خبرگزاری اسپوتنیک به نقل از تسنیم- «رضا حاکان تکین» سفیر ترکیه در ایران با توجه به کودتای رخ داده در این کشور و اقدامات بعد از آن از سوی دولت آنکارا، روزهای شلوغی را پشت سر می‌گذارد. او که در شب کودتا در تعطیلات تابستانی به سر می‌برد و اتفاقاً در نزدیکی محل تعطیلات رجب طیب اردوغان حضور داشت بلافاصله به تهران بازگشت تا ضمن هماهنگی بین تهران و آنکارا، مقامات و رسانه‌های کشور را از آنچه در ترکیه گذشته و سیاست‌های اتخاذ شده از سوی دولت ترکیه آگاه کند.
- این روزها همه درباره کودتا سخن می‌گویند و در ترکیه هم با حضور مردم در میادین اصلی شهر هنوز این موضوع در زندگی مردم نمود عینی دارد. واکنش اولیه کشورها نسبت به کودتا چطور بود؟
حاکان تکین: همانطور که قبلاً به آن پرداخته‌ام، مواضع ایران بعد از کودتا باعث خوشحالی ما بود. در همان شب اقدام به کودتا، آقای ظریف وزیر خارجه ایران با همتای ترک خود در ارتباط بود، چه آقای روحانی و چه آقای لاریجانی و دیگر مقامات ایران در کنار دولت و ملت ایران بودند که باعث خوشحالی ما بود. بعضی واکنش‌ها از سوی مقامات غیررسمی نظیر ائمه جمعه بود که برای ما تعجب‌آور بود، البته برای ما مهم موضع رسمی دولت ایران است. موضع بعضی کشورهای غربی برای ما تعجب آور بود چراکه خواهان حفظ حقوق کودتاچیان شده بودند. فتح الله گولن رهبر کودتاچیان از 1999 در آمریکا به سر می‌برد و ما برای بازگرداندن وی پرونده‌هایی تشکیل داده بودیم که در دو سال اخیر دنبال می‌کردیم و بعد از کودتا نیز پرونده‌ای در حال تشکیل است تا به آمریکا فرستاده و او را بازگردانیم.
دیگر کشورها مانند عربستان و قطر صبح فردای کودتا تماس گرفته و حمایت خود را از دولت اعلام کردند. برخی ادعاها در مورد وجود عربستان در پس پرده کودتا است که ما به آنها اعتنایی نمی‌کنیم و برای ما اصل بر سیاست‌های اعلامی این کشورها است.
مصر در این بین موضعی متفاوت داشت. شورای امنیت قرار بود در حمایت از دولت و محکوم کردن اقدام کودتاگران بیانیه‌ای صادر کند که با وتوی مصر روبرو شد که البته برای ما تعجب آور نبود زیرا یک دولت کودتاگر در مصر حاکم است و کودتاگران از یکدیگر حمایت می‌کنند.
- در خصوص موضع اتحادیه اروپا درباره کودتای ترکیه مباحثی مطرح شده از جمله احتمال لغو روند پیوستن ترکیه به این اتحادیه به دلیل برخورد با کودتاگران. نظر شما در این باره چیست؟
حاکان تکین: موضعی که مقامات اروپایی گرفتند کمی تعجب آور است، چرا که موضع آنها براساس ارزش‌های دموکراسی شکل گرفته و بجای آنکه کودتایی را که با بی‌رحمی 250 نفر از شهروندان ما را به شهادت رسانده و مجلس را گلوله باران کرده را محکوم کنند، روند عادی پس از هر کودتا از سوی دولت‌ها را زیر سوال برده و از آن انتقاد می‌کنند. هیچ کشوری به اندازه ترکیه در اتاق انتظار پیوستن به اتحادیه اروپا نبوده و دوستان اروپایی ما هر بار بدنبال بهانه‌ای جدید برای عدم اجازه ورود هستند. این موضوع شاید فرصتی برای بهانه جدید برای برخی از آنها باشد که همیشه رفتار دولت ترکیه را با پیشداوری دنبال می‌کنند.
باورپذیری مواضع مقامات اروپایی برای ما اعتبار خود را از دست داده است. مردم ترکیه هم دیگر اشتیاق گذشته را برای پیوستن به اتحادیه اروپا ندارند. ما برای ادامه توسعه و پیشرفت خود احتیاج چندانی به اتحادیه اروپا نداریم. البته هدف ما برای عضویت کامل در آن ادامه دارد، اما اگر آنها عضویت ما را نخواهند ما فکر دیگری می‌کنیم.
- یکی از موانع اتحادیه اروپا برای پیوستن ترکیه به آن، قانون اعدام بود که لغو شد. اگر این قانون بازگردد وضعیت عبدالله اوجالان چه می‌شود؟ کردها در مقابل کودتا موضع هماهنگ با دولت را داشتند اما اردوغان در دیدار خود با اپوزیسیون «صلاح الدین دمیرتاش» رهبر حزب دموکراتیک خلق را دعوت نکرد، آیا مذاکرات با کردها ادامه می‌یابد؟
حاکان تکین: ترکیه یک دولت قانونی مبتنی بر دموکراسی است و در یک نظام دموکراتیک اراده ملت در ساختار حاکمیت انعکاس دارد. سخن رئیس جمهور ما این است که اگر اکثریت مردم درخواست بازگشت اعدام را داشته باشند و نمایندگان مجلس چنین قانونی را مصوب کنند، باید به آن احترام بگذاریم. البته این هنوز یک ایده است. تصاویری که تانکها از روی مردم رد می‌شوند و آنها را به رگبار بسته‌اند، باعث شده تا مردم سخت‌ترین مجازاتها را علیه آنها بخواهند. نتیجه این بحث به کجا می‌رسد را اکنون نمی‌توان گفت.
ترکیه یک دولت قانون مدار و مبتنی بر حقوق است و یکی از اصلی‌ترین اصول حقوق هم این است که بدون قانون، امکان طرح مجازات نیست و مجازات‌های جدید هم «عطف به ما سبق» نمی‌شود که در موضوعات حقوقی جزو اولین دروس دانشگاه‌هاست.
اگر فردا در مجلس قانونی تصویب شود و اعدام را قانونی کند، درباره پرونده‌هایی که از فردا باز شود صدق می‌کند. درباره جریان عبدالله اوجالان و فتح الله گولن و جماعت آنها هم همین موضوع صادق است.
- در ترکیه شاهد هستیم برخی پرونده‌ها بعد از30 سال مجدداً گشوده می‌شوند که پرونده گروه «توحید سلام» باز شده است.
حاکان تکین: تا وقتی‌که قانونی وجود ندارد نمی‌توان فعلی که پیش از آن انجام شده را به آن تعمیم داد.
- آیا پرونده اوجالان دوباره گشوده می‌شود؟
حاکان تکین: اگر یک موردی جدید درباره اوجالان طرح شود، ممکن است پرونده‌ای جدید باز شود. اگر امروز قانونی تصویب شود که یک جرم حکم اعدام داشته باشد، اگر همین جرم را کسی در سال 1994 مرتکب شده باشد نمی‌توان آن حکم را به او تعمیم داد.
- مذاکرات صلح با کردها چطور پیش خواهد رفت؟
حاکان تکین: پشت هر شری یک خیری است. کودتا هم باعث تقویت کردها و ترکها شد و تمام احزاب حاضر در مجلس از جمله «حزب دموکراتیک خلق‌ها» هم در شب کودتا و هم در فردای آن با تجمع خود و انتشار اعلامیه‌ای از دولت حمایت کردند. اردوغان در دیدار با روسای احزاب رئیس «ه د پ» (حزب دموکراتیک خلق‌ها) را دعوت نکرد به این دلیل که «ه د پ» یک موضع روشن درباره سازمان تروریستی«پ ک ک» نداشته است. امیدواریم که ه د پ هم یک فاصله روشنی با پ ک ک بگیرد. البته نخست وزیر ما سخنانی داشت که در آن حزب دموکراتیک خلق‌ها را به حاشیه نرانند.
- در ایام پس از کودتا در بخش‌های نظامی، انتظامی و امنیتی، دستگیری و پاکسازی صورت گرفته است، دستگیری‌ها در بخش‌های سیاسی و احزاب نیز ادامه خواهد داشت؟
حاکان تکین: این سوال خوبی است که زمینه بیشتر روشن شدن جریان گولن را فراهم می‌کند. این سازمان تروریستی اگر بدنبال کسب اقتدار از راه‌های قانونی بود، دست به تشکیل یک حزب سیاسی می‌زد و مردم را برای حمایت از خود قانع می‌کرد، اما آنها نوجوانان 15-16 را پیدا کرده و آنها را آموزش و شستشوی مغزی دادند و بعد به سمت نهادهای حاکمیتی سوق دادند و در تمام نهادهای حاکمیتی مانند دستگاه قضا و نیروهای مسلح و پلیس نفوذ کردند.
اینطور دریافت می‌شود که در برخی از احزاب سیاسی هم نفوذ کرده‌اند. علیرغم اینکه کسی که در رأس سازمان است ادعا می‌کند گرایش دینی دارد، اما نه فقط در احزاب اسلامگرا بلکه در احزاب چپ مانند «ج ه پ»(جمهوری خلق) هم نفوذ دارند.
در خصوص پاکسازی نهادهای حاکمیتی از لوث وجود آنها با تمام قدرت روندی آغاز شده که ادامه دارد. البته که احزاب سیاسی هم باید در درون خود این پاکسازی را دنبال کنند. بعد از عبور از این دوران و رفع این نفوذ، تدابیری اتخاذ می‌شود که ترکیه مجدداً با چنین بلایی روبرو نشود.
- موضع مشخص و رسمی ایران در حمایت از دولت ترکیه بود، اما در نشست‌های خود به مواضع غیر رسمی در ایران اشاره کردید و آن را ناخوشایند دانستید، اما در همین ایام اتهاماتی در رسانه‌های ترکیه علیه ایران در کودتا می‌شود، ولی انتقادی به این مواضع رسانه‌های خود نداشته‌اید.
حاکان تکین: اینکه کسی بگوید ایران پشت کودتا است باید در صحت عقلش شک کرد و ما این موارد را اصلاً جدی نمی‌گیریم. ما از نقد فرار نمی‌کنیم، همانطور که هر چیز دیگری قابل نقد است و سیاست‌های ترکیه هم می‌تواند نقد شود. مهمترین چیز این است که انتقادات سازنده باشند و سوء نیت نداشته باشند و به داده‌های واقعی مستند باشند و محصول خیال پردازی نباشند. در ترکیه فضای چند صدایی وجود دارد و هر کس ذهنیت خود را بیان می‌کند، اما همه خوب می‌دانند که حرف‌های چه کسانی باید جدی گرفته شود و حرف‌های چه کسانی نه، که این موضوع درباره ایران هم صادق است.
موضع ائمه جمعه ایران برای ترکیه بسیار مهم است
ائمه جمعه از نظر ما اهمیت بالایی دارند و کارکرد مهمی در شکل گیری ذهنیت مردم و افکار عمومی دارند که آزرده خاطری ما نیز از همین بابت است. اینکه بین کودتا و یکسری مسائل که ارتباطی با هم ندارند پیوندی برقرار کنند و نیز انتقاد از ترکیه براساس اطلاعاتی که واقعیت ندارد، موجبات ناراحتی ما را فراهم می‌کند. در هر دو کشور ممکن است اقشاری خاص در دشمنی با کشور مقابل چنین افکاری را منتشر کنند، اما آنچه برای ما مهم است این است که ارتباط عمیق بین دو ملت و دولت حفظ شود و از اقداماتی که به این پیوندها ضربه بزند، خودداری شود. ما از این زاویه است که باور داریم در هر دو کشور، مواضع و دیدگاه‌های علمای دینی و کسانیکه روی افکار عمومی تأثیر دارند، مهم است.
آرزو داریم که اختلاف نظرهایی که در چند سال اخیر درباره منطقه داشته‌ایم، روی دوستی چند صدساله ما تأثیر نگذارد. مشکلاتی مانند موضوع سوریه تا ابد به این شکل نخواهد بود و البته که یک روز مسئله سوریه حل می‌شود و ثبات و امنیت در آنجا حاکم خواهد شد؛ ولی اگر کارهایی کنیم که باعث نهادینه شدن دشمنی بین دو ملت شود، تاثیرات این اقدامات پایدارتر خواهد شد. خدا را شاکریم که در دو کشور دولت‌هایی روی کار هستند که ارزش این روابط را می‌دانند و اگر سوء تفاهمات و مسائلی بین دو طرف باشد تلاشمان را می‌کنیم که آنها را رفع کنیم.
