مدتها بود که روسیه در انتظار عذرخواهی رضایت بخش ترکیه به دلیل انهدام جنگنده روسی در خاک ترکیه بود که با اولین سفر خارجی اردوغان پس از کودتای نافرجام به روسیه حاصل گردید. این اقدام رئیس جمهور ترکیه به روشنی حاکی از تغییر روابط ترکیه و روسیه پس از تنش میان دو کشور بود که اکنون در مسیر اجرایی شدن قرار دارد.
روسیه و ایران از همان ساعت های نخست کودتا و پیش از روشن شدن نتایج، آن را محکوم کردند، در حالیکه برخی کشورهای خلیج فارس با حمایت سرویس اطلاعاتی آمریکا در انتظار روشن شدن وضعیت کودتای ترکیه بودند و از اعلام مواضع شفاف خود اجتناب نمودند. این اقدام حامل پیام روشنی برای ترکیه بود و چشمان اردوغان و حزبش را به روی خطرات داخلی باز نمود و ترکیه دانست که وحدت سیاسی و جغرافیایی کشور به دلیل پافشاری در برخی مواضع اشتباه در قبال سوریه در آستانه تهدید قرار دارد. اینکه این تغییر موضع تا چه اندازه حقیقی، عملیاتی و قابل اجرا می باشد موضوعی است که با دکتر حسین امیرعبداللهیان- دستیار ویژه رئیس مجلس شورای اسلامی ایران در اموربین الملل و معاون پیشین عربی و آفریقا وزارت امور خارجه در میان گذاشته شد که ارزیابی ایشان نسبت به این مسئله در ادامه ارائه می گردد:
— در آغاز باید بگویم که رابطه ایران با ترکیه یک رابطه راهبردی است و در تمام پنج سال گذشته که مسئله بحران سوریه را پیش رو داشتیم و حتی پیش از آن تلاش ما متمرکز بر آن بود که اختلاف نظر فی مابین در مورد سوریه و آینده این کشور تاثیری بر روابط راهبردی تهران و آنکارا نگذارد. در این سالها یکی از رفتارهای هنرمندانه دو کشور ایران و روسیه در عرصه سیاست خارجی این بود که هیچ کدام از طرفین اقدامی را که منجر به تخریب روابط راهبردی متاثر از اختلاف دیدگاه در مورد سوریه باشد، انجام ندادند.
— در تمام این سالها گفتگوهایی صریح، روشن و در عین حال دوستانه ای را با ترکها چه در سطح سیاسی و دیپلماتیک و چه در سطح امنیتی داشتیم. در این گفتگوها تمام تلاش ما این بود که بتوانیم راهکاری برای ایفای نقش سازنده ترکیه در سوریه پیدا نماییم. حدود دو سال پیش گفتگوهای بسیار جدی را با وزارت امورخاجه ترکیه آغاز نمودیم و به همراه آقای «فریدون سینرلی اوغلو» که اکنون قائم مقام وزارت امورخارجه ترکیه هستند موفق به گفتگو روی یک متن ده بندی شدیم که در نتیجه این مذاکرات مشخص شد، ما در نه محور و موضوع راجع به مسایل سوریه نه تنها اختلاف دیدگاه و موضع نداریم، بلکه اشتراک دیدگاه هم داریم. اما در یک مورد که آن هم آینده سیاسی آقای بشار اسد رئیس جمهور قانونی کشور سوریه بود اختلاف دیدگاه داشته و بدنبال آن بودیم تا گفتگوهای بیشتری را در این موضوع داشته باشیم.
— در خصوص تحولات اخیر در ترکیه و ماجرای کودتای ناموفق در این کشور باید بگویم که شخصا معتقدم آمریکایی ها به نوعی پشت این کودتا قرار داشتند و قابل قبول نیست از پایگاه «اینجرلیک» ترکیه که جنگنده های آمریکا در آنجا قرار دارند در شب کودتا پرواز انجام شود و آمریکا از اقداماتی که در حال وقوع است بی خبر باشد. به همین دلیل و به دلایل متعدد دیگر دستگاه دیپلماسی ایران بسرعت وارد کار شد و از آقای اردوغان به عنوان رئیس جمهور قانونی این کشور حمایت کردیم. به عنوان یک نکته مهم باید اشاره نمایم، همانطور که ایران از آقای بشار اسد به عنوان رئیس جمهور قانونی سوریه که با رای مردم در حال اداره کردن کشور است حمایت کردیم با همین شیوه از آقای اردوغان در مقابل کودتاچی ها حمایت نمودیم. این امر یکی از مباحث روشن سیاست خارجی و سیاست منطقه ای جمهوری اسلامی ایران است و در شرایطی که برخی کشورها در منطقه تاحدودی به دست داشتن در کودتا و یا اطلاع داشتن از این کودتا متهم بودند، و در شرایطی که اخبار متعددی از دخالت آمریکا در بخشی امنیتی از کودتا حکایت می کرد، جمهوری اسلامی از آقای اردوغان به عنوان رئیس جمهور قانونی ترکیه حمایت نمود.
— طبیعی است در جریان آنچه به عنوان کودتا در ترکیه گذشته است و با توجه به رفتاری که آمریکا در پشت پرده این کودتا نمایش داده بود، اکنون این آقای اردوغان و دوستان ما در هیات حاکمه ترکیه هستند که نسبت به بازتعریف سیاستهای خود در منطقه، از جمله نسبت به آینده سیاسی سوریه رویکرد جدیدی را اتخاذ می کنند. البته فکر می کنم علی رغم سفر آقای اردوغان به مسکو و علی رغم گفتگوهایی که بین وزرای خارجه دو کشور در آنکارا، استانبول و اخیرا در تهران انجام شده، برای اینکه شاهد تغییر رویکرد ترکیه در قبال مسائل سوریه باشیم، احتمالا هنوز راه طولانی را پیش رو داریم. اما من شخصا خوشبین هستم که مجموعه این تحولات می تواند به نفع صلح و ثبات و امنیت در منطقه باشد و ترکیه به عنوان یک کشور مهم رویکرد جدیدش در قبال سوریه می تواند هم در مسیر مبارزه با تروریسم وهم در مسیر تثبیت وضعیت امنیتی و سیاسی سوریه سازنده و کمک کننده باشد.
