روز دوشنبه حسن روحانی در کنفرانس خبری سالانه خود در این زمینه توضیح داد. وی همچنین تاکید نمود که ایران به اجرای وظایف هسته ای خود بازخواهد گشت در صورتی که سایر کشورها به وظایف خود عمل کنند.
ارجاع مربوط به این سانتریفوژها در متن برجام و پیوست ها و مقررات استفاده از آن نیامده است.
لازم به یادآوری است که اقدامات سه مرحله ای تهران تحت عنوان « صبر استراتژیک» در جهت کاهش وظایف در چارچوب برجام ، تحولی بزرگ و عصبانیت کشورهای اروپایی امضاء کننده توافق هسته ای را به همراه داشت.
ایران این برنامه را با نام « صبر استراتژیک» با گذشت یک سال پس از خروج آمریکا از معاهده هسته ای و همچنین پس از امتناع کشورهای اروپایی برای تضمین منافع اقتصادی ایران در چارچوب برجام ، اجرایی شد. ضمانت اروپایی ها برای ایران به مسئله آغاز به کار مکانیزم بدون مانع عملیات های بانکی با ایران، و دور زدن تحریم های آمریکایی یعنی اینستکس و فروش نفت ایران به خریداران علاقه مند مرتبط است.
مهلت اعلامیه آخر حسن روحانی و اولتیماتوم ۶۰ روزه برای قدرت های اروپایی به منظور نجات معاهده هسته ای و ارائه ضمنانت های مربوطه ، هشتم نوامبر به پایان می رسد.
حسن بهشتی پور محقق در زمینه مسائل هسته ای و ارتباطات ایران و آمریکا، تحلیل گر سیاسی شبکه پرس تی وی در گفتگو با اسپوتنیک توضیح می دهد که ابتکار روحانی تا چه میزان برای استفاده از سانتریفوژ آی ار ۹ ایمن، مقرون به صرفه و سودآور است:
در ابتدا باید منظور از سانتریفیوژهای گازی را توضیح بدهم، غنی سازی اورانیوم به طرق مختلف انجام می شود که یک مدل آن تزریق گاز هگزا فلوراید اورانیوم به سانتیروفیوژ هست. البته این سانتریفیوژها با کیفیت ها و سرعت های غنی سازی مختلف وجود دارند.
به عنوان مثال، سانتریفیوژ IR 1، حدودا 1.2 سو غنی سازی می کند، به همین ترتیب سانتریفیوژهای IR2,IR4,IR6 و IR8 دارای سرعت غنی سازی بالاتری هستند و در نهایت IR8 ، 24 سو قدرت غنی سازی اورانیوم دارد.
اصطلاح "سانتریفیوژ گازی" که دکتر روحانی به کاربرد یعنی استفاده از هگزا فلوراید اورانیوم (CF6) است. این گاز به سانتریفیوژ تزریق می شود. به عنوان مثال، اورانیوم را از طریق لیزر نیز غنی می کنند.
ولی یکروش از طریق گاز هگزا فلوراید است که از طریق حرارت کیک زرد و یا اورانیوم طبیعی پالایش شده و تبدیل آن به UF6، انجام می شود. این گاز در مخازنی نگه داری می شود و در نهایت در نطنز به سانتریفیوژ ها تزریق می گردد که اورانیوم 238 را از 235 جدا کنند. چرا که این اورانیوم 235 است که برای تولید انرژی مورد نیاز است. در نهایت اینکه منظور از گاز، گاز طبیعی نیست، بلکه گاز هگزافلوراید است که از کیک زرد تولید می شود.
ایران یک استراتژی و راهبردی را دنبال کرده که می گوید، تعهد در برابر تعهد. ایران یک سری تعهدات را در قالب برجام پذیرفته و اجرا کرده و آژانس انرژی هسته ای هم تعهد ایران را تائید کرده است، اما طرف مقابل، به ویژه اتحادیه اروپا و آمریکا تعهدات خود را انجام نداده اند.
حالا استدلال آقای روحانی این است که به موازات آنکه آنها به تعهدات خود عمل نمی کنند، ایران نیز در مقابل اقدام به کاهش تدریجی تعهدات خود خواهد کرد، و این کاهش تعهدات هر 60 دروز یکبار اتفاق می افتد.
حال راه انداختن این سانتریفیوژ، توان غنی سازی اورانیوم ایران را افزایش می دهد. اما نکتهمهم این است که همه اینها زیر نظر آژانس انجام می شود، بدین معنی که تمام فعالیت های در حال انجام صلح آمیز هستند چرا که تحت بازرسی کامل ماموران آژانس قرار دارد.
از طرف دیگر تمامی منابع ورودی و خروجی اورانیوم که ار معادنی نظیر ساقند و گچین بندرعباس استخراج می شوند نیز کاملا تحت کنترل آژانس است. و همچنین در جاهای دیگر مثل اردکان که در ان کیک زرد تولید می شود و یا نطنز و UFC اصفهان که در آنها غنی سازی صورت می گیرد زیر نظر آژانس می باشند.
کارشناس همچنین پیش بینی خود را در ارتباط با اینکه آیا باید در انتظار پذیرش یا نارضایتی ایده جدید حسن روحانی برای استفاده از سانتریفوژهای گازی آی ار۹ از جانب کشورهای اروپایی امضاء کننده معاهده هسته ای بود یا خیر:
اعتراض کشورهای دیگر نمی تواند موجه باشد، چرا که یک هاد بین المللی به طور کامل در حال نظارت هست و به سالم بودن پروسه اشاره دارد. فقط این خلاف آن چیزی است که ایران در برجام پذیرفته است، ایران متعهد شده بود که غنی سازی اورانیوم را در سطح IR1، نگه دارد، حال این کاهش تعهد به این خاطر است که طرف مقابل به تعهداتش عمل نکرده است. به همین دلیل آقای روحانی تاکید می کند که به محض اینکه طرف های اروپایی به تعهداتشان عمل کنند، ایران به وضعیت قبل از خروج آمریکا از برجام بازمی گردد.
بنابراین فرمول کار از نظر ایران مشخض است، اول اینکه زیر نظر آژانس و در چارچوب NPT کار می کند و پروتکل الحاقی را نیز داوطلبانه اجرایی نموده است و بنابراین اقدامی خلاف اهداف صلح امیز انجام نداده است.
از طرف دیگر کاهش تعهدات با اینکه برخلاف برجام هست، ولی در واکنش عمل نکردن تعهدات طرف های دیگر به تعهداتشان صورت گرفته و ایران مطابق بند های 26 و 36 برجام، ایران نیز حق خود می داند تا تعهدات خود را در قالب برجام به طور تدریجی کاهش دهد.
بنابراین در مدار قرار گرفتن سانتریفیوژ IR9، تنها به این معنی نیست که ذخایر اورانیوم ایران افرایش پیدا می کند، بلکه توان غنی سازی را نیز افزایش می دهد. حالا اینکه غنی سازی در چه درصدی انجام شود مهم است، آنطور که آقای روحانی توضیح دادند، غنی سازی هنوز زیر 5 درصد است. و از طرف دیگر ذخایر نیز مهم هستند، یعنی چه مقدار اورانیوم غنی می شود، که در این زمینه آژانس هر سه ماه یکبار به همه دنیا گزارش می دهد. یعنی مقدار اورانیوم غنی شده ایران کاملا تحت کنترل آژانس است و هر سه ماه مشخص می شود.
در نتیجه، ایران از محدودیت 300 کیلو گرم اورانیوم غنی شده عبور کرده ولی در حدی نیست که طرف مقابل را به واکنش وادار کند. هدف ایران از این اقدامات وادار کردن طرف مقابل برای تلاش بیشتر برای مقابله با یکجانبه گرایی آمریکا است.
آمریکا با استفاده از توان مالی خود دیگران را مجبور می کند تا به تحریم های ایالات متحده علیه ایران بپیوندند.
این فشاری که آمریکا وارد می کند خلاف قوانین بین المللی و نیز خلاف قطعنامه 2231 است که خود آمریکا نیز به ان رای داده است و همچنین آمریکا با این اقدامات قوانین آژانس را نیز زیر پا گذاشته است.
اما این فقط قدرت مالی ایالات متحده است که دیگر کشور ها را مجبور می کند به تحریم های آمریکا تن دهند.
