افزایش تولید نفت ایران و چشم انداز صادرات

اسپوتنیک - دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک در گزارش خود گفت که 13 عضو این سازمان در ماه آوریل 25 میلیون و 83 هزار بشکه نفت خام تولید کردند و ایران پس از عربستان سعودی با (تولید روزانه 8 132 000 بشکه)، عراق (با تولید روزانه 3 920 000 بشکه) و امارات (با تولید روزانه 2 614 000 بشکه)  در جای چهارم تولیدکنندگان نفت اوپک قرار گرفته است.

بر اساس آخرین گزارش اوپک ، قیمت نفت خام ایران در ماه آوریل نسبت به مارس 1 دلار و 30 سنت کاهش یافت که معادل 2 درصد است. هر بشکه نفت خام ایران در ماه آوریل با 63 دلار معامله شد در حالی که در مارس 64.30 دلار در هر بشکه بود. البته لازم به ذکر است که تحریم های آمریکا علیه بخش نفت ایران هنوز برداشته نشده است.

این جایگاه در اوپک از نظر تولید به ایران چه مزیتی می دهد؟ با تکیه بر کدام خریدارن ایران می تواند فروش نفت خود را افزایش دهد و با چه قیمتی؟ آیا ایران می تواند در سال آینده به سه صادرکننده برتر نفت بپیوندد؟

در همین زمینه اسپوتنیک پرسش‌هایی را با دکتر منوچهر تکین، کارشناس مستقل مسایل نفت و گاز از لندن در میان گذاشت؛

اسپوتنیک - این جایگاه در اوپک از نظر تولید به ایران چه مزیتی می دهد؟ با تکیه بر کدام خریدارن ایران می تواند فروش نفت خود را افزایش دهد و با چه قیمتی؟ آیا ایران می تواند در سال آینده به سه صادرکننده برتر نفت بپیوندد؟

منوچهر تکین - تولید اوپک تا دو سه سال پیش حدود 29-30 میلیون بشکه در روز بود، اما پس از دوران کرونا، تقاضای نفت کاهش پیدا کرد و فعالیت شرکت‌های نفتی هم کم شد، یعنی آنها هم حفاری را کم کردند و تولیدشان را پایین آوردند. این هست که این بالانس و عرضه و تقاضای نفت اوپک و غیر اوپک که یک روال معمول داشت و به تدریج بر حسب وضع هوا و یا فاکتورهای دیگر بالا و پایین میرفت و تقریبا قابل پیش بینی بود، ولی بدلیل کرونا درسال 2020 میلادی همه چیز بهم خورد. مصرف نفت دنیا در دسامبر 2019 حدود 100 میلیون  بشکه بود ولی در آوریل 2020 به 70 میلیون بشکه رسید. خب خیلی از شرکت‌های نفتی روی وضعیت تقاضای و میزان مشتری نفت‌‌شان کارمی‌کنند، ولی اپک که حالا با روسیه با هم هستند و یک هماهنگی دارند با هم، تولید کننده‌ای هستند که وقتی مصرف کننده‌ها نفت را از منابع دیگر می‌خرند، و باقی نفت مورد نیاز را از اوپک می‌خرند و به نوعی اوپک residual producer (تولید کننده ذخیره) است و این هست که برای اوپک این یک شوک بود. وقتی اوپک و کشورهای غیر اوپک مانند روسیه که در دسامبر 2019 گفتگو می‌کردند، هنوز نمی‌دانستند که وضعیت کرونا چه خواهد شد و اوپک و غیر اوپک (از جمله روسیه) تولیدشان را پایین آورده بودند که تعادل را برقرار کنند. پس از آشفتگی بازار نفت در در زمان کرونا، پیش از اینکه اوپک و کشورهای غیر اوپک برای کاهش دوباره تولید توافق کنند، برای حدود سه ماه، حدود 10 میلیون بشکه در روز ، تولید افزون بر تقاضا از سوی اوپک وجود داشت که در طول زمان 3-4 ماه ارقام زیادی نفت انباشته شد و در انبارهای همه دنیا وجود داشت و اوضاع بحرانی شد تا اینکه کشورهای اوپک و غیر اوپک متقاعد شدند که باید برای برون رفت از این وضعیت کاری بکنند. تا اینکه در اواخر سال 2020 توافق صورت گرفت و تولید پایین آمد. ولی مصرف دنیا هنوز به 100 میلیون بشکه نرسیده است. الان بحث این است که در 2-3 ماه آینده وضع چگونه خواهد شد. بر اساس داده‌های اوپک هنوز مصرف نفت دنیا حدود 5-6 میلیون بشکه پایین تر از اواخر 2019 است، به همین دلیل هنوز اوپک و غیر اوپک باید تولیدشان را پایین نگه دارند.

در نتیجه این داده‌های منتشر شده را باید با پس زمینه دراز مدت دید، بر اساس داده‌های جدید تولید اوپک به حدود 25 میلیون بشکه در روز رسیده، این در حالی است که تولید اوپک تا در سال در سال 2019 حدود 29-30 میلیون بشکه در روز بوده است و حالا بتدریج در حال افزایش است. البته این داده‌ها بر اساس گزارهای ثانویه است. تولیدکنندگان اوپک، هر ماه میزان تولیدشان را به دبیرخانه گزارش می‌کنند، ولی ایران بدلیل تحریمها رقم رسمی به دبیرخانه نمی‌دهد و این داده‌هایی که اعلام می‌شوند بر پایه منابع ثانویه، شامل مجلات نفتی و شرکت‌هایی میزان جابه جایی نفت در دنیا دنبال می‌کنند، هستند.

بر اساس این داده‌ها، تولید ایران در آوریل 2021 با  2 390 000 در روز بوده و پس از عربستان، عراق و امارات در جای چهارم قرار گرفته است. این در حالی است که در سال 2020 تولید ایران زیر 2 میلیون بشکه و در سال 2019 حدود 2 400 000 بشکه در روز بوده است.

با توجه به میزان تولید حدود 2 میلیون و 400 هزار بشکه و مصرف داخلی حدود 1 میلیون 600 تا 700 هزار بشکه در ایران، سهم صادرات نفا ایران حدود 700 – 800 هزار بشکه می‌باشد. با اینحال بدلیل تحریمها، اینکه ایران به چه کشورهایی نفت فروخته به طور رسمی مشخص نیست و اعلام نمی‌شود ولی اینکه تولید نفت ایران بالا رفته به این معنی است که صادرات افرایش یافته است.

اسپوتنیک – اگر فرض بکنیم داده‌های دست دوم در مورد تولید نفت ایران درست باشند و ایران تولید خود را به میزان قبل از کرونا رسانده، پرسش این هست که ایران به چه امیدی تولید خود را افرایش می‌دهد؟

منوچهر تکین - برای اینکه مشتری دارد. ایران بیخودی تولید نمی‌کند، یعنی هر کشوری اینگونه رفتار می‌کند، به عنوان نمونه عربستان نیز بر اساس تقاضا و وجود مشتری تولید می‌کند و همچنین کشورهای دیگر. تنها می‌توان گفت که ایران توانسته که صادرات خود را با وجود تحریم‌هایی که هست و خطر جریمه برای خریداران نفت، بالا ببرد. البته بیشتر حدس بر این هست که خریدار نفت ایران چین بوده، چرا که چین با وجود تحریمها، بدلیل قدرت اقتصادی که دارد در مقابل آمریکا می‌ایستد و چندان توجهی به تهدیدهای آمریکا نمی‌کند و از طرف دیگر آمریکا و چین پیوسته در حال رقابت تجاری هستند و فشار سیاسی زیادی هم بینشان وجود دارد و این رقابت فرصتی برای ایران شده که بتواند صادر کند.  

در نتیجه تقاضا از اوپک بیشتر خواهد شد و بنابراین ایران هم یکی از کشورهایی خواهد بود که مشتری خواهد داشت و می‌تواند با قیمت بهتری بفروشد، ورق برگشته، بجای مازاد 30 میلیون بشکه‌ای در روز در سال 2019 بجایی رسیده‌ایم که کمبود تولید داریم. در پایان به نظر می‌رسد که در آینده تقاضا برای نفت ایران بهتر و بیشتر خواهد شد و حتی با وجود تحریم ایران می‌تواند با قیمت بهتری نفت خود را بفروشد.

ولی خب کشورهایی مانند کره جنوبی و تایلند می‌ترسند که از ایران نفت بخرند، چون جریمه می‌شوند و جلوی آمریکا نمی‌توانند مقاومت کنند.

از طرفی چین خیلی زود خود را از بحران کرونا بیرون کشید و الان وضعیت اقتصادی خوب و رو به جلویی دارد و نیازمند انرژی و نفت بیشتر است. و از آنجایی که قدرت سیاسی بالایی در بازار بین المللی دارد، چندان نگرانی ندارد و نفت ایران را می‌خرد.

اسپوتنیک – آیا مشخص است که ایران نفت خود را به چه قیمتی می‌فروشد؟ و سوال دیگر اینکه آیا ایران می‌تواند در آینده نزدیک به یکی ازسه صادرکننده برتر نفت تبدیل شود؟

منوچهر تکین - قیمت را معمولا اعلام نمی‌کنند، ولی نهادهایی که بازار نفت را دنبال می‌کنند قیمت‌ها را از منابع خود بدست می‌آورند و منتشر می‌کنند ولی به طور معمول قیمت از طرف صادر کننده و خریدار عمومی نمی‌شود و این مسئله در مورد ایران که شدیدتر هم هست و محرمانه است. ولی خب همیشه شایعه هست که ایران چون در تحریم است و پنهانی نفت می‌فروشد، حتما مجبور است به مشتریان خود تخفیف بدهد و اگر بخواهد به قیمت کامل بفروشد خب خریداران از جاهای دیگری نفت مورد نیاز خود را می‌خرند، بدون ترس از تحریم‌ه‎ای آمریکا. پس بله این امکان وجود دارد که ایران کمی تخفیف می‌دهد. ولی همه اینها حدس و گمان است و گاهی نیز مسائل سیاسی نیز در این تحلیلها دخیل هستند.

از طرفی بدلیل بحران کرونا شرکت‌های بین المللی نفتی سرمایه گذاری خود را بسیار کاهش داده‌اند و حتی اگر از 2022 یا 2023 شروع کنند به سرمایه گذاری بیشتر، تولید نفت کاهش خواهد داشت و از سوی دیگر تقاضا رو به افزایش است و در نتیجه تقاضا از اوپک بیشتر خواهد شد و بنابراین ایران هم یکی از کشورهایی خواهد بود که مشتری خواهد داشت و می‌تواند با قیمت بهتری بفروشد چون ورق برگشته بجای مازاد 30 میلیون بشکه‌ای در روز در سال 2019 بجایی رسیده‌ایم که کمبود تولید داریم. در پایان به نظر می‌رسد که در آینده تقاضا برای نفت ایران بهتر و بیشتر خواهد شد و حتی با وجود تحریم ایران می‌تواند با قیمت بهتری نفت خود را بفروشد.