بحران در قفقاز؛ پیامدهای تشدید تنش بین ایران و آذربایجان
© AP Photo / Aida Sultanova, File
اشتراک
به گزارش اسپوتنیک، روز گذشته وزارت امور خارجه آذربایجان مدعی شد که جمهوری آذربایجان با احضار سفیر کشور ایران، ۴ دیپلمات سفارت ایران را به عنوان عنصر نامطلوب معرفی کرده و خواستار آن شد که ظرف ۴۸ ساعت خاک آذربایجان را ترک کنند.
طی روزهای گذشته نیز باکو چندین شهروند آذربایجان را به اتهام همکاری و ارتباط با ایران دستگیر کرده بود.
طی روزهای گذشته نیز باکو چندین شهروند آذربایجان را به اتهام همکاری و ارتباط با ایران دستگیر کرده بود.
پیرامون شدت تنش های دیپلماتیک بین ایران و آذربایجان، آقای حسن بهشتی پور، متخصص مسائل آسیای مرکزی و قفقاز و روسیه به سوالات خبرنگار اسپوتنیک پاسخ داد.
- تشدید تنش باکو و تهران به چه سمتی می رود؟
حسن بهشتی پور: این تنش ها به دو موضوع اصلی برمی گردد. یکی بحث اتهاماتی است که باکو علیه ایران مطرح می کند مبنی بر این که از اسلام گراهای شیعی در آذربایجان علیه دولت آذربایجان تحریکاتی داشته است. در حالی که طرف ایرانی معتقد است که این موضوعات بهانه سازی است و صرفا برای ایجاد فشارمتقابل به سمت ایران می باشد.
در واقع پشت این داستان اسرائیلی ها و آمریکایی ها قرار دارند که قصد دارند ایران را وارد یک درگیری جدید در منطقه کنند و به ویژه با آذربایجان و یک فرصتی پیدا کنند تا بتوانند مداخلات خود را در منطقه قفقاز جنوبی افزایش دهند.
نکته دوم: بحث ادعاهای تاریخی است که جمهوری آذربایجان مطرح می کند. جمهوری آذربایجان بعد از این که موفق شد مناطق اشغالی خود را آزاد کند، ادعای تاریخی را در مورد استان سیونیک در جنوب ارمنستان مطرح کرد و می گوید اینجا زنگزور غربی بوده است و اینجا بخشی از آذربایجان است و باید یک راه ارتباطی بین نخجوان و آذربایجان در خاک ارمنستان برقرار شود.
در حالی که این موضوع در تعارض است با مرز تاریخی که بین ایران و ارمنستان وجود دارد.
بنابراین ایران به صراحت به طرف آذری هشدار داده است که به هیچ وجه نمی پذیرد که این مرز تاریخی بین ایران و ارمنستان به خاطر دسترسی آذربایجان به نخجوان از بین برود.
یعنی آذربایجان در سی ساله گذشته به راحتی از طریق خاک ایران به نخجوان دسترسی داشته است و هیچ مشکلی هم نداشته است و سه دها است که هم از راه زمینی و هم از لحاظ هوایی، انواع و اقسام حمل و نقل ها بین آذربایجان و نخجوان انجام شده است.
اگر آذربایجان بخواهد با ارمنستان هم ارتباط برقرار کند هیچ مشکلی نیست منتهی باید از طریق خطوط ارتباطی که در داخل ارمنستان وجود دارد و تحت حاکمیت ارمنستان است این ارتباط برقرار شود.
در هر صورت این اختلاف نظر موجب تنش شده است و رسانه های باکو علیه ایران تبلیغ می کنند. به خصوص موضوع تروری که در سفارت آذربایجان در تهران اتفاق افتاد دست مایه تبلیغاتی علیه ایران شد.
در حالی که ایران هیچ نقشی در این حادثه نداشته است. فردی که اختلافات خانوادگی داشته است دست به چنین اقدامی زده و در حال حاضر تحت محاکمه است. در هر صورت به نظر می رسد که این تنش می تواند افزایش هم پیدا کند، برای این که تحریک کنندگانش بیشترپشت صحنه اسرائیل و آمریکا هستند و متاسفانه اذربایجان به چنین سیاستی تن داده است.
- این تنش چگونه می تواند بر تعامل با کشورهای منطقه به ویژه بر فدراسیون روسیه تأثیر بگذارد؟
حسن بهشتی پور: روسیه هم روابط بسیار خوبی با ایران دارد و هم روابط بسیار خوبی با آذربایجان دارد. تنش و ناامنی در منطقه، مستقیما منافع تمام کشورهای منطقه را در خطر قرار می دهد از جمله روسیه، ایران، آذربایجان، ارمنستان و اصولا بی ثباتی در منطقه قفقاز جنوبی یک فرصتی می شود برای قدرت های فرامنطقه ای بهانه برای حضور در این منطقه پیدا کنند.
بنابراین به نظر می رسد که آذربایجان، از نظر زمینی یک راه ارتباطی بسیار خوبی بین ایران و روسیه است. و در سال های گذشته ایران از طریق جاده های آذربایجان با روسیه ارتباط برقرار کرده است و این می تواند تداوم پیدا می کند.
بنابراین منافع روسیه هم اقتضا می کند تا میانجی گری کند و کمک کند به این که این تنش بیش از این بالا نگیرد و قطعا شروع یک جنگ جدید در منطقه به زیان روسیه، آذربایجان، ایران و تمام کشورهای منطقه در قفقاز جنوبی است.
از این جهت بسیار مهم است که یک ابتکار جدید برای این میانجی گری انجام شود و کمک کنند به این که این تنش برطرف شود. این تنش فقط می تواد به نفع قدرت های فرامنطقه ای باشد.
- چه راهکار مناسبی برای برطرف کردن این میزان از تنش وجود دارد؟
حسن بهشتی پور: یک طرف قضیه برمی گردد به این که جمهوری اذربایجان باید دست ازادعاهای تاریخی خودش بردارد. واقعیت این است که جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان با همین جغرافیا در بیانیه آلماتی که در دسامبرسال در پایتخت سابق قزاقستان در سال 1991 امضا شد.
12 جمهوری شوروی موظف شدند که مرزهای بین المللی را به رسمیت بشناسند و مرزهای داخل شوروی را هم به رسمیت بشناسند. بنابراین ارمنستان و آذربایجان اگر به عضویت سارمان ملل درآمدند برای این که به مرزهای بین المللی احترام گذاشتند و آذربایجان و ارمنستان با همین مرزهایی که الان دارند از طریق کشورهای مختلف از جمله ایران به رسمیت شناخته شده اند. بنابراین ادعاهایی که الان آذربایجان مطرح می کند که ارمنستان جزیی از خاک آذربایجان بوده است.
درست تکرار همان اشتباهاتی است که ارامنه در سی سال گذشته انجام دادند و راه گفتگو و مذاکره و حل مسائل این است که کشورهای منطقه دست از ادعاهای تاریخی بردارند و جغرافیای سیاسی فعلی و مرزهای بین المللی و حاکمیت ملی را بپذیرند.
بسیار مهم است که به صورت فوری مذاکرات بین وزرای امور خارجه ایران و آذربایجان به وساطت طرف روسی یا طرف ترکی انجام شود که این تنش بیشتر از این حدی که الان وجود دارد نشود.
قبلا هم این تنش وجود داشته است که مذاکرات سه جانبه برای کمک به توسعه همکاری های منطقه ای انجام شده است. بنابراین راه حل برطرف کردن این تنش ها، یکی دست برداشتن از ادعاهای تاریخی است و پذیرش واقعیت های موجود منطقه و دوم هم شروع مذاکرات فوری برای حل و فصل اختلافات به وجود آمده و رفع تنش موجود است.
