اسپوتنیک - برایان هوک، نماینده ویژه وزارت امور خارجه آمریکا در امور ایران هفته گذشته اظهار داشت که آمریکا تا زمانی که ایران برای امضاء تفاهم نامه جدیدی در خصوص برنامه اتمی این کشور موافقت نکند، تحریم های خود را علیه این کشور ادامه خواهد داد.
برایان هوک بر این باور است که تحریم‌های آمریکا منجر به تخریب وضعیت نفتی ایران شده است. براساس اطلاعات ارائه شده از سوی هوك، طی تحریم‌های یکساله آمریکا علیه تهران، فروش نفت ایران در بازار جهانی از 2.5 میلیون بشكه به 120 هزار بشكه كاهش یافته است.
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران در واکنش به تحریم‌های جدید ایالات متحده آمریکا علیه کشورش اعلام کرد که "اقتصاد ایران مسیر تجارت در شرایط تحریمی و رشد صادرات نفتی و غیرنفتی را طی می‌کند."
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز در واکنش به این تحریم‌ها اظهار داشت که تحریم های ایالات متحده علیه بخش ساخت و ساز ایران نشان دهنده عدم موفقیت ایالات متحده در برابر ایران است.
در سال 2015، شش کشور (انگلستان، آلمان، چین، روسیه، ایالات متحده، فرانسه و ایران) از دستیابی به برنامه جامع اقدام مشترک خبر دادند. این توافق نامه برای رفع تحریم‌ها در ازای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران فراهم شد. این توافق به شکل اصلی خود حتی سه سال هم دوام نیاورد و در ماه مه 2018، ایالات متحده خروج یک جانبه از آن و اعمال تحریم‌های سختگیرانه علیه جمهوری اسلامی را اعلام کرد.
اما اکنون با گذشت بیش از یک سال از خروج آمریکا از برجام، آیا باید منتظر دور جدیدی از گفت‌و‌گو‌ها و توافق هسته‌ای جدیدی بود؟ آیا سایر کشورهای باقی مانده در برجام، ایران را برای نشستن مجدد پشت میز مذاکرات با ایالات متحده مجاب می‌کنند؟ در این راستا با علیرضا سلطانی، دکترای اقتصاد سیاسی بین الملل، استاد دانشگاه و کارشناس سیاسی هم کلام شدیم.
اسپوتنیک – آیا ایران با برجام جدید موافقت می‌کند؟
برآیند و نتیجه فرآیندی که بین ایران و آمریکا در حال حاضر وجود دارد این است که دو کشور در نهایت به توافقی برسند. اما اینکه این توافق چه زمانی صورت خواهد گرفت یا محتوای آن چه خواهد بود و یا اینکه آیا می‌توان عنوان برجام را به آن داد به نوعی بستگی به شرایط و عوامل مختلفی دارد اما واقعیت این است که دو کشور چاره‌ای ندارند جز اینکه به یک توافقی برسند.
ایران و آمریکا به هرحال نمی‌توانند این شرایط را برای همیشه ادامه دهند و ناچار هستند که در یک فرآیند زمانی دو طرف به توافقی برسند. به نظر بنده اراده برای رسیدن به توافق دیگر برای هر دو کشور وجود دارد اما اینکه توافق چه باشد، چه روندی را طی کند و محتوای آن چه باشد، مشکلی است که طرفین با آن روبرو هستند. در حال حاضر دو طرف بر روی مواضع خود پافشاری می‌کنند اما لاجرم یا با ایجاد تغییر و تحولاتی در ساختار سیاسی دولت‌ها و یا کوتاه آمدن دو کشور از مواضع خودشان موجبات نشستن مجدد ایران و آمریکا بر سر میز مذاکره فراهم می‌شود.
اسپوتنیک – ایران تحت تحریم‌های اقتصادی قرار دارد و شاید این دلیلی برای اراده ایران در جهت مذاکره با ایالات متحده باشد، اما سوی دیگر این مذاکرات، یعنی آمریکا، چه دلیلی برای اشتیاق به آغاز گفت‌و‌گو‌ها دارد؟
روابط ایران و آمریکا را نباید صرفا در چارچوب تحریم و فشار یکجانبه ایالات متحده تعریف کرد. یکی از چالش‌هایی که دولت‌های آمریکا از سال 1979 تا کنون با آن مواجه بودند و سیاست خارجی آنها را زیر سوال برده است، ناکامی و ناتوانی در حل چالش چهل ساله‌ای است که با ایران داشته و دارند. روابط با ایران یک ناکامی بزرگ برای دولت‌های چه دموکرات و چه جمهوری‌خواه آمریکا است. یکی از شعارهایی که معمولا در دوره‌های مختلف انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مطرح می‌شود، نحوه برخورد با ایران و یا حل و فصل چالش ایران در سیاست خارجی ایالات متحده است. در حال حاضر این موضوع برای آمریکایی‌ها جنبه حیثیتی پیدا کرده است و برای دموکرات‌ها و جمهوری خواه‌ها مهم است تا به نوعی چالش ایران را در سیاست خارجی آمریکا حل و فصل کنند.
از سوی دیگر هر کارشناس سیاسی بر این مسئله واقف است که در عالم سیاست و حوزه روابط بین الملل، برد و باخت معنی ندارد یعنی نمی‌توان انتظار داشت که یک طرف هرچند ضعیف حتما بازنده باشد و یک طرف هر چند قوی برنده یک چالش باشد. برای دولت‌های آمریکا به خصوص پس از حادثه یازده سپتامبر، اراده برای حل چالش سیاست خارجی با ایران بیشتر شده و آمریکایی‌ها به دنبال این هستند که هر چه سریعتر این مسئله را حل کنند. از بابت دولت ایران، دولت آمریکا هزینه‌های سنگین سیاسی و اقتصادی به خصوص در حوزه خاورمیانه پرداخت می‌کند و این شاید برای مردم آمریکا قابل تحمل نباشد که این وضعیت تداوم پیدا کند. برای دولت آمریکا ایجاد یک شرایط با ثبات سیاسی، اقتصادی و امنیتی در منطقه خاورمیانه یک امر بسیار مهم است که این شرایط قطعنا بدون حضور موثر ایران امکان پذیر نیست. حتی بحث تحریم علیه ایران نیز برای دولت ایالات متحده بدون هزینه نبوده است و به شرکت‌ها و کشورهای زیادی آمریکا برای اثر بخشی این تحریم‌ها پرداخت داشته است.
اسپوتنیک – چه عواملی در مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا موثر خواهند بود؟
در مذاکرات احتمالی دو کشور علاوه بر اراده دو کشور عوامل دیگری نیز دخیل هستند و نباید در این زمینه نقش کشورهای ثالث و به خصوص قدرت‌های منطقه‌ای در خاورمیانه مانند عربستان سعودی و اسرائیل و برخی دیگر از قدرت‌ها مانند روسیه، اتحادیه اروپا و تا حدی چین را نادیده بگیریم. البته نقش آفرینی قدرت‌های ثالث در روابط ایران و آمریکا یکسان و در یک راستا نیست؛ عربستان سعودی و اسرائیل طبیعتا از این مذاکرات حمایت نخواهند کرد و تلاش خواهند نمود که یا مذاکره‌ای صورت نپذیرد و یا اگر صورت پذیرفت در جهت منافع آنها باشد. از سوی دیگر چین و اتحادیه شاید نقش موثری در شکل گیری و ایجاد این مذاکرات داشته باشند.
اسپوتنیک – آیا به نظر شما تعداد بازیگران در مذاکرات برجامی احتمالی افزایش خواهد یافت؟
من فکر می‌کنم اگر قرار باشد توافقی یا مذاکره‌ای صورت بپذیرد، ساختار برجام حفظ خواهد شد و در واقع ساختار برجام پیش از خروج آمریکا یک ظرفیت سیاسی و بین المللی خوبی را برای تشویق و تحریک دو طرف برای مذاکره و نزدیک شدن مواضع دو کشور دارا بود. اگر انگلستان، آلمان، چین، روسیه و فرانسه در مذاکرات قبلی حاضر نبودند امکان به توافق رسیدن ایران و آمریکا خیلی سخت بود؛ هرچند که دولت ترامپ به دنبال این است که یک مذاکره دو جانبه را در ارتباط با ایران دنبال کند اما به نظر می‌رسد که این رویکرد به سرانجام نخواهد رسید و اگر مذاکره‌ای در آینده اتفاق بیافتد که احتمال آن هم زیاد هست، در چارچوب گذشته یعنی همان 1+5 خواهد بود.
