موارد و استدلال های کودتای نافرجام ترکیه

رجپ طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه قدرت خود را حفظ و به نظر می رسد از شورش به نفع خود استفاده کرده است. واکنش شتاب زده اردوغان و دستگیری جمعی منافقین با موج نشرات در رسانه های گروهی جهان در خصوص آن که خود رئیس جمهور ترکیه کودتا را صحنه سازی کرده بود، روبرو شد.رادیو اسپوتنیک دست به بررسی موارد و استدلال هایی که conspirologist ها نشر کردند، زده است. به شرح این استدلال ها ذیلاً می پردازیم.

استدلال شماره 1. شورش، هدیه الاهی بود

از دست زدن به توطئه کودتای دولتی با خبر شده، رجپ طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، شورش را "هدیه الاهی" نامید. این بیانیه را رهبر ترکی در جمع هواداران خود در فرودگاه استامبول ، عنوان کرده بود. اردغان اظهارات خود را تکمیل کرده و گفت که شورش به پاکسازی ارتش کمک و مدد و یاری رساند. وی همچنین مسئولیت شورش را به فتح الله گولِن، واعظ و مبلغ که در حال حاضر در ایالات متحده آمریکا سکونت دارد، اختصاص داده است. به نظر اردوغان، نهضت گولن، "سازمان مسلح تروریستی" می باشد.
بعد از شورش، مقامات ترکیه با بهانۀ مبارزه با توطئه گران و دسیسه بازان، به حبس بیش از 6 هزار نفر، اخراج 8 هزار پولیس از وزارت کشور، صدور حکم بازداشت 3 هزار قاضی و استعفای 30 از جمع 81 استاندار دست زدند. به قول یوحانس خان، وزیر اتحادیه اروپا در امور گسترش و سیاست همسایگی نیک، مقیاس سرکوب، بیانگر آن است که فهرست اشخاص مستحق بازداشت پیش از شورش تهیه شده بود. مخالفان این استدلال می گوید که اظهارات اردوغان را می توان با هیجان بودن وی توجیه کرد. غیر از این، اگر حتی فرض کرده باشیم که خود وی شورش را ترتیب داده، پس سوئال این جا است، چرا وی در ملاء عام مرتبط بودن خود به شورش اشاره نموده است.

اسدلال شماره 2. بیانیه گولن.
واعظ و مبلغ فتح الله گولن که از نظر مقامات ترکیه، به توطئه کودتا دست زده و سرچشمه شورش است، اتهامات مقابل را به عنوان اردوغان بیان کرده است. وی گفت که دست زدن به توطئه کودتا، می توانست صحنه سازی دولت اردوغان باشد. وی به خبرنگاران اظهار کرد که "شاید این کودتای جعلی باشد و این عمل برای اتهامات آینده علیه من و طرفدارانم به کار گرفته خواهد شد".
گولن همچنین اضافه کرد که اشخاصی که کودتای دولتی را صحنه سازی کردند، می توانستند دلایلی گوناگونی داشته باشد. وی می گوید:" این اشخاص شاید از حزب مخالف یا طرفداران حزب ملی گرا باشد. هر کسی که در ذهن شما ترسیم است امکان دارد باشد".
استدلال مقابل این است که گولن، مخالف شناخته شده رژیم اردوغان می باشد.از طرف دیگر، متهم کردن مقامات کشور در بروز چالش های گوناگون، کار وعمل معمولی اپوزیسیون است.

استدلال شماره 3. سناریوی عجیب و غریب شورش

طرفداران نظریه توطئه بر این عقیده اند که شورش واقعی هیچ وقت در 10 شب روز جمعه انجام نمی شود. آنها تذکر می کنند که در سال 1980 ،شورش روز یکشنبه در ساعت 5 صبح شروع شد. به عقیده این کارشناسان، مشکوک به نظر می رسد که نظامیان دست به مسدود کردن پروازها و سرحدات نزدند، تلاش نکردند رسانه های عمده و کلیدی را تسخیر کند و همچنین برق شهر را برای عدم دسترسی اشخاص به ارتباط و اطلاعات قطع نکردند.
علاوه بر این، سوئال پیش می آید، چرا اردوغان به ملت از طریق برنامه FaceTime کانال تلویزیونی CNN-Türk پیام فرستاد. گفته می شود، اگر این گزینه از پیش برنامه ریزی نشده بود، ترتیب چنین سخنرانی تلویزیونی غیر ممکن بود سوئالی دیگر مطرح است. چرا کودتاگران تلاش نکردند هتل اردوغان در مارماریس را ،جایی که وی تعطیلات خود را آنجا می گذاراند، محاصره کند.
استدلال مقابل این است، اشخاصی که دست به توطئه کودتا زدند، به اندازه کافی برای انجام آن آمادگی نداشتند و نمی دانستند چه جوری عمل کنند. سازماندهی ضعیف همچنین می تواند به دلیل تعداد ناکافی توطئه گران توضیح شود.

 

استدلال شماره 4. شورش ناکام، "اختیار تام" را به اردوغان داد.

سرکوب جمعی در ترکیه همراه با محکومیت همگانی شورشیان است. اردوغان منتقدان خود را حتی پیش از شورش تعقیب می کرد، در حال حاضر باستناد به اراده شهروندان دست به رادیکال ترین اصلاحات می زند. بنابراین، بر اساس "نظر اکثریت" که اجرای اعدام بر توطئه گران می طلبد، اردوغان به بازگشت اعدام در ترکیه راه داد. این باعث مقایسه کردن توسط برخی از کاربران شبکه های اجتماعی، کوشش کودتا در ترکیه با سوزاندن رایشستاگ در سال 1933 شد که بعد از آن آزادی های مدنی آلمانی ها بطور قابل توجهی محدود شده بودند.
عایشه کادی اغلو، استاد دانشگاه سابانجی استانبولی بر این عقیده است چیزی که حالا اتفاق می افتد به عنوان تشکیل رژیم استبدادی پوپولیستی جدید هست. وی می نویسد: "در ترکیه رسانه ها سرکوب شدند، هیچ آزادی آکادمیک وجود ندارد، دستگیری تصادفی به کار گرفته می شود، در استان های جنوبی خشونت شدت یافته، شهروندان ترکیه برای چندین سال با محدودیت های شدید بر آزادی های اساسی مواجه هستند. تلاش کودتا 15جولای، آخرین میخ بر تابوت دمکراسی شد".
نقطه نظر شبیه را هم سخن ترکی رایان خیت، خبرنگار ارشد نشریه اروپایی Politico به تفصیل شرح داد. وی در تویتر خود نوشت:" شاید انتخابات زود هنگام برگذار شود و اردوغان در تلاش کسب رأی بی اندازه باشد. و بعد از آن ما شاهد 10-15 سال دیگر دیکتاتوری اقتدارگرا ولی منتخب باشیم. شاید ما تغییر بدتر قانون اساسی باشیم که به جای سکولاریزم، محور باصتلاح اسلامی در صدر سیاست اردوغان قرار گرفته شود.
استدلال مقابل این است که اردوغان واقعاً می توانست تدابیر سرکوب گرانه ای را آماده کند و شاید منتظر زمان و لحظۀ مناسب بود. اما این بدان معنا نیست که وی سرکرده شورش بود.