در ابتدا باید عرض کنم مطابق با اصل صد و چهل و شش قانون اساسی ایران، استقرار پایگاه نظامی کشور خارجی در ایران ممنوع است لیکن در مورد اخیر هیچ پایگاهی در اختیار روسیه قرار نگرفته و اتفاقی که رخ داده صرفا یک همکاری نظامی تحت ائتلاف ایران و روسیه بوده و مشمول قانون فوق الذکر نمیباشد.
اما در باب دلایل این اقدام باید عرض کنم مسیر حرکت هواپیماهای روسیه از روسیه تا مدیترانه، مسیری طولانی بوده و در اکثر مواقع این هواپیماها تقریبا باید تمام اروپا را از شمال اسکاندیناوی تا غرب اروپا دور زده، از مرز دریایی اسپانیا و مغرب وارد دریای البوران شده، مرز دریایی ایتالیا و تونس را طی کرده و به سمت مدیترانه و خاک سوریه پرواز کنند. در این مسیر طولانی هواپیماهای روسیه توسط ماهوارههای کشورهای مخالف روسیه شناسایی شده و موضوع حمله هوایی به اطلاع گروههای مخالف دولت سوریه میرسید. فاصله کوتاه میان ایران و سوریه باعث خنثی شدن این رخداد میشود. از سوی دیگر به دلیل حجم هواپیمای روسی مستقر در همدان یعنی هواپیماهای TU-22M3 امکان استقرار این هواپیماها در فرودگاه حمیمیم شهر لاذقیه سوریه نیز وجود ندارد. دلیل اصلی همکاری ایران و روسیه در مورد اخیر، مسئله فوق الذکر بوده.
اما باید به این مسئله اشاره کرد که ایران زمانی به همکاری نظامی با روسیه روی آورده که اهداف روسیه را بطور حداکثری در راستای اهداف خود پنداشته و این به معنای عدم وجود منافع مشترک دائمی میان دو کشور است. به واقع ایران و روسیه دارای اهدافی همسو هستند که ائتلاف فعلی را شکل داده. چندی قبل نیز اهداف همسوی ایران و ایالات متحده توافق برجام را شکل داد. نتیجه بررسی این مسئله چنین است که اولا، ایران از مسائل ایدئولوژیک در روابط بین الملل دوری جسته و در راستای منافع خود از هیچ ائتلاف و توافقی چشم پوشی نخواهد کرد، و ثانیا، همانگونه که توافق میان ایران و ایالات متحده بطور طبیعی بعد از نایل آمدن دو کشور به اهداف مورد نظر و تغییر در اولویتهای ژئواستراتژیک، ژئوپلتیک و ژئواکونومیک دستخوش حادثه خواهد شد، ائتلاف میان ایران و روسیه نیز به دلایل مشابه از گزند حوادث مصون نخواهد بود.
لیکن در باب این اتفاق به دو مسئله باید اشاره کرد.
اول. ایران در اوج درگیریهای کاندیداهای ریاست جمهوری ایالات متحده بر سر مسئله برجام دست به این اقدام زده و قطعا نیز این اقدام با آگاهی وزارت امور خارجه ایران صورت گرفته، از سوی دیگر این واقعه رخدادی بی سابقه در تاریخ 70 سال اخیر ایران بشمار میرود، از این روی میتواند حاوی این پیام برای ایالات متحده باشد که پیروزی بر گروههای مخالف بشار اسد در سوریه هدفی ست که ایران آن را تحت هر شرایطی پی خواهد گرفت و در این راستا حتی دست به اقدامات پیش بینی نشده نیز خواهد زد.
دوم. پیامد دیگر این مسئله، نمایان شدن بیشتر نقش استراتژیک ایران در منطقه است. ایران با رسیدن به چنین توافقی با روسیه، آن هم درست بعد از توافق با ایالات متحده در مسئله هستهای ثابت کرده اولا دارای استقلال عمل بسیار بالای در سطح روابط بین الملل بوده و ثانیا از توانایی دیپلماتیک بسیار بالایی نیز برخوردار است که توانسته حمایت سیاسی ایالات متحده و حمایت نظامی روسیه را برای خود به ارمغان بیاورد. ادامه این روند قطعا به پررنگ تر شدن نقش ایران در معادلات منطقهای ختم خواهد شد.