در سال جاری، 200-مین سالگرد تأسیس انستیتوی خاورشناسی آکادمی علوم روسیه ، یکی از قدیمی ترین انستیتوها در آکادمی علوم روسیه برگزار می شود که یکی از مراکز علمی — پژوهشی معروف جهان است. به مناسبت این سالگرد یکسری برنامه های علمی و تشریفاتی در مسکو برگزار می شوند.
خبرگزاری اسپوتنیک در چارچوب این سالگرد با پروفسور ویتالی نائومکین، دکتر علم تاریخ، عرب شناس، اسلام شناس و رهبرعلمی انستیتوی خاورشناسی آکادمی علوم روسیه در باره اینکه مناسبات روسیه —ایران پس از اجرای مرحله جدید تحریم های ضد ایرانی آمریکا چگونه پیشرفت خواهد کرد به گفتگو نشست.
افزون بر آن، نقش ایران در منطقه، نقش روسیه در حل و فصل درگیری ها در منطقه خاورمیانه، سیاست آمریکا در رابطه با ایران در آینده نزدیک، همکاری علمی انستیتو با محققان و متخصصان ایرانی و افغانی و برداشت های وی در باره ایران بررسی شد.
اسپوتنیک: دویستمین سالگرد انستیتوی خاورشناسی برای علم روسیه به چه معناست؟
نائومکین: اولا خاورشناسی روسیه و ارتباط روسیه با شرق، یکی از جهات کلیدی و مهم در زندگی، در تحقیقات علمی و درک جای خود در تاریخ، جهان و تمدن است. انستیتوی ما، بزرگترین انستیتوی علوم انسانی با 500 کارمند است. افزون بر آن انستیتوی ما قدیمی ترین انستیتوست. این امر بخودی خود گواه آن است که خاورشناسی با وجود جهات دیگر علمی در علم روسیه از تقاضای زیادی برخوردار است. برای من خاورشناسی یک علم پیچیده و کامل است و نه فقط ساختاری با انعطاف. ما نمی توانیم از علم پیچیده دیگری نام ببریم. هر علمی میدان پژوهشی و تحقیقی را تنگ می کند و بیشتر تخصصی می شود. اما خاورشناسی بر همزیستی علوم زیادی استوار است. خاورشناس- شخصی است که باید آشنایی خوبی با زبان داشته باشد، تاریخ منطقه خود را بداند، حتی اگر به مسائل معاصر می پردازد. خاورشناس باید با جغرافیا آشنا باشد و فقط پس از آن به مطالعه دستنوشته های باستانی، اقتصاد و سیاست و یا تحقیقات در محل بپردازد. این پیچیدگی و همبستگی علوم از اجزاء لاینفک خاورشناسی است.
اسپوتنیک:مهمانان ایرانی در مراسم برگزاری 200-مین سالگرد انستیتوی خاورشناسی حضور داشتند. به نظر شما اینگونه مراسم چه نقشی در روابط روسیه — ایران بازی می کند؟ ارتباط انستیتو با ایران تا چه حد قوی است و چرا؟
هم اکنون جهت ایران فقط از نظر روابط سیاسی برای ما مهم نیست، بلکه از نظر تمدنی نیز اهمیت دارد. نکات مشترک ما زیاد است. وقتی ما با همکاران ایرانی گفتگو می کنیم، مشاهده می کنیم که کششی بین ما وجود دارد که معاشرت و درک یکدیگر را آسان می سازد. نسل جوان علاقه زیادی به یادگیری زبان فارسی و آشنایی با فرهنگ ایرانی از خود نشان می دهد.
اسپوتنیک: در انستیتوی خاورشناسی چند دهه است که بخش ایران و افغانستان در مرکز مطالعه کشورهای خاور میانه فعالیت می کند. همکاری علمی با همکاران ایرانی و افغانی چگونه جریان دارد؟
نائومکین: همکاری ما بسیار خوب است. من از همکاری در چاپ و نشر آثار یکدیگر نام می برم. رایزنی فرهنگی ایران به چاپ آثار ما می پردازد و ما نیز ترجمه های آثار همکاران ایرانی به زبان روسی را به چاپ می رسانیم. در اینجا آثار بصورت شعر و ادبیات، کلاسیک و دینی و علمی به چاپ می رسند. دوستان ایرانی ما و انتشاراتی «صدر» آثار خاورشناسان و ایران شناسان ما را به چاپ می رساند.
نائومکین: به نظر من، آثار آنها و ارزیابی کارشناسی آنها هم اینک از تقاضای زیادی برخوردار است و در دوره ای که باید از سر بگذرانیم اهمیت بیشتری خواهد داشت. من اطمینان دارم که ایران هر نوع تحریمی را بخوبی پشت سر خواهد گذاشت. البته تحریم ها ضرر زیادی به اقتصاد ایران وارد می آورد. غرب از هر بهانه ای برای رسیدن به آرزوی خود استفاده می کند — سرنگونی دولت و رژیم ایران. این مهمترین هدف غرب است.
اما من اطمینان کامل دارم که چنین اتفاقی رخ نخواهد نداد. ایران وارد دوره دشواری شده است. روسیه همه گونه به ادامه همکاری بین دوکشور کمک خواهد کرد. ایران و روسیه تحت تحریم قرار دارند. شرکت های روسی که در ایران کار می کنند با مشکلات جدیدی روبرو خواهند شد اما من اطمینان دارم که راهی برای ادامه همکاری پیدا خواهیم کرد.
اسپوتنیک:با وجود فشار زیادی که از طرف آمریکا بر ایران وارد می شود، نقش ایران در حل و فصل مسائل منطقه ای (حل و فصل بحران سوریه در چارچوب مذاکرات سه جانبه روسیه-ایران-ترکیه) شدت می گیرد. علت چیست؟
با وجود اینکه امت مسلمان روسیه عمدتا سنی است، اما تماس های آن با دوستان ایرانی و ایران محکم و پایدار است. از این رو نقش ایران به عنوان کشوری بزرگ و قدرتمند با پتانسیل زیاد، در منطقه مهم است. آمریکا که تحریم هایی علیه ایران وضع می کند، بر خلاف ارزیابی های ناتو عمل می کند.
آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارش می دهد که ایران تمام تعهدات خود در رابطه با برجام را رعایت می کند ولی آمریکا سعی می کند ثابت کند که اینطور نیست. حتی نزدیکترین متحدان آمریکا چنین ارزیابی را اشتباه می دانند. برجام دستاورد مهم جامعه جهانی بود که آمریکا نیز نقش مهمی در دست یافتن به آن ایفا کرد.
به نظر من مناسبات ما و نقش منطقه ای ایران حفظ می شود. بعید است قدرتی وجود داشته باشد که ایران را مجبور کند از انتخاب مستقلانه خود تحت هر گونه فشاری خودداری ورزد.
نائومکین: به نظرمن، در حال حاضر هیچکس برای آغاز جنگ با ایران آماده نیست. این کاری وحشیانه و دیوانگی محض خواهد بود.
آمریکا هم اکنون با وضع تحریم ها علیه ایران، این کشور را دچار خفگی اقتصادی می کند. ایالات متحده کسانی را که می خواهند با ایران تجارت کنند و در ایران سرمایه گذاری کنند، مجازات می کند. آمریکایی ها توانستند کارهایی انجام بدهند و به نظر من این نوع اقدامات ادامه خواهند یافت، به ویژه با درنظر داشت سیاست رئیس جمهور ترامپ و همپیمانان آمریکا در منطقه.
ایران از امکانات و منابع کافی برای پشت سر گذاشتن این فشار برخوردار است. ایران سعی می کند با بازیگران خارجی و اروپائیان به توافق برسد و امیدوار است که کشورهای غربی حکمت و شکیبایی از خود نشان بدهند و ایران را به انزوا نکشانند که باعث شکاف جدید در جهان اسلام و در خاورمیانه خواهد شد.
اسپوتنیک: چندی پیش ناصر الحریری رهبر هیأت نمایندگی کمیته اپوزیسیون سوریه اعلام کرد که پایگاه های جدید نظامی با حمایت ایران در مناطقی ایجاد می شوند که قبلا تحت کنترل مخالفان سوریه بود. تا چه اندازه این نوع اعلامیه ها به واقعیت نزدیک اند؟
نائومکین: به نظر من در باره این موضوع غلو شده است. ایران قصد اشغال هیچ جایی در سوریه را ندارد. و قصد جدا کردن هیچ تکه ای از خاک سوریه را ندارد، کاری که دیگر کشورها و از جمله آمریکا انجام می دهند و قصد ایجاد شبه دولت در ساحل شرقی فرات را دارند. به نظر من این اتهام ناعادلانه است.
باید دوستان ایران برای کمک به از بین بردن گره درگیری در مناسبات بین ایران و همسایگان آن تلاش ورزند.
اسپوتنیک: شما تا کنون به ایران سفر کرده اید؟ خاطرات شما از ایران و فرهنگ آن کشور چیست؟ آیا دچار « شوک فرهنگی» شدید؟ بیش از هر چیز چه خاطره ای در ذهنتان مانده است؟
نخیر، من دچارهیچگونه شوکی نشدم. ایران از یکسو کشوری مدرن است و از سوی دیگر دارای جزء قابل توجه اسلامی، اما در مقایسه با بعضی از کشورها که واقعا « شوک فرهنگی» در آنجا محسوس است، برای هیچکس «شوک فرهنگی» ایجاد نمی کند.
من از آزاد بودن زیاده از حد زنان خبرنگار ایرانی متعجب شدم. آنها کنار شخص می نشینند، سوال می کنند و با اصرار زیاد اطلاعات را از شخص بیرون می کشند. به نظرمن زن ایرانی نقش مهمی در جامعه ایران بازی می کند. در این اواخر آزادی خانوادگی زیادی در بین زنان ایران مشاهده کردم.
من کمی فارسی می دانم. به نظر من یکی از بهترین عرصه های رسانه ای، وجود نقطه نظرات مختلف، بحث ها و تبادل نظراست. ایران کشوری است که تمام نشانه های دمکراسی در آن محسوس است. در ایران احزاب سیاسی وجود دارد، مجلس، بحث و سهمیه برای اقلیت ها در مجلس و خیلی چیزهای دیگر که در کشورهای همسایه خلیج فارس مشاهده نمی شود.
اسپوتنیک: از خاطرات خود در باره مهمانان و هیأت های نمایندگی و دانشجویان ایرانی تعریف کنید که در قالب برنامه های علمی انستیتوی خاورشناسی شرکت داشتند.
نائومکین:ما پروژه ها و طرح های زیادی همراه با مرکز سیاسی و تحقیقات بین المللی وزارت امور خارجه ایران اجرا کردیم. ما میزگردهای زیادی برگزار کردیم. از اوایل دهه1990 گفتگو و تبادل میزگردها با ایران به درک بهتر ما در رابطه با طرز تفکر کارشناسان سیاسی و سیاستمداران کمک کرده است.
من اولین سفر خود به ایران را به یاد دارم که پس از انقلاب اسلامی انجام شد. اوایل دهه 1990 مرا به قم بردند و کتابخانه و زندگی در مرکز دینی ایران را به من نشان دادند. هر چند من پیرو دین ارتدکس هستم و نه مسلمان، ولی اسلام شناس. من شفافیت و علنیت در آن سالها را بخوبی به یاد دارم، سالهایی که هنوز مناسبات ما با ایران بطور تمام و کمال احیا نشده بود.