اسپوتنیک - آتش سوزی مهیب بندر جبل علی امارات عربی متحده توجه همه را به خود جلب کرد و در همان لحظه های اولیه انتشار خبر برخی شروع کردند شایعاتی مبنی بر اینکه برخی متحدین ایران در این جریان دخالت دارند را مطرح کنند.
اما در نهایت مشخص شد که جریان چیز دیگری است.
چیزی که اصلا چه از دور چه از نزدیک به ایران ربط ندارد و به اختلافات فیما بین امارات عربی متحده و دیگر همسایگان عرب اش مربوط است.
این روزها تنش میان امارات عربی متحده و همسایگان عرب اش مخصوصا عربستان سعودی به شدت افزایش یافته و این تنش در جلسه اوپک پلاس کاملا مشهود بود.
برای اولین بار امارات در مقابل تصمیم برادر بزرگتر خود یعنی عربستان سعودی ایستاد و از پذیرش توافق اوپک برای حفظ سطح تولید امتناع کرد، طرحی که عربستان سعودی پشتیبان آن بود و اصرار داشت که باید اجرایی شود.
پس از تحریم های کذایی که ایالات متحده بر ایران وضع کرد و برای پوشش کمبود نفت ایران در بازار عربستان سعودی تولید خود را بالا برد ولی به دلیل سقوط قیمت ها مخصوصا در دوران کرونا به جای اینکه سود کند ضرر کرد.
با توجه به اینکه عربستان سعودی هر چه ذخیره مالی داشته طی سالهای گذشته برای راضی نگه داشتن ترامپ و تامین هزینه های جنگ یمن خرج کرده این روزها این کشور شدیدا به درآمد نفتی خود محتاج می باشد.
طبق یکی از مطالعات پژوهشی که بنده در آن شرکت داشتم امارات عربی متحده جزو معدود کشورهای منطقه می باشد که توانسته شرایط زیربنایی اقتصادی متنوعی را برای خود ایجاد کند که حتی اگر فروش نفت اش هم متوقف شود هیچ مشکلی نداشته باشد.
برخی باور دارند عربستان سعودی مخالف برقراری رسمی روابط سیاسی فیما بین امارات عربی متحده و اسرائیل بود و اصرار داشت که امارات عربی متحده و بحرین برای تقویت موضع شورای همکاری خلیج فارس هر گونه برقراری رابطه ای را منوط به توافق جمعی اعضای این شورا کنند.
از سوی دیگر امارات عربی متحده با رویکردی که عربستان سعودی در جنگ یمن اتخاذ کرده و پایانی برای آن در نظر نگرفته مخالف می باشد، و همین جریان موجب به وجود آمدن چندین درگیری میان طرفداران عربستان سعودی و امارات در یمن شد.
البته امارات باور دارد که در یمن به اهداف خود یعنی کنترل بنادر و گذرگاه های حساس یمن رسیده و نیاز ندارد که بیش از این درگیر جنگ یمن شود، به همین دلیل هم از حدود یک سال پیش تا به حال دیگر نیروهای وابسته به امارات عربی متحده در بسیاری از جنگ ها مشارکت فعال نداشتند و امارات تعداد زیادی از نیروهای خود را از جبهه های جنگ در یمن خارج کرد تا عربستان در این جنگ تنها بماند.
مساله دیگری که شاید موجب تشدید اختلاف فیما بین عربستان و امارات شده این است که عربستان به صورت یکجانبه ائتلاف ایجاد شده بر علیه قطر را شکست و با قطر رابطه برقرار کرد و توقع داشت که سه کشور دیگر عربی یعنی امارات – بحرین و مصر از عربستان تبعیت کنند اما امارات و بحرین حاضر نشدند که از نظر برادر بزرگتر تبعیت کنند.
مصر هم که منافع اقتصادی اش اقتضا می کند روابط حسنه ای با قطر داشته باشد ( حدود یک ملیون کارگر مصری در قطر کار می کنند) بسیار سریع به عربستان پیوست، امری که موجبات ناراحتی امارات و بحرین را ایجاد کرد، چرا که این دو توقع داشتند بازگشت رابطه با قطر منوط به تصمیم جمعی چهار کشور باشد.
البته مصری ها هم گله گی دیگری از امارات دارند و آن این است که برخی شرکت های اماراتی در حال سرمایه گذاری و همکاری با شرکت های اسرائیلی که در حال ساخت سد النهضه در اثیوپی هست می باشند، و عملا بودجه احداث این سد توسط سرمایه گذارهای اماراتی تامین می گردد.
بسیاری تصور می کردند که برقراری رابطه فیما بین امارات و اسرائیل فقط در سطح شعار باقی بماند اما امروزه مشاهده می کنیم که طرفین تلاش دارند که این روابط را تحکیم بخشند، امری که به سلیقه دیگر همسایگان امارات خوش نمی آید.
به هر حال هنوز همه این کشورها و شهروندانشان اسرائیل را دشمن می دانند.
نکته دیگری که موجبات اختلافات فیما بین عربستان و امارات را ایجاد کرده این است که علیرغم دشمنی عربستان سعودی با ایران و اصرار آن بر اینکه همه کشورهای عربی باید روابط خود با ایران را قطع کنند اما امارات روابط اقتصادی خود با ایران را طی چند سال اخیر حفظ کرد و همچنین هیات های امنیتی و سیاسی متعددی از امارات به ایران و بالعکس سفر کردند تا موجبات برقرار ماندن روابط فیما بین و حسن همجواری را فراهم کنند، رسما هم امارات رابطه خود با ایران را قطع نکرد و فقط سفیر خود را برای مشورت از ایران فرا خواند.
اخیرا هم سعودی ها پشت پرده شروع کردند با ایران در بغداد و مسقط و دوحه گفتگو کردن و وقتی که اماراتی ها معترض شدند که چرا آنها در جریان نیستند سعودی ها پاسخگو نبودند و آنها را به تلاشهای برقرار ماندن ارتباط شان با ایران ارجاع دادند.
پس از تغییر دولت در آمریکا هم روابط فیما بین شاهزاده محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی و شاهزاده محمد بن زاید ولیعد امارات به سردی گروید چرا که محمد بن زاید محمد بن سلمان را مجاب کرده بود که همه تخم مرغ های خود را در سبد ترامپ قرار دهد و در نهایت با شکست ترامپ موضع عربستان و امارات در سیاست خارجی آمریکا با تزلزل مواجه شد.
شکست نتانیاهو در انتخابات اسرائیل هم همه حساب کتابهای این دو را به هم زد چون اینها روی نفوذ نتانیاهو در لابی های صهیونیستی آمریکا حساب باز کرده بودند و چون شدیدا از نتانیاهو حمایت کرده بودند مخالفان نتانیاهو نسبت به اینها موضع منفی دارند و خوب محمد بن سلمان بیشترین متضرر این ماجرا شده و پس از به قدرت رسیدن بایدن در آمریکا مشاهده می کنیم که حضور وی در مجامع سیاسی بسیار کمرنگ تر از قبل شده.
به هر صورت به نظر می رسد ماجرای آتش سوزی جبل علی به نوعی یک اخطار از طرف برخی همسایگان امارات به این کشور به حساب می آید که نمی تواند خارج از جمع همسایگان خود در منطقه گام بردارد و همه زیربناهایی که برای بقا بدون نفت و بدون همسایه ها روی آن حساب باز کرده می توانند در یک شبانه روز در آتش بسوزند.
اسرائیل هم نمی تواند از آن طرف بیاید و آتش را خاموش کند.
