد، مخصوصا برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس برخی دارای رابطه زمینی، دریایی هستند، اما مسافت دریایی این کشورها از مرزهای جنوبی ایران بسیار کم است. ما می دانیم که حمل و نقل دریایی یک حمل و نقل ارزان نسبت به حمل و نقل هوایی است.
ایران هم رابطه خیلی خوبی با کشورهای تحریم کننده قطر من جمله عربستان سعودی و امارات و بحرین ندارد. به همین جهت ایران علاقه مند است تا از یکی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس پشتیبانی نماید و هم چنین از یکی از ثروتمند ترین کشورهای منطقه همکاری داشته باشد. هم برای اینکه توازن قوا را حفظ کند و هم منافع اقتصادی کسب کند.
در این میان همکاری ترکیه و ایران در کلیت موضوع می تواند ثمرات خوبی داشته باشد. اما اگر به جزئیات نگاه کنیم می بینم برنده این ماجرا قطعا "ترکیه" است. اگر ایران، خاک یا زمین و یا امکانات هوایی خود را در اختیار ترکیه قراردهد تا از آن منافع اقتصادی کسب کند از نظر کلی خوب است. اما ما می دانیم به این روش ایران تنها راه و روزنه ای برای انتقال محصولات ترکیه ای خواهد شد.
یادمان نرفته است، روزهای اول که عربستان که تنها کشوری است که با قطر دارای مرز زمینی است اقدام به محاصره قطر از راه زمین نمود، ترکیه بلافاصله از راه هوای محصولات مایحتاج ضروری قطر و کالا به سوی قطر ارسال نمود. در نتیجه ترک ها برنده بازار بود.
اما برای ایران که اگر بخواهد، تنها خدمات ترابری ارائه بدهد و هم از خاک و مسیر دریایی اش استفاده شود، مسلما این امر منافع اقتصادی خاص خود را برای ایران دارد. اما این کافی نیست. ایران بهتر است محصولات داخلی خود را به کشور قطر ارسال نماید. معمولا کشورهای مختلف اگر تسهیلات و امکانات ترابری با کشورهای دیگر در حوزه تجارت خارجی برقرار می کنند، همیشه بدنبال این هستند تا از این به عنوان مزیت در صادرات محصولات خود استفاده کنند، نه اینکه تنها به عنوان راهی برای انتقال محصولات دیگر کشورها باشد.
اگر در این زمینه بخواهیم نقش ایران و ترکیه در بازار عراق را مقایسه کنیم می بینیم که ترکیه هیچ وقت با دولت مرکزی در عراق رابطه در سطح عالی نداشته است، اما عمده بازار محصولات خوراکی عراق در اختیار ترکیه است. از سوی دیگر ایران همواره هزینه زیادی برای تقویت روابط سیاسی خود با عراق می کند، کمک های نظامی خوبی به این کشور نموده است، و به صورت سنتی روابط خوبی با شیعه های عراق داشته است، اما ایران نتوانست از این فرصت خود استفاده کند.
پس نتیجه می گیریم ایران باید بداند که تنها از طریق روابط سیاسی و یا تصمیمات سیاسی به موقع نمی توانیم اقتصاد خود را از نظر صادرات تقویت کنیم. ایران باید محصولات قابل رقابت تولید کنیم، محصولات با قیمت کمتر، با کیفتیت بهتر تولید نماییم. البته باید تضمین های کافی برای حل و فصل مشکلات حقوقی و قانونی که بین تجار دو کشور در نظر بگیریم.
جناب آقای "سید هادی افقهی"، کارشناس ارشد مسایل خاورمیانه، دیپلمات سابق ایرانی در لبنان در مصاحبه با خبرنگار اسپوتنیک، ضمن برشمردن نقاط مشترک در همکاری های ایران و ترکیه برای کمک رسانی به قطر، بر این عقیده است که علی الرغم اختلاف دیدگاه های ترکیه و ایران در برخی مسائل منطقه من جمله بحران سوریه، این دو کشور در جهت کمک های انسانی به همسایگان خود در تلاش هستند. ترکیه اگر چه در این راه نگران منافع و سرمایه گذاری های خود در قطر نیز می باشد.
-آیا ایران و ترکیه می توانند با تشکیل یک ائتلاف مشترک به کشور همسایه خود قطر پس از محاصره، کمک نمایند؟ آیا اختلاف نظر های ایران و ترکیه من جمله ساخت دیوار از سوی ترکیه در مرز با ایران، تاثیری بر روابط و همکاری در کمک رسانی به قطر دارد؟
پس از تحریم های ناگهانی از سوی کشورهای عربی بر علیه قطر، دلیل اقدام ایران برای رساندن مواد غذایی، دارویی و مایحتاج مردم قطر تنها "کمک های انسان دوستانه" بوده است.
این اقدام ایران پیش از این نیز، سابقه داشته است، زیرا در سال 1990 که صدام به کشور کویت حمله کرد، علی رغم اینکه کویت در زمان جنگ تحمیلی با ایران، در کنار صدام بود. این موضوع را در نظر بگیریم که کویت تحت فشار و زور با عراق همراه شده بود. ولی وقتی ایران قطعنامه 568 را با عراق بست، عراق پس از مدتی به کشور همسایه اش کویت هم حمله کرد، در آن روز ایران در کنار کشور کویت جهت کمک های انسانی ایستاد. بنابراین اقدامات انسان دوستانه ایران تنها بر اسسا حسن نیت خود است، تا مخالفت خود را با اقدامات غیر انسانی هر کشور با مردم کشورهای دیگر را ثابت کند، مهم نیست کشور تحت ظلم چه کشوری باشد.
اما اینکه ما با ترکیه بخواهیم ائتلافی برای کمک به قطر تشکیل دهیم، هنوز چنین چیزی به طور رسمی مطرح نشده است. آنچه که مطرح است: ما قصد کمک های انسان دوستانه نه تنها غذا، بلکه کمک های دیگر را به قطر داریم. شما می دانید هم آسمان، هم زمین و هم دریا قطر از سوی سه کشور: امارات از شرق، عربستان سعودی از جنوب، بحرین از سوی غرب "قطر" را مورد محاصره قرار داده اند. لذا تنها منفذ و خروجی ارتباط قطر با دنیا — آب ها، زمین و آسمان ایران است. اگر چه اخیرا قطری ها به سازمان مللی هواپیمایی شکایت کرده اند، اگر چه بحث محاصره هوایی از سوی بحرین کم حاشیه تر شده است. ما بازهم سعودی ها و اماراتی ها به محاصره خود ادامه می دهند.
ترکیه اقدام گسترده ای کرد. به محض اینکه تحولات در ارتباط قطر با عربستان و کشورهای دیگر شامل: محاصره زمینی، هوایی و دریایی، قطع روابط دیپلماتیک و حتی تهدید به مداخله نظامی بر علیه قطر صورت گرفت، بلافاصله ترکیه از پارلمان خود مجوز گرفتند تا بتوانند 5 هزار سرباز ترک را به قطر اعزام کنند. تا اگر احیانا کودتا و یا حمله زمینی از خاک عربستان به قطر صورت بگیرد، ترکیه به دولت قطر کمک کند. این اقدام ترکیه دو دلیل دارد: اولا" ترکیه همسو با قطری ها در حمایت از اخوان المسلمین است، دوما" ترکیه سرمایه گذاری سنگینی در قطر دارد. ترکیه نمی خواهد این سرمایه گذاری عظیم اش از بین ببرد، زیرا ممکن است با حاکمیت دیگری به جای شیخ آل ثانی، شخص دیگری بر حکومت قطر بنشیند. زیرا در خود خاندان آل ثانی اختلاف بر سر کرسی قدرت است. در نتیجه، با این اقدامات ترکیه هم برای منافع خود، و هم برای منافع مشترک خود با قطر در منطقه احساس خطر کرد. همه ما می دانیم هم ترکیه و هم قطر از برخی سازمان های تروریستی فعال در سوریه کمک می کرده اند، البته خوشبختانه بسیاری از این گروه ها در حال از بین رفتن هستند و یا عقب نشینی می کنند.
ایران و ترکیه با کمک به قطر، اعتراض خود را به اقدامات دولت سعودی بر علیه مردم قطر بیان می دارند. این روند را دو کشور ایران و ترکیه ادامه می دهند و هر دو هدف مشترکی دارند، البته هنوز به صورت رسمی از سوی مقامات ایران و ترکیه تشکیل ائتلاف مشترک اعلام نشده است.
ایران با ترکیه، در زمینه های بسیاری چون نظامی، اقتصادی، سیاسی همکاری های گسترده ای دارند. اگر چه ایران و ترکیه در خصوص بحران سوریه دارای اختلاف دیدگاه و اختلاف موضع گیری هستند. ما در کنار حکومت قانونی و شرعی بشار اسد هستیم، در حالی که ترکیه متاسفانه از تروریست های داعش، اخوان المسلمین برای سرنگونی حکومت منتخب مردم در سوریه حمایت می کند. بنابراین غیر از پرونده "کمک رسانی به قطر" ایران و ترکیه در زمینه های مشترک دارای تفاهمات زیادی داریم. اخیرا نیز شاهد سفر سه روره سرلشگر باقری رئیس ستاد کل قوا به ترکیه بودیم، گویا دو طرف به توافقات و برنامه های بسیار مهمی در زمینه های مختلف رسیده اند.
بحث دیواری که ترکیه کشیده است، این دیوار هیچ ضرری به منافع ایران نمی رساند. زیرا دیوار در خاک خود ترکیه برای جلوگیری از تردد تروریست ها و برای تامین امنیت خود این کشور است. ممکن است ایران نیز روزی به این نتیجه برسد تا برای تامین مرزهایش اقدام به دیوار کشیدن نماید، اما اکنون جمهوری اسلامی ایران ضرورتی نمی بیند که بین مرزهای خود با کشورهای دیگر دیوار بکشد.
در پایان این گزارش، با توجه به نظارت این دو تحلیلگر اقتصادی و سیاسی ایران می توان گفت، اگر چه ایران و ترکیه عنوان اولین کشورها پس از بحران قطر و برخی کشورهای عربی به قطر کمک نمود و اولین محموله کمک های انسانی را به این کشور فرستاند. اما ایران باید روش تجاری خود را عوض کند تا تنها به عنوان راه ترانزیت کالا به قطر نباشد، بلکه خود بتواند صادرات با کیفیت به قطر داشته باشد. امیدواریم ایران تجربه تلخ دست نیافتن به بازار روسیه در زمان بحران روابط ترکیه و روسیه را بار دیگر تجربه نکند، ایران در آن زمان از فرصت خود استفاده ننمود، اما این بار راه بازار قطر برای او باز است.
