سمیه پسندیده- تحلیل گر سرویس سیاسی اسپوتنیک با مجموعه برنامه « ایران پس از توافق جامع هسته ای» با تمرکز بر روابط ایران و روسیه به بررسی موضوعات مختلف همکاری های دو جانبه می پردازد.
گفتگوی پیش رو، دومین برنامه از سری مباحث بررسی روابط اقتصادی ایران و روسیه در فضای پس از مذاکرات هسته ای می باشد. در این خصوص با مهمان این برنامه یکی از معروف ترین تجار ایران آقای اسدالله عسگر اولادی- رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه به گفتگو پرداختیم.
- در حال حاضر بیشترین فعالیت های اقتصادی ایران و روسیه در چه زمینه هایی است؟
بین ایران و روسیه دو نوع فعالیت وجود دارد. یکی فعالیت خدماتی، که شامل ارائه مشاوره در طرح های بندری واقع در دریای خزر و همچنین در مسائل نفتی مانند دریافت نفت در شمال و تحویل آن در جنوب می شود. دیگری فعالیتهای واردات از روسیه است که در چند قلم کالای مهم مانند چوب، آهن آلات و ماشین آلات متمرکز شده است. البته گاهی نیز مواد اولیه کارخانه جات ایران نیز از روسیه تامین می شود، دسته سوم محصولات وارداتی از روسیه شامل غلات، چاودار و جو می باشد. در بخش صادرات نیز بیشتر شامل مواد غذایی و محصولات کشاورزی مانند سبزی جات، میوه جات، صیفی جات و خشکبار است. طبق آخرین آمار مشترکی که با روسیه از سال 2014 داریم بین 350 تا 400 میلیون دلار مبادلات صادراتی از ایران به روسیه داریم و بین 1میلیارد و 300 میلیون دلار هم ایران از روسیه کالا خریداری نموده است. مجموع مبادلات ما بدون در نظر گرفتن بخش خدماتی که در بالا به آن اشاره کردم در کل 1میلیارد و 700 میلیون دلار است. ما معتقدیم که در این مبادله تفاوت چشمگیری بین دو طرف است. طرفین می توانند هم در حجم واردات و هم درحجم صادرات افزایش چشمگیری را ایجاد نماییم، چراکه سطح تعاملات میان دو کشور با اندازه پتانسیل های موجود نزد کشورها هم خوانی ندارد و در این مسیر یکسری مشکلات وجود دارد.
- موانع و مشکلات موجود در مسیر همکاری های اقتصادی و تجاری ایران و ورسیه از نظر شما چیست؟
من موانع موجود را به پنج دسته تقسیم می نمایم، اما قبل از آن خاطر نشان می نمایم که از 50-60 سال قبل تا به امروز یعنی چه در زمان حکومت اتحاد شوروی و چه در زمان حکومت فدراسیون روسیه یک عدم اعتماد بی جایی در فضای اقتصادی ایران و روسیه حاکم است. اکنون که اراده دو کشور بر ایجاد تفاهم مشترک است باید سعی نمایند تا این محیط عدم اعتماد را به محیط اعتماد کامل تبدیل نمایند، این اولین و مهم ترین قدم است.
اولین مشکل در مسیر تعاملات اقتصادی، تعرفه های موجود میان دو کشور است. ما در واردات از روسیه تعرفه های خوبی نداریم، و روسیه هم مقابلا در واردات از ایران تعرفه های خوبی ندارد. به عنوان مثال مواد غذایی ایرانی که به روسیه صادر می شود حدود 5 تا 15 درصد عوارض گمرکی دارد، در صورتیکه کشورهای سی آی اس چنین چیزی ندارند. بنابراین این اولین مشکل ما است، و درحالیکه ایران به سادگی به سایر کشورهای همسایه صادرات انجام می دهد. پیشنهاد می شود که دو دولت با یکدیگر برای حل این مشکل به یک تفاهم مشترک دست بایند.
مشکل دوم، مسئله حمل و نقل است. ما در بخش حمل و نقل دچار یکسری ضعف هایی هستیم. بین ایران و روسیه یک سیستم حمل و نقل دریایی وجود دارد که تنها در دریای خزر است و البته مسیر بعدی از بندرعباس به مقصد سن پترزبورگ می باشد. هر دو این مسیرها بسیار گران است و باید حتما تجدید نظری در وضعیت ترنسفر کالا داشته باشیم. دیگر سیستم های حمل و نقل شامل مسیر ریلی، هوایی و زمینی است. حمل و نقل ریلی و هوایی که در خدمت تجارت ما نیست و در حمل و نقل زمینی هم مشکل ویزای رانندگان وجود دارد. رانندگان روسی این امکان را دارند که با کامیون های خود در بیشتر مسیرهای ایران تردد نمایند، اما رانندگان ایرانی اغلب به روادید نیاز دارند. ضمنا بخشی از مسیر تردد رانندگان ایرانی از داغستان است و احتمال وجود مشکلات امنیتی وجود دارد.
مشکل سوم وضعیت پروازهای هوایی میان ایران و روسیه است. بین ایران و روسیه هفته ای 5 پرواز برقرار است، در حالیکه ترکیه به عنوان کشور رقیب ایران روزی 5 پرواز به جنوب روسیه دارد. بیشترین مراودات اقتصادی ایران با جنوب روسیه صورت می گیرد و این در حالی است که ما اصلا به شهرهای جنوب روسیه پرواز نداریم. بنابراین، در این مورد نیز توصیه می شود دولتها تفاهمی در خصوص پرواز از شهرهای شمالی ایران به جنوب روسیه را ایجاد نمایند.
مشکل چهارم مربوط به روادید است. در ایران ظرف سه روز ویزای توریستی برای مسافران عازم به روسیه صادر می گردد، اما اگر کسی بخواهد به عنوان تاجر عازم روسیه شود باید یک ماه در نوبت باشد و بعد از گذشت بیش از یک ماه ویزایی برای یک هفته ای صادر می گردد. در حالیکه برای بهبود شرایط باید بازرگانان دو طرف با معرفی اتاق بازرگانی ویزای یک ساله مولتی داشته باشند. من شخصا در این زمینه رایزنی های زیادی با سفرا و وزاری ایران و روسیه انجام دادم و همگی با نظر من موافق هستند، اما هنگامی که به مرحله عمل می رسیم متاسفانه اقدام جدی صورت نمی گیرد. اخیرا پروتکلی میان وزارت حمل و نقل ایران و روسیه امضاء شده است و قرار است این مشکل ظرف هفته های آینده حل شود.
آخرین مشکل همکاری های بانکی است. اگرچه روسیه از تحریم های بانکی غرب تبعیت نکرده است، اما هنوز هم بانکهای روسیه از ترس جریمه های غرب با بانکهای ایرانی همکاریهای وسیعی ندارند. در نتیجه همکاریهای بانکی ما با روسیه خلاصه شده به یک بانک و آنهم «میربیزنس بانک» نام دارد، و همین یک بانک هم جرات توسعه و عمل فاینانس را ندارد. بنابراین مشکل بانکی ایران و روسیه باید با ایجاد تفاهم نامه مشترک میان بانک مرکزی ایران و بانک مرکزی روسیه برای همیشه حل شود. اگر بتوانیم برای تبادلات ارزی از ریال و روبل استفاده نماییم که مدتها نیز صحبت آن است، در مسیر توسعه تجارت گام مهمی را برداشته ایم.
- آیا با حصول توافق جامع میان ایران و غرب و برداشته شدن تحریم ها می توانیم شاهد شتاب در روابط تجاری — اقتصادی ایران و روسیه باشیم؟
صد در صد همینطور است. ابتدا من می خواهم از آقای لاوروف وزیر امورخارجه روسیه به خاطر تلاش زیادشان در جریان مذاکرات 5+1 تشکر کنم، ضمنا آقای پوتین رئیس جمهور روسیه به من یک لوح تقدیر و نامه تشکرآمیزشی ارسال نمودند و از من به خاطر کمکم در همکاریهای اقتصادی ایران و روسیه قدردانی کردند، من هم می خواهم از این فرصت استفاده کرده و از ایشان به خاطر لطفشان نسبت به من سپاسگزاری کنم. من امضاء آقای پوتین را همیشه همراه خود دارم و آن را به همه نشان داده و افتخار می کنم.
در خصوص سوال شما هم باید بگویم که اگرچه توافق حاصل شده اما هنوز اجرایی نشده است، چراکه این موضوع درگیر یکسری تشریفات است و مجلس ایران، پارلمان اروپا و همچنین کنگره باید این توافق را تایید نمایند. یعنی ما حدودا از ماه دسامبر و ژانویه وارد اجرای این توافق می شویم، قطعا اجرای این تفاهمات در روابط ایران با روسیه به ویژه رابطه اقتصادی اثر زیادی خواهد داشت. ما امیدواریم که در سال 2016 روابط اقتصادی ایران و روسیه تغیرات ساختاری خوبی پیدا نماید، حجم مبادلات دو طرف افزایش چشمگیری بیابد، حسن نیتها بیشتر شود و مشکلات با گفتگو به راحتی حل شود.
- امروز روسیه نیز مورد تحریم غرب گرفته است. چقدر احتمال دارد که شرایط کنونی روسیه را بیشتر به سمت محصولات ایرانی سوق دهد؟ فکر می کنید تجارت روسیه و ایران بیشتر در کدام حوزه متمرکز است؟
من در تمام مجامع عمومی اتاق های بازرگانی که تا حضور داشتم اعلام کرده ام که تحریم های غرب علیه روسیه را عادلانه نمی دانم و این یک تحریم نابجاست، این بداخلاقی ها در قرن بیست و یکم هیچ جایگاهی ندارد و من مطمئنم که روسیه می تواند خود را حفط نماید. اما به هر حال در پاسخ سوال شما باید بگویم که ایران می تواند در محصولات غذایی و محصولات کشاورزی برای روسیه یک مکمل خوب باشد. با نگاهی به آمارهای روسیه می بینم که روسیه در سال حدود 40 میلیارد دلار محصولات غذایی از دنیا وارد می کند، در حال حاضر که بخشی از آن مربوط به اروپا و آمریکاست دچار تحریم شده است، ایران می تواند حداقل 10 تا 15 میلیارد از آن را تامین نماید. تنها باید استانداردهای بهداشتی را مشابه هم نماییم، در واقع بین پروتکل های بهداشتی ایران و روسیه اختلاف سلیقه است که باید آن را نزدیک به هم نماییم. در نتیجه چند کشور همسایه روسیه مانند ایران، ترکیه و با اندکی فاصله پاکستان می توانیم به سادگی نیازهای روسیه را تامین نماییم. روسیه همسایه 1000 ساله ایران است و ما را خداوند با هم همسایه کرده، بنابراین حق همسایگی را باید به جا آوریم.
