مقام حوزه گردشگری: زبان کدهای ژنتیکی از میراث گذشته هستند
23:45 26.02.2024 (بروز رسانی شده: 23:52 26.02.2024)
اشتراک
نشست بین‌المللی دو روزه "آموزش در موزه" توسط معاونت پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با مشارکت کمیته بین‌المللی آموزش و اقدامات فرهنگی شورای جهانی موزه ها 12 و 13 اسفند 1402 به صورت حضوری و مجازی برگزار می‌شود.
به گزارش اسپوتنیک، نشست دو روزه بین المللی “آموزش در موزه" نخستین برنامه از سلسله نشست های تخصصی موزه شناسی است که به همت معاونت پژوهشی پژوهشگاه (RICHT) و با مشارکت کمیته بین المللی آموزش شورای جهانی موزه ها (CECA) به صورت دوره آموزشی برگزار می‌شود.
مصطفی ده‌پهلوان رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری که در پنجمین همایش ملی "میراث‌زبانی " سخن می‌گفت، با اشاره به حضورش در جلسه سازمان نقشه‌برداری که به منظور قویتر عمل کردن در حوزه اطلس‌های میراثفرهنگی یا بانک‌های اطلاعاتی برگزار شد گفت: "میراث در خطری داریم که وجوه مختلفی دارد و یکی از آنها میراث زبانی است؛ زبانها و لهجه‌های در خطر که حتما همگان در این جمع این خطر و تهدید را حس و تجربه کرده‌اید مخصوصا با آمدن این چرخه تند انقلاب صنعتی، تکنولوژی و عصر آی‌تی و بحث جهانی شدن که موجب گشته بسیاری از لهجه‌ها را تا به امروز از دست بدهیم."
او در ادامه با نگاهی باستان‌شناسانه به تحلیل این موضوع پرداخت و تصریح‌کرد: "زبان، گویش و لهجه‌ها به مثابه کدهای ژنتیکی از میراث گذشته هستند. ما وقتی به یک شهر یا روستایی مراجعه می‌کنیم که نام خاصی دارد پیش خود می‌گوییم این نام حتما یک ریشه، قصه و روایتی دارد که در طول تاریخ بارها تحریف شده و به ما رسیده است. زمانیکه استادی از فهلویات سخن می‌گفت فهمیدم لهجه‌هایی که ما از پیش از اسلام تا به امروز داریم تا چه اندازه می‌تواند سرنخ‌های بزرگی از میراث فراموش شده را برای ما احیاء کند."
ده‌پهلوان با تأکید بر این نکته که در کنار موضوعات و برنامه‌های پژوهشی که باید خیلی تخصصی در این حوزه انجام شوند، باید فکری هم به حال این اسناد زبانی و آواهایی که از گذشته به جای مانده کرد و به درستی آنها را حفظ کنیم افزود: "دوستان و همکاران ما در این حوزه خیلی زحمت کشیده‌اند و میراث‌ناملموسی که در این حوزه وجود دارد خیلی ارزشمند است ولی متأسفانه به سرعت برق در حال از دست دادن آنها هستیم."
رییس پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری، گفت: "در یک پروژه میدانی در حوزه کاریز و قنات فعالیت می‌کردم که متوجه شدم تنها مردان کهنسال بالای شصت سال منطقه در این حوزه اطلاعات دارند و زمانیکه به زبان محلی با آنها صحبت می‌شد اطلاعات کاملی را شامل اشعار، ضرب‌المثل، مراسم، آیینها و ... در خصوص محل بازگو می‌کردند. اینها اسناد شفاهی ما هستند و پرسش اینجاست که ما تا چه اندازه توانسته‌ایم اینها را حفظ و مستندنگاری کنیم. باید فکری جدی در این حوزه کنیم و این میراث در خطر را که بخشی از آن همان داشته‌های ذهنی و شفاهی پدران و گذشتگان ما را در بر دارند بتوانیم تا حد امکان مستندنگاری و ثبت کنیم که قسمتی از آن نیز همان زبانهای در معرض در خطر هستند."
او در بخشی دیگر از سخنان‌اش به پروژه‌های نجات‌بخشی طرح‌های عمرانی که در پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری انجام می‌شود اشاره کرد و گفت: "تا چه اندازه در اجرای این قبیل پروژه‌ها نظیر سدسازی که باستان‌شناسان در آنها برای بررسی، شناسایی و کاوش محوطه‌های در معرض تهدید بسیج می‌شوند تا در حد امکان اطلاعات لازم را از دل اینها بیرون بکشند به موضوعات مردم‌شناسی و زبان‌شناسی می‌اندیشیم. به عنوان مثال در پروژه سد خرسان سه که در محدوده آن نزدیک به بیست روستا قرار است جابجا شوند و 12 هزار روستایی احتمالا به شهرها مهاجرت کنند و این یعنی یک خطر جدی، تا چه اندازه توانسته‌ایم مدارک و اسناد زبانی این چنین روستا ها را ثبت کنیم آیا پژوهشگران زبان‌شناس و مردم‌شناس ما در این پروژه‌ها حضور داشته‌اند."
رییس پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری، اظهارکرد: "در این روزها باید قدری جدی‌تر به موضوع میراث‌فرهنگی‌مان بیندیشیم که حالا ما برنامه‌های مفصلی در این حوزه داریم. گذشتگان هم فعالیت‌های جدی داشته‌اند و امیدواریم بتوانیم با حضور کارشناسان و اعضای هیأت علمی پژوهشگاه، همکاران دانشگاه و پژوهشگران داوطلب فعالیت‌های موثری انجام دهیم."
ده‌پهلوان افزود: "اما آنچه ما امروز در حوزه موضوعات زبانی دچار آن هستیم پان‌هایی است که هر از چند گاهی می‌شنویم که در جامعه وجود دارد. در ایران فرهنگی همواره زبان فارسی بستری برای ایجاد وحدت ملی بوده است و شاید پیچیدگی تنوع قومی و زبانی این انسجام ملی را در اعصار گذشته قوت بخشیده، باید قدری مراقبت کنیم که زبانهای محلی و لهجه‌ها و گویش‌های محلی را از دست ندهیم و در کنار حفظ زبان فارسی در حفظ زبانها و گویش‌های محلی بکوشیم."
مژگان اسماعیلی، رئیس پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون، در پنجمین همایش ملی "میراث‌زبانی" با بیان این مطلب گفت: "پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون در راستای وظایف قانونی محوله به امر شناسایی و مستندسازی میراثفرهنگی در حوزه زبان و گویش و آثار تاریخی نوشته دار می‌پردازد.دامنه فعالیت‌های این پژوهشکده حوزه های زبان و گویش رایج آثار تاریخی نوشته دار، اسناد تصویری ، نسخ خطی و آرامستان‌های تاریخی است."
او افزود:" این همایش که پنجمین همایش ملی به شمار می‌آید با استقبال خوب پژوهشگران و متخصصین رشته‌های مرتبط ، دانشگاه‌ها و موسسات علمی و فرهنگی زیادی روبرو شد. دبیرخانه همایش تعداد قابل توجهی چکیده و اصل مقاله دریافت کرد که از آن میان 25مقاله برای سخنرانی انتخاب شد و مابقی مقالات انشالله در سال 1403 به چاپ خواهد رسید."
اسماعیلی اظهارکرد: "پرسشی که محققین از عنوان این همایش داشتند انتخاب واژه میراث زبانی بود، که باید اشاره شود مفهوم میراث زبانی و محدوده جغرافیایی و مصادیق آن در پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری متفاوت از مراکز آموزشی و دانشگاهی است.اصطلاح میراث زبانی در راستای اهداف پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری قابل طرح و توجیه است به این معنا که آنچه بتواند نمود و نمادهای زبانی را در یک اثر مادی متجلی سازد بدان میراث زبانی اطلاق می‌شود در این مقوله زبان و ادبیات فارسی تفاوت ماهوی دارد. لذا کتیبه، سکه، مهر، اسناد و آثار موزه‌ای که نمونه و نشانه‌های زبانی را در خود حمل می‌کنند شایسته معرفی، بررسی پژوهشی و مستند نگاری هستند بنابراین از این حیث میراث زبانی کاربرد بسیار وسیعتر و گسترده تر از مقوله ادبی دارد."
رییس پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون گفت: "بنابراین هدف از برگزاری همایش میراث زبانی، پر کردن خلاء فرهنگی این نوع مطالعات و تبادل آخرین دستاوردهای علمی پژوهشگران و محققان رشته‌های مرتبط است.میراث زبانی به عنوان یکی از بخش های میراثفرهنگی ناملموس از اهمیت زیادی برخوردار است و باید اشاره کرد که میراث زبانی می‌تواند تجلی‌های شفاهی و مکتوب داشته باشد و حیطه آن بسیار وسیع است."
او تصریح‌کرد: "پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری به منظورتبادل آخرین دستاوردهای علمی و پژوهشی همایش هایی با موضوعات میراث ملی و ناملموس برگزار می‌کند و اعتقاد دارد با ارائه این دستاوردهای علمی که حاصل مطالعات میدانی و بکر است، موجب افزایش اعتبار علمی حوزه‌های مرتب شود".
اسماعیلی افزود:"21 فوریه روز مهمی در تقویم یونسکو بشمار می‌آید و روزی است که یونسکو برای حمایت و ترویج زبانهای محلی و قومی، به عنوان روز جهانی زبان مادری اعلام کرده، ایران با انواع گونه‌های زبانی، تنوع فرهنگی زیبایی را بوجود آورده و اطلسی زیبا و متنوع را شکل داده است.زبان فارسی یک فرهنگ و تمدن اصیل را می‌سازد که پایه هویت ایرانی است. درواقع زبان فارسی یک فرهنگ است و احترام به زبانها ی قومی و محلی و حفظ عدالت زبانی همانطور که در اصل ۱۵ قانون اساسی نیز آمده است موجب وحدت و انسجام ملی می شود.تنوع قومی و زبانی در گستره کشورمان ایران ، یکی از مصادیق میراث ناملموس در حوزه میراث فرهنگی است."
او اظهارکرد: "پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری در راستای وظایف حاکمیتی خود که پاسداری و حفظ تنوعات زبانی و گوناگونی فرهنگی است به آن توجه ویژه دارد، بنابراین حفظ زبانهای قومی و رعایت عدالت زبانی نه تنها خطری برای زبان معیار ندارد بلکه باعث تقویت و استواری زبان معیاریعنی زبان فارسی خواهد بود.همانگونه که تا کنون زبانهای اقوام نشان داده اند ترجمه آثار گرانسنگ ادبیات فاخر ایران به زبانهای مختلف اقوام، موید این سخنان است."
اسماعیلی گفت: "بنابراین پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری، در طی سالها به جمع‌آوری این گونه‌ها پرداخته و به عنوان طرح مهم ملی تا تکمیل و جمع‌آوری این گونه ها تلاش خواهد کرد و امیدواریم با برنامه‌ریزی و کمک دستگاههای دیگر به این امر مهم سرعت بخشیم و اطلس زبانی ملی ایران زودتر به سامان برسد ."
