دریادار جیمز جی استاوریدیس مولف بلومبرگ می نویسد: اختلاف میان ارمنستان و آذربایجان در غرب ممکن است یک درگیری جزئی به نظر برسد. ولی در حقیقت، این امر تأثیرات مهمی بر امنیت منطقه، بازارهای انرژی و جاه طلبی های ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه خواهد داشت.
مشکلات قره باغ با فروپاشی اتحاد شوروی آغاز شد. جمهوری خودخوانده (که حتی توسط حامی آن ارمنستان نیز به رسمیت شناخته نشد)، یک درون بوم کوچک کوهستانی در داخل آذربایجان با 150 هزار نفر جمعیت، عمدتا ارمنی است. در دهه 1990 در جریان درگیری که جان 30 هزار نفر را گرفت، جمهوری آذربایجان کنترل این سرزمین را از دست داد و علی رغم اظهارات جنگ طلبانه، هرگز نتوانست آن را از طریق دیپلماتیک یا نظامی دوباره بدست آورد.
هنگامی که من در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی خدمت کردم، ارمنستان و آذربایجان که شریک ناتو بودند، نیروهای نظامی کوچک را به افغانستان اعزام کردند. من چند بار به هر دو کشور سفر کرده ام. در آن زمان، وزیران دفاع هر دو کشور فقط می توانستند در مورد ریاکاری و خودفروختگی یکدیگر صحبت کنند. متأسفانه هر یک از آنها دیدگاه مردم خود را در مورد کشور همسایه بسیار دقیق بیان کردند. هیچ کس قرار نبود یک قدم هم عقب نشینی کند.
در طی چهار سال خدمت من در ناتو، آذربایجانی ها بارها حملات بلااراده را به قره باغ انجام داده اند که ارامنه به راحتی آنها را دفع کردند. طبق برآوردهای سرویس اطلاعات ما، اگر کار به درگیری های جدی می رسید، به احتمال قوی ارمنی ها پیروز می شدند. فدراسیون روسیه به هر دو طرف اسلحه تحویل می داد و پرسنل آنها را آموزش نظامی می داد و روس ها تأثیر آرام بخشی بر روی آنها داشتند.
در ژوئیه سال جاری چند حادثه مرزی رخ داده است. در جریان گسترش فعلی عملیات نظامی، هر دو طرف طبق معمول ادعا می کنند که دشمن ابتدا حمله کرده است. روز یکشنبه، هر طرف بسیج و حکومت نظامی اعلام کرد. ارمنستان روز سه شنبه اعلام کرد كه يک هواپیمای آن توسط F-16 ترکیه سرنگون شد. ترکیه این اتهامات را رد کرد.
در گذشته، گروهی موسوم به گروه مینسک که به ریاست مشترک فرانسه، روسیه و آمریکا کار کرد، به نوعی به کاهش تنش کمک کرده است. اما در سال 2010 ، تلاش های آن با ناکامی مواجه شد.
خطرناک ترین نکته شیوع درگیری جدید این است که ترکیه و روسیه فعالانه از طرف های مخالف حمایت می کنند. ترکها در کنار هم کیشان مسلمان آذربایجانی هستند. و در ارمنستان، خاطره جنایات ترک های عثمانی یک قرن پیش همچنان عامل مهمی در آگاهی ملی است. روسیه با ارمنستان پیمان دفاعی رسمی دارد و روابط نظامی نزدیک خود را با ایروان حفظ می کند.
باید در نظر داشت که همسایگان کشورهای درگیر، گرجستان ابدی ناپایدار و ایران - دشمن سرسخت آمریکا هستند. خطوط لوله آذربایجان که دارای میادین بزرگ نفتی (7 میلیارد بشکه نفت کشف شده و مقدار زیادی گاز طبیعی) است، در بعضی نقاط 16 کیلومتر از مرز ارمنستان قرار دارد.
من دقییقا در مواقع افزایش تنش ها چندین بار به آن منطقه رفته ام، اما اکنون وضعیت خطرناک تر از پیش به نظر می رسد. واشنگتن مشغول کارزار انتخاباتی است. ترکیه و روسیه در دو طرف مخالف قرار دارند (نه تنها در قفقاز ، بلکه در سوریه و لیبی). اتحادیه اروپا درگیر انعقاد Brexit و افزایش تنش ها بین یونان و ترکیه در شرق مدیترانه است. ناتو، که با ارمنستان و آذربایجان مشارکت دارد، می گوید که "طرفین باید بلافاصله خصومت را متوقف کنند" و "هیچ راه حل نظامی برای درگیری وجود ندارد". اما هیچ چیز خاصی ارائه نمی دهد.
ترکیب جدید گروه مینسک، که ترکیه را نیز شامل می شود، می تواند اعتماد به نفس را برای امکان حل مسالمت آمیز تقویت کند. پوتین روابط خوبی با رهبران هر دو کشور برقرار کرده است، گرچه روسیه به طور کلی به شدت به سمت ارمنستان مسیحی گرایش دارد. شاید ایالات متحده ، روسیه و ترکیه با تلاش های مشترک بتوانند طرف های درگیر را متقاعد کنند که مسیر فاجعه بار کنونی را ترک کنند.
ممکن بود با استرداد نمادین قطعاتی از زمین به آذربایجانی ها شروع کرد. دو کشور می توانندمتعهد شوند که از استفاده از سلاح گرم و مواد منفجره صرف نظر کنند (همانطور که چین و هند پس از درگیری جزئی اخیر در "خط کنترل" در هیمالیا انجام دادند). سپس می توان مرحله به مرحله با باز شدن مرز پیش رفت. اما احتمال حل و فصل مسالمت آمیز این درگیری بسیار اندک است.
در سال 2003، توماس دی وال روزنامه نگار و کارشناس اروپا و قفقاز از انگلیس که در سال های نود در مسکو کار کرده بود یک کتاب عالی به نام "باغ سیاه، ارمنستان و آذربایجان در جنگ و صلح" نوشت، که در آن به بررسی منشأ درگیری پرداخت. در پایان وی می نویسد: "حل و فصل اختلاف در قره باغ کوهستانی به سازش های دردناکی از هر دو طرف نیاز دارد که باید اصول کاملاً مخالف را متعادل کند." در حال حاضر، چنین سازش هایی بسیار کمتر از یک جنگ کوچک با عواقب بزرگ به نظر می رسند.
