اسپوتنیک - ولادیمیر ساژین خاورشناس مطرح روس و تفسیرگر این آژانس چنین می نویسد: تشدید تنش دو جانبه از ماه مه 2019 آغاز شد. در آن زمان تهران امید خود را برای حل مشکلات مربوط به توافق هسته ای و نرمش فشار تحریم های آمریکا را از دست داد و به اقدامات قاطعانه پرداخت. این امر در گسترش "جنگ نفتکش ها" در خلیج فارس، در نابودی پهپاد آمریکایی توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، حمله موشکی به تأسیسات نفتی در عربستان سعودی و فعال شدن هکرهای ایرانی در حملات سایبری علیه آمریکا آشکار شد.
به نظر می رسید دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا قصد داشت واحد های حیاتی ایران را هدف قرار دهد. و در مورد پهپاد، او در ابتدا حمله به اهداف ایران مانند رادارها و دسته های موشکی را تأیید کرد. این عملیات تقریباً آغاز شده بود، اما به فرمان ترامپ در آخرین لحظه لغو شد.
موج بعدی رویارویی ایران و آمریکا در اواخر ماه دسامبر به خاورمیانه رسید. همه این کارها با حمله 27 دسامبر به یک پایگاه نظامی آمریکایی در عراق در نزدیکی شهر کرکوک آغاز شد. بر اثر حمله موشکی یک کارشناس غیرنظامی آمریکایی کشته و چهار سرباز آمریکایی زخمی شدند. ایالات متحده حزب الله را به خاطر این حمله مقصر دانست و حملات هوایی به اهداف ایران در سوریه و عراق انجام داد. این حملات هوایی منجر به بروز اعتراض ضد آمریکایی در بغداد شد، جایی که شیعیان عراقی با نیروهای امنیتی آمریکا درگیر شدند و سعی کردند سفارت آمریکا در بغداد را بزور تصرف کنند.
چنین سیر حوادث باعث شد ترامپ رئیس جمهور آمریکا دستور ترور سردار قاسم سلیمانی فرمانده نیروهای ویژه قدس را صادر كند. این ژنرال در شب 3 ژانویه در ناحیه فرودگاه بین المللی بغداد شهید شد. آمریکایی ها اقدامات خود را با این امر توضیح می دهند که سلیمانی در پشت حمله به پایگاه های آمریکایی در عراق و حمله به سفارت در بغداد قرار داشت.
آیت الله خامنه ای رهبر معظم ایران، در همان روز دستور داد "پاسخ سختگیرانه" به ترور ژنرال افسانه ای ایران داده شود. سپاه اعلام کرد كه ایران 35 هدف نظامی در منطقه از جمله تل آویو را برای حمله مشخص كرد. به نوبه خود، رئیس جمهور ترامپ تهدید کرد که در صورت حملات تهران علیه آمریکایی ها، ایالات متحده 52 هدف در ایران برای حمله را برنامه ریزی کرده است.
با وجود لفاظی های سخت و تحریک آمیز، نه تهران و نه واشنگتن خواهان جنگ بزرگی نبودند. به همین دلیل بلافاصله پس از ترور سپهبد سلیمانی بین ایالات متحده و ایران، مبادله فعال پیامهای پنهانی از طریق کارمندان سفارت سوئیس در تهران به منظور جلوگیری از تشدید درگیری آغاز شد.
ایرانیان به مدت پنج روز درباره برنامه انتقام جویی اندیشیدند. ممکن نبود ایرانیان با غرور ترور حیله گرانه سردار سلیمانی را بی جواب بگذارند، اما در عین آنها حال دنبال گسترش تنش نبودند. سرانجام آنها از حمله قریب الوقوع به پایگاه های نظامی آمریكا مستقر در عراق به رهبری عراق گزارش دادند و آنها به آمریکایی ها اطلاع دادند. در 8 ژانویه ، سپاه پاسداران ضربه مهمی به پایگاه هوایی عین الاسد آمریکا در عراق وارد کرد. کشته شدگان وجود نداشت، فقط عده ای زخمی شدند.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در مصاحبه با تلویزیون ان بی سی آمریکا گفت: " هدف از این حمله كشتن سربازان آمریکایی نبود. هدف - ارسال علامت روشن بود. <...> تهران می خواست به ایالات متحده نشان دهد كه ایران را نمی توان تحت ستم قرار داد و اقدامات علیه ایران عواقبی در پی خواهد داشت. " وزیر تأیید کرد که 45 دقیقه قبل از شروع ضربه، طرف عراقی اطلاعات مربوط به این حمله را دریافت کرد.
اظهارات رهبران دو کشور در مورد حمله ایران کاملاً متضاد بود. آیت الله علی خامنه ای رهبر عالی ایران در شهر مقدس قم گفت که "ایران ایالات متحده را سیلی زده است". ترامپ رئیس جمهور آمریكا با خوشحالی به خاطر برقراری نرمش در پاسخ به ایران گفت: "به نظر می رسد ایران در حال عقب نشینی است، این یک سابقه خوب برای همه طرف های ذیربط و پیشینه بسیار خوبی برای کل جهان است. اما ممکم نبود رهبر آمریكا اقدام ایران را بدون پاسخ بگذارد و او تحریم های جدیدی علیه ایران اعلام كرد.
تنش ناشی از درگیری ایران و آمریکا در دسامبر - ژانویه تا حدودی کاهش یافته است. واضح است که در آینده نزدیک هیچ جنگی در مقیاس بزرگ رخ نخواهد داد. ایران و ایالات متحده علاقه ای به جنگ بزرگی ندارند و برای آن آماده نیستند.
ایران به خاطر تحریم هایی که باعث تشدید وضعیت ناگوار اقتصاد ناکارآمد آن شده است، بسیار ضعیف شده است. علاوه بر این، در سال های اخیر، نارضایتی اجتماعی- سیاسی مردم ایران از سیاست و اقدامات مسئولان رو به افزایش است. پرزیدنت ترامپ که در آستانه انتخابات نوامبر قرار دارد می ترسد که خون حتی یک سرباز آمریکایی ریخته شود. ترامپ خط قرمز مربوطه را تعیین كرد و به تهران هشدار داد كه از آن عبور نكند.
واشنگتن ایران را دوست خود نمی داند. هدف اصلی دولت ترامپ قرار دادن ایرانیان در میز مذاکره است که بالای آن شمشیر تحریم های دموکلس آویزان باشد و وادار کردن آنها به تغییر سیاست ایران، در درجه اول در حوزه هسته ای، در برنامه موشکی، در خاورمیانه. ترامپ هیچ نشانه مخالفت از ایران را قبول ندارد. دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریكا معتقد است، مقامات عالی رتبه ایران فقط زبان قدرت را می فهمند و اگر تهران به "چیزی آمریكایی" حمله كند، آمادگی دارد با تمام قوا پاسخ دهد. ترامپ می افزاید: "در بعضی موارد، سرکوب به معنای نابودی خواهد بود.
در طول 41 سالی که جمهوری اسلامی ایران وجود دارد، بین ایران و آمریکا "جنگی سرد" داغ با شدت های مختلف در دوره های مختلف جریان دارد. تهران به خوبی می داند که ایران در حال حاضر هیچ فرصت واقعی برای درگیری نظامی مستقیم با ایالات متحده و اسرائیل در مقیاس بزرگ ندارد. این امر مقامات ایرانی را وادار می کند که به دنبال جواب های نامتقارن باشند. یک پاسخ از این دست، جنگ به اصطلاح ترکیبی است که توسط ایران هم اینک راه انداخته شده است. سپهبد سلیمانی اصلی ترین طراح اشکال و روش های جدید برای انجام جنگ ترکیبی توسط ایران بود. وی فرمانده بسیار خوب و کاردان تاکتیک ها و استراتژی انجام جنگ های ترکیبی و عملیات پنهانی در سرتاسر خاورمیانه، در درجه اول با هدف آسیب رساندن به وجهه و حیثیت آمریکا بود. آیت الله خامنه ای این هدف را مطرح کرد.
مایکل آیزنشتادت (Michael Eisenstadt) دانشمند سیاسی آمریکایی از انستیتوی مطالعات سیاست خاورمیانه در واشنگتن این شکل از رویارویی دولت ها را "استراتژی منطقه خاکستری" تعریف می کند. منظورش از "منطقه خاکستری" حوزه بینابینی میان "جنگ گرم" و بزرگ ابعاد ("منطقه سیاه") و صلح ("منطقه سفید") است. به گفته آیزنشتادت، ایران غالباً در "منطقه خاکستری" بین جنگ و صلح عمل می کند. ایران می خواهد وضعیت نامطلوب خود را به چالش بکشد و در عین حال خطرات نوظهور را نیز مدیریت کند. در رابطه با "استراتژی منطقه خاکستری" ، آقای آیزنشتادت می نویسد: "استراتژی منطقه خاکستری تهران تا حدی، ریشه در آسیب های وارد شده در جنگ ایران و عراق دارد. از آن زمان، رژیم برای جلوگیری از جنگ های متعارف به مسافت های زیادی رفته است ، زیرا می داند که جنگ معمولی چقدر خونین و گران هستند. به عنوان مثال، حتی در بحبوحه جنگ سوریه، ایران کمتر از 1٪ از نیروهای زمینی خود را در میدان جنگ مستقر کرد و بسیاری از خطرات و بار جنگ را به "لژیون خارجی" شیعه خود منتقل کرد تا خسارات خود را به حداقل برساند. "
این دانشمند علوم سیاسی آمریكا پیشنهاد می كند كه رهبری آمریكا نیز علیه "ایران" در "منطقه خاکستری" عمل كند. نکته اصلی برای آمریکا جلوگیری از پیشرفت ایران است. این کار با استفاده از کل مجموعه اشکال و روشهای جنگ ترکیبی حاصل می شود. علاوه بر این کار، بدون عجله غیرضروری، بدون اقدامات گسترده آبستن تشدید درگیری آمریکا و ایران حاصل می شود.
علاوه بر این، پیشنهاد می شود عامل سیاسی داخلی ایران نیز به طور کامل در نظر گرفته شود. خروج ترامپ از معامله هسته ای – برجام ، اعمال تحریم علیه ایران ، وخیم تر شدن روابط آمریکا و ایران، تصویر سیاسی در ایران را تغییر داد. اصلاح طلبان، حامیان حسن روحانی رئیس جمهور ایران در حال از دست دادن مواضع خود هستند. بدون شک، پس از انتخابات مجلس شورای اسلامی در 21 فوریه، ترکیب جدید مجلس تقریباً کاملاً متشکل از نمایندگان محافل رادیکال و علاقمندان به سپاه خواهد بود که به مبارزات سخت ضد غربی و ضد آمریکایی خواهند پرداخت. این احتمال وجود دارد که افسران و ژنرال های سابق و فعلی سپاه پاسداران کنترل سیاست ایران را در دست بگیرند.
