فراز و نشیب های روابط تهران و قاهره
اشتراک
یک نماینده مجلس ایران می گوید که سفارتخانه های جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عربی مصر در آینده نزدیک و پس از توافق آشتی تاریخی بین ایران و عربستان سعودی فعالیت خود را در هر دو کشور از سر خواهند گرفت.
به گزارش اسپوتنیک، فداحسین ملکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، احیای روابط با مصر را حائز اهمیت است زیرا این کشور یکی از کشورهای "قدیمی و باتمدن" منطقه و کل جهان است.
وی گفت: مذاکرات با میانجیگری عراق بین ایران و مصر انجام می شود و روابط دوجانبه آنها به زودی به مسیر خود باز می گردد.
این نماینده مجلس افزود: پس از بازگشایی سفارتخانه ها، دیداری بین ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران و عبدالفتاح السیسی همتای مصری وی برنامه ریزی شده است.
در این گزارش مرور مختصری به فراز و نشیب های روابط ایران و مصر داریم.
در دوران قاجار، به مجرد استقلال مصر از بریتانیا در سال 1922 ایران از اولین کشورهایی بود که مصر را به رسمیت شناخت. ایران در زمان قاجار در مصر کنسولگری داشت.
در دوران پهلوی، اولین همسر محمدرضا شاه پهلوی، ملکه فوزیه، خواهر ملک فاروق، شاه مصر و سودان، پیش از اعلام نظام جمهوری در آن کشور بود.
محمدرضا شاه پهلوی، پادشاه ایران و محمد انور سادات، رئیس‌جمهور مصر، در خارج از محدوده دیپلماتیک، با یکدیگر دوستان صمیمی و نزدیک بودند. در طول جنگ یوم کیپور، محمدرضا شاه پهلوی کمک هایی را به ارتش مصر در مقابل ارتش اسرائیل به عمل آورد.
در سی و یکم شهریور ماه 1339 هجری شمسی مناسبات سیاسی ایران و مصر به دلیل هم پیمانی محمدرضا شاه پهلوی با اسرائیل بطور کامل قطع شد. روز قبل از آن جمال عبدالناصر در پی نطق شدیدالحنی علیه حکومت محمدرضا پهلوی، دستور قطع رابطه سیاسی با تهران و اخراج سفیر ایران از مصر را داد.
این روابط بمدت ده سال تا 1349 قطع بود. در زمان بیماری ناصر، محمد انور سادات حکومت مصر را در دست گرفت و روابطه مجددا برقرار شد.
پس از پیروزی انقلاب ایران در سال 1357، محمدرضا شاه که از بیماری سرطان رنج می‌برد، به دعوت محمد انور سادات به مصر رفت و در آنجا درگذشت و در مسجد الرفاعی قاهره دفن شد.
روابط ایران و مصر در سال 1358 به دستور روح‌الله خمینی قطع شد.
در روز ششم اکتبر 1981 انور سادات در یک رژه نظامی به دست چهار اسلامگرای مصری عضو جهاد اسلامی مصر ترور شد. جمهوری اسلامی ایران در استقبال از ترور انور سادات، خالد اسلامبولی، قاتل وی را یک "شهید" نامید و خیابان وزرای سابق در تهران را به نام وی نامگذاری کرده‌است. این موضوع بر روابط ایران و مصر سایه افکند.
در جنگ ایران و عراق، دولت مصر یکی از حامیان سیاسی - نظامی عراق در جنگ علیه ایران بود.
آغاز بهبود روابط ایران و مصر
در سال 1378 پس از بیست سال قطع کامل روابط ایران با مصر، محمد خاتمی، رییس جمهور وقت ایران، در ژنو با حسنی مبارک رئیس‌جمهوری وقت مصر دیدار و گفتگو کرد.
در اردیبهشت 1386 محمود احمدی نژاد، رئیس‌جمهور ایران اعلام کرد که: "آماده هستیم تا اگر همین امروز دولت مصر اعلام آمادگی کند، سفارتمان را در آن دایر کنیم"
تیرگی های مجدد روابط ایران و مصر
در تاریخ 30 مارس 2009 ، حسنی مبارک رئیس‌جمهور مصر پس از اطلاع از دعوت محمود احمدی نژاد، در نشست سالانهٔ سران اتحادیه عرب در شهر دوحه قطر از حضور در آن خودداری کرد.
سید علی خامنه‌ای رهبر نظام جمهوری اسلامی ایران در خطبه‌های نماز جمعه تهران در تاریخ چهارم فوریه 2011 میلادی، ناآرامی‌های مصر را "بیداری اسلامی" و حُسنی مبارک، رئیس‌جمهور این کشور را "حُسنی نامبارک" و "نوکر آمریکا" خطاب کرد.این ناآرامی ها منجر به انقلاب 2011 مصر شد.
بعد از انقلاب مصر، مصر به ایران اجازه داد تا ناوش را از کانال سوئز رد کند. مرسی، رییس جمهور وقت مصر برای اجلاس غیرمتعهدها به ایران آمد و ایران را کشور دوست وبرادر خواند.
در سال های اخیر ایران بارها علاقه مندی خود را برای گسترش روابط با مصر اعلام کرده و تلاش داشته که سیگنال های مثبتی برای این کشور در راستای اجرای سیاست توسعه روابط با کشورهای منطقه ارسال کند. سیگنال‌های مثبتی که تاکنون به نتیجه مشخصی در زمینه گسترش روابط دیپلماتیک بین دو کشور نرسیده است و روابط دو کشور همچنان در سطح فعالیت دفتر حافظ منافع در تهران و قاهره است.
واقعیت این است که مصر علیرغم ادعایش جهت زعامت دنیای عرب با توجه به پیشینه تاریخی‌اش ، جمعیت قابل توجهش و همچنین داشتن ارتشی قدرتمند ، به خاطر وابستگی مالی به کشورهایی همچون آمریکا ، عربستان و امارات در برخی از پرونده های منطقه ای و بین المللی از جمله پرونده روابط با ایران و یا قطر از استقلال کامل برخوردار نیست و عموما در هنگام تصمیم‌گیری به این مولفه توجه می‌کند.
در حال حاضر دو کشور از طریق کشورهای دوست از جمله عراق نیز برای گذار از مرحله فعلی اقداماتی را انجام داده‌اند و به نظر می‌رسد ارتقا روابط در سایه فضای تعاملی و تبادلی منطقه و بویژه تحرکات اخیر در روابط ایرانی و عربی بیش از هر زمان دیگر به فعلیت برسد.
یک مقام مصری این احتمال را مطرح کرد که عراق می تواند به همان شیوه ای که بین ایران و عربستان سعودی نقشی ایفا می کند در بهبود روابط تهران و قاهره نیز موثر باشد.
سفیر عزت سعد، مدیرکل شورای امور خارجه مصر گفت که روابط مصر و ایران به هیچ وجه عادی نیست، زیرا مشکلات زیادی وجود دارد که مانع عادی سازی این روابط می باشد.
سعد در اظهار نظری به خبرگزاری اسپوتنیک گفت: "میانجیگری عراق که از زمان برگزاری نشست بغداد 2 در اردن مطرح شده است، می تواند راه را برای رایزنی بین تهران و قاهره باز کند."
این مقام مصری با بیان اینکه بسیاری از موضوعات بحث برانگیز مانع از بازسازی روابط ایران و مصر است، گفت: "قاهره آماده حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی است."
مدیرکل شورای مصر گفت که عراق می تواند نقشی کلیدی در گشودن درهای رایزنی میان مصر و ایران ایفا کند، به ویژه اینکه قاهره همیشه برای روابط با همه کشورها باز است، اگر این روابط با اصول آنها و اصول ملی امنیت این کشور مغایرت نداشته باشد.
او گفت که تجربه عراق با ایران و عربستان سعودی از میانجیگری احتمالی عراق بین تهران و قاهره حمایت می کند.
مجموعه ای از عوامل طی چهار دهه گذشته باعث تیرگی مناسبات ایران و مصر شده‌اند، چنان که برخی از این عوامل به مرور زمان از میزان اهمیت‌شان کاسته شده و مجموعه عوامل جدیدی جایگزین آنها شده اند و همین مسائل باعث ایجاد محدودیت‌ها و معذوریت‌هایی برای مصر جهت عادی سازی روابط با ایران شده است.
