به گزارش اسپوتنیک، رئیس جمهور ایران در نشست "مبارزه با گرد و غبار" که در تاریخ 3 ژوئیه در تهران برگزار شد، 80 درصد عامل افزایش گرد و غبار در ایران را دارای ریشه خارجی اعلام نمود. به نقل از حسن روحانی، سدسازی های اخیر ترکیه یکی از عوامل موثر در بیابان زایی در ایران است. سخنان رئیس جمهور با واکنش مقامات ترکیه ای من جمله معاون وزیر امورخارجه ترکیه رو به رو شد، به عقیده مقامات ترک، سدسازی های ترکیه با محاسبات دقیق انجام شده و به هیچ وجه آثار مخرب محیط زیستی به همراه نخواهد داشت.
اما در مصاحبه خبرنگاران اسپوتنیک، کارشناسان ایرانی ضمن تحلیل این موضوع، پرژوه سد سازی ترکیه را فراتر از ایران دانسته و در سطح بین المللی خطر ناک محسوب می کنند.
جناب آقای محمد درویش، مدیر کل مشارکت های مردمی سازمان محیط زیست در ایران در صحبت های خود با خبر نگار اسپوتنیک، به طور تخصصی به بررسی همه جانبه ابعاد سدسازی ترکیه و تاثیر آن بر ایران، کشورهای همسایه سوریه و عراق، حضور داعش، حتی تاثیرات مخبر این پروژه ها در خود ترکیه و کشورهای غربی می پردازد.
— "تاثیر سد سازی ترکیه و ارتباط آن با محیط زیست منطقه چیست؟
اما بعد از اینکه کشور عراق در زمان دفاع 8 ساله ایرانیان بسیار ضعیف شد، سپس با اشغال کویت توسط عراق و حمله آمریکا به عراق، در گیر شدن عراق با جریان های تروریستی القاعده و داعش، تمامی این عوامل باعث از هم پاشیدگی دولت بغداد شد. در نتیجه دولت ترکیه از ضعف دولت مرکزی عراق و و از سوی دیگر از ضعف دولت مرکزی در زمان بشار اسد و جریان های تروریستی که در سوریه اتفاق افتاد، استفاده نمود. ترکیه با گرفتن وام های بزرگ جهانی، توانست 22 سد بر روی رودخانه های دجله و فرات بزند.
یکی از سد ها با نام "آتاتورک" بزرگترین سد جهان است، که گنجایش 48 میلیارد متر مکعب دارد که بر روی رودخانه فرات ساخته شد. ظرفیت این صد به تنهایی از کل 1000 سد احداثی در ایران با میزان ظرفیت تنظیمی 47.6 میلیارد متر مکعب، بیشتر است. در مجموع سد آتاتورک بعلاوه دیگر سدهای ساخته شده ترکیه بر روی فرات، می تواند 100 میلیارد متر مکعب آب را مهار کند، از سوی دیگر سدهای ترکیه بر روی رودخانه دجله می تواند تا 24 میلیارد مترمکعب آب را مهار کند. اگر در نهایت این سد آخر ترکیه یعن ایلیسو در منطقه حسن کیف، که 10.4 میلیارد متر مکعب گنجایش دارد، کامل گردد، بحران بیشتر می شود. به عبارتی دیگر، اگر هم اکنون 100 درصد آب فرات مهار شده و 60 درصد آب دجله مهار شده و وارد سرزمین سوریه و عراق نمی شود. بعد از ساخت سد ایلیسو این رقم به 100 درصد می رسد. در نتیجه بحران به شکل بسیار خطرناکی ادامه خواهد یافت.
همین الان اتفاقی که در سوریه و عراق افتاده است باعث شده که ما بیش از 2.5 میلیارد هکتار در سوریه و بیش از 5 میلیارد هکتار در عراق را از دست داده ایم. در واقع این موضوع باعث خشک سالی و بیکاری، فقر، حاشیه نشینی بسیاری کشاوزان شده است. در نتیجه گروه تروریستی داعش از این فرصت استفاده کرد و 90 درصد از نیروهای خود را از میان بیکاران این منطقه جذب نموده است، بیکاری که در نتیجه فاجعه سد سازی ترکیه بوجود آمده است. اما این نکته حائز اهمیت است که اثرات حضور داعش باعث ایجاد یک خطر جهانی شده است، خطر داعش نه تنها سوریه و عراق بلکه فرودگاه آتاتورک، استانبول، منچستر، پاریس و حتی بهارستان را لرزانده است. کشورهای دیگر حتی خود ترکیه نیز از این ماجرا متاثر شدند.
علاوه بر این تعداد چشمه های گرد و خاک از تعداد 6 مورد در سال 1367 اکنون به تعداد بیش از 290 مورد در خاک ایران، عراق و سوریه افزایش یافته است. بخش عمده ای از مقصر این ماجرا، همانطور که حسن روحانی رئیس جمهور ایران اعلام نمود، یعنی حدود 80 درصد این فجایع، بر اثر سد سازی های بی رویه ترکیه است.
وقتی عراق در زمان نوری المالکی به سدسازی ترکیه اعتراض نمود، ترک ها در جواب به وی یک پاسخ بسیار خطرناکی دادند: "مگر شما منابع نفتی خود را با ما اشتراک می گذارید، که ما منابع آبی خود را با شما اشتراک بگذاریم". ترک ها در واقع از جمله بسیار خطرناکی استفاده کردند، زیرا نفت یک کالای اقتصادی است، اما آب یک کالای زیستی است. نباید این دو کالا را با هم برابر کرد. آب متعلق به همه ساکنان منطقه آبی مورد نظر دارد.
بدین ترتیب دیگر کشوهای جهان نیز می توانند ادعاهای مشابهی داشته باشند، اتیوپی نیز می تواند بگوید از آنجا که نیل از کوه های این کشور سرچشمه می گیرد پس مصر هیچ حقی بر نیل ندارد. افغانستان نیز می تواند بگوید چون رودهای هیرمند و خلیل رود از کوه های ما سرچشمه می گیرد، پس در نتیجه زابل و خراسان از ایران هیچ حقی ندارند.
بدین ترتیب سنگ بر روی سنگ بند نمی شود. در نهایت می توان پیش بینی کرد که ما شاهد اتفاق خطرناکی هستیم که سازمان ملل متحد پیش از این آن را پیش بینی کرده بود، آن هم فاجعه "جنگ آب" در جهان است".
کارشناس دیگر ایرانی، آقای خلیل آقاجانلو، کارشناس و سرپرست منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان نیز با اشاره بر اثرات محیط زیستی بی رویه ساخت سد های بیشتر در ترکیه، همگان و کشورهای همسایه را به همکاری در این خصوص دعوت می کند.
— تاثیر سد سازی ترکیه و ارتباط آن با پدیده گرد و غبار در ایران چیست؟
تاثیر سد سازی ترکیه و ارتباط آن با پدیده گرد و غبار در ایران، یک نظریه است که باید فارغ از مرزهای سیاسی کشور نیز بررسی گردد، زیرا سد سازی ها همواره باعث بیابان زایی در اراضی پایین دست خود خواهند شد.
— راه کار چیست؟
زیرا اگر یک کشوری به حقوق دولت و مردم کشورهای پایین دست توجه نکند، این موضوع در وهله اول باعت تخریب سرزمین، سپس مشکلات سیاسی، اجتماعی و حتی امنیتی را با خود به بار خواهد آورد، که قطعا دامن گیر همه کشور ها می شود. بنابراین راه کار این مسئله، توجه به "مدیریت جامع حوضه های آبخیز" است.
— ایران چه واکنشی باید در برابر سدسازی ترکیه انجام دهد؟
نگاه نباید نگاه سیاسی باشد. ما می دانیم، هر کشوری که سد سازی انجام می دهد، این کار اثرات تخریبی محیط زیستی دارد. ولی وقتی این اثرات تخریبی شامل کشورهای دیگر شود، باعث مهاجرت، مشکلات امنیتی و اجتماعی می شود. این امر دامن گیر بسیاری کشور ها می گردد. در خصوص میزان تاثیر سد سازی این کشورها در ایجاد گرد و غبار، باید یک کار علمی انجام شود تا سهم هر عامل را در ایجاد گرد و غبار تعیین گردد".
در واقع در پایان مصاحبه با آقای محمد درویش، مدیر کل مشارکت های مردمی محیط زیست و جناب آقای خلیل آقاجانلو کارشناس و سرپرست منابع طبیعی استان زنجان می توان گفت، پروژه خطرناک سد سازی های ترکیه اگر همچنان ادامه پیدا کند، مسائل امنیتی و حتی ممکن است جنگ اب، بحران آب در منطقه را به همراه داشته باشد. حال در این زمینه، استانبول و تهران باید به همکاری با یکدیگر از راه دیپلماسی بپردازند، تا از وقوع اثار خطرناک محیط زیستی این پروژه ها جلوگیری نمایند.
