یگانه راه برون رفت ایران از مخمصه

اسپوتنیک، در سال 2018 ترامپ از برجام خارج شد و تحریم های مالی- اقتصادی شدیدی علیه ایران اعمال کرد. ولادیمیر ساژین، خاورشناس مطرح روس، تفسیرگر دائم این آژانس می نویسد: رئیس جمهور آمریکا به شیوه تاجر موذی عمل می کند: ابتدا طرف معامله را مرعوب می کند و در برابرش درخواست غیر قابل قبول را مطرح می کند و سپس فشار را کاهش داده و به وی اجازه می دهد که تحت شرایط خود معامله را شروع کند.

مطمئنا هدف کمپین ضد ایرانی امروزی ترامپ سرنگونی رژیم اسلامی در ایران و تغییر رفتار "تهران" نیست، هدف امروزی ترامپ مجبور کردن رهبری ایران به مذاکره تحت شرایط خودش می باشد در مورد طیف گستره از مسائل، از برنامه هسته ای — موشکی ایران گرفته تا فعالیت های شدید ایران در خاورمیانه و راعایت حقوق بشر توسط تهران. این، پیروزی بزرگ برای دونالد ترامپ می بود که دستاوردهای اباما، سلف منفور او تحت الشعاع قرار می داد.

به همین دلیل است که تحریم ها علیه ایران اعمال می شود که هدفش تضعیف اقتصاد ایران است. به همین دلیل است که گروه نظامی ایالات متحده در منطقه خلیج فارس افزایش می یابد. برای همین مظور، کار چند جانبه برای منزوی کردن دیپلماتیک ایران انجام می شود. باید اعتراف کنیم که این سیاست ضد ایرانی واشنگتن آهسته آهسته ثمرات خود را ببار می آورد. برنامه واشنگتن به قصد صفر کردن صادرات نفت ایران به تدریج اجرا می شود. البته، بعید است که ترامپ صد درصد به موفقیت دست یابد، اما کاملا واقعی است که فرصت های صادرات نفت ایران را به طور قابل توجهی تضعیف کند.

در سال مالی 2018-1919، که به 20 مارس پایان به پایان رسید، ایران حدود 1.3 — 1.5 میلیون بشکه نفت در روز فروخت و حدود 50 میلیارد دلار سودِ نفت را دریافت کرد. امروزه میزان صادرات نفت ایران به 500 هزار بشکه در روز کاهش یافته است که برای رفع نیازمندی های کشور بسیار کم است. یک حادثه داغ رخ داد: چین به طور کامل خرید نفت ایران را متوقف کرد. قابل توجه است که حتی پالایشگاه های کوچک چین، شرکت های خصوصی کوچک که، به اعتقاد تهران، می توانستند نفت ایران را خریداری کنند و لا اقل تا حدودی جایگزین شرکت های غول پیکر دولتی دولتی شود، از ایران روگردان شدند.

چین به سه دلیل چنین تصمیمی ضدایرانی را اتخاذ کرد. اولا، پکن در جریان سخت ترین بحث ها با آمریکایی ها به عنوان بخشی از جنگ تجاری سخت، نمی خواهد که روابط خود را با ایالات متحده تیره کند. دوم، پکن از عدم موافقت با دادن امتیازات تجاری و اقتصادی و گسترش حضور چینی در بخش نفت ایران به طور کلی ناراضی است. سوم، چین هم اینک کارهای زیادی را برای تنوع واردات نفت انجام داده است نفت ایران جایگزین شود. در عین حال، تحلیلگران بر این باورند که نفت ایران برای چین یک کارت برنده در بازی بزرگ با ایالات متحده است. این احتمال وجود دارد که چینی ها یا خرید نفت از ایران را متوقف کنند یا از سر بگیرند تا به طور مداوم بر آمریکایی ها فشار وارد کنند.

هند، ترکیه، کره جنوبی و ژاپن همچنین خرید نفت ایران را متوقف کردند. دولت ترامپ به اروپا نیز حمله می کند که مایل است با ایران داد و ستد کند و از جمله نفت بخرد. می دانیم که انگلیس، فرانسه و آلمان که توافق برجام را با ایران امضا کردند و با سیاست ایرانی ترامپ مخالف اند، برای دور زدن از امریکا و ادامه تجارت با ایران سازو کار اینستکس را امضا کردند. تا کنون لیست اجناس مربوطه منحصرا غذا، دارو، تجهیزات پزشکی و محصولات کشاورزی است. این یک لیست از محصولات تایید شده در ایالات متحده است که واشنگتن را ارضا می کند. در عین حال، آمریکایی ها از تحریم ها علیه حال آمریکاییها تحریم آن شرکت های اروپایی را بعید نمی دانند که در خرید و فروش کالاهای ممنوعه، از جمله نفت با ایران از سازوکار اینستکس استفاده کنند. با این حال، تا ماه ژوئن، هیچ شرکت بزرگ اروپایی حاضر نشد نفت ایران را از طریق اینستکس خریداری کند. تهدید آمریکا در حال اجرا است پس از همه، اگر این شرکت ها اگر با انتخاب تجارت با ایالات متحده یا با ایران مواجه شود، آمریکا را انتخاب خواهد کرد. و اما شرکت های کوچک و متوسط اصلا به این مکانیزم نیاز ندارند. برایشان استفاده از طرح های بازار سیاه طرح های خاکستری آسان تر است.

شکی نیست که ایران بخشی از نفت خود را در بازارهای سیاه و خاکستری می فروشد، همانطوری که پیش از این هم این کار را انجام داده است. اما مقادیر نفتی که تهران واقعا می تواند از این طریق بفروشد، خیلی بالا نیست. بله، و هزینه هایی که ایران باید هنگام کار با نفت "برای بازار سیاه" متحمل شود، بزرگ است. بنابراین، به طور کلی، درآمدهای نفتی ایران حداقل خواهد بود.

در نتیجه اقتصاد ایران متحمل خسارت شدیدی شده است. نرخ رشد تورم به صورت سالانه بیش از 45 درصد است، بخش نفت و گاز در حال کاهش است و رشد اقتصاد که اخیرا منفی 6 درصد یرنامه ریزی شده بوده است و اکنون، پس از لغو معافیت همه کشورهای وارد کننده نفت ایران، کاهش تولید محصول ناخالص داخلی ایران حتی پایینتر خواهد شد. اما خطرناک تراز همه برای آینده آن کشور این است که در واقع ایران امکان نخواهد داشت که دارایی های ثابت و وسائل تولید خود را تجدید کند و در بلند مدت این به معنی خرابی، اگر نه کل اقتصاد، ولی بخش مهمی از آن خواهد بود.

سیاستمداران آمریکایی نتایج اول حمله ترامپ به نفت ایران را جمع بندی می کنند. آنها بر این باورند که مشکلات مالی ناشی از تحریم های آمریکا موجب تضعیف حمایت ایران از سازمان هایی مانند جنبش حماس فلسطین و گروه های شیعه طرفدار ایران شده است. تهران به آنها توصیه می دهد که منابع مالی جدیدی را جستجو کنند. تهران حتی مجبور است هزینه های نظامی خود را 28 درصد کاهش دهد، همانگونه که در آخرین پیش نویس بودجه نشان داده شده است. تحریم های مالی و اقتصادی علیه ایران، که توسط ایالات متحده سازمان یافته اند، تنها ابزار نفوذ بر تهران نیستند محاصره نظامی- سیاسی و دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران توسط آمریکا از اهمیت کمتری برای واشنگتن برخودرار نیست. دیپلماسی قدیمی "کشتی های توپدار" و نشان دادن قدرت، یکی از عناصر آن است. واشنگتن یک ناوگروه با ناو هواپیمابر "ابراهام لینکلن" در راس را به خلیج فارس فرستاد. همچنین در باره اعزام 1.5 هزار سرباز اضافی به خاورمیانه به دلیل تشدید تنش با تهران اعلام شد. تقویت همچنین شامل استقرار یک سیستم موشکی ضد هوایی پاتریوت ، یک هواپیمای شناسایی و نیروهای لازم برای خنثی سازی "تهدید ایران" است.

سلمان بن عبدالعزیز آل سعود، پادشاه عربستان سعودی، رهبران شورای همکاری خلیج فارس، اتحادیه عرب و سازمان کشورهای اسلامی همکاری را به نشست اضطراری در مکه دعوت کرد تا در تاریخ از 30 تا 31 ماه مه وضعیت امنیتی منطقه را بررسی کنند. علاوه بر این، هدف دو نشست — شورای همکاری برای کشورهای عربی خلیج فارس و لیگ کشورهای عربی، نشان دادن یکپارچگی در برابر "گسترش و تهدید ایران" بود. سازمان همکاری اسلامی در اعلامیه پایانی تنها حملات تروریستی علیه تانکرها و خطوط لوله نفت را محکوم کرد و خواستار ثبات و امنیت در منطقه شد.

نتایج دو نشست برای ایران ناامید کننده بود. اسناد پایانی فرمولبندی هایی داشتند که از ایران درخواست پایان دادن به اعمال ذیل می کردند: "خصومت" نسبت به همسایگان عرب؛ مداخله در امورعرب با اشاره به سوریه و یمن؛ تحویل موشک های بالستیک به حوثی های یمن، که آنها به طور دوره ای به سرزمین عربستان حمله می کند؛ حمایت ایران از سازمان های تروریستی شیعه در بحرین. اشغال سه جزیره در خلیج فارس (تنب بزرگ و تنب کوچک، ابوموسی) توسط ایران نیز ذکر شده است، امارات متحده عربی مدت ها مدعی مالکیت این سه جزیره و حدایی آن از تهران است. علیه اظهارات سختگیرانه علیه ایران فقط عراق سخن گفته است.

وضعیت اقتصادی، نظامی و سیاسی و دیپلماتیک برای ایران هر چه وخیمتر می شود. علی رغم برخی اظهارات دلگرم کننده عده ای از سیاستمداران در یک تعداد از کشورهای شرق و غرب انزوای واقعی ایران تدارک دیده می شود. یک سوال ابدی مطرح است: چه باید کرد؟ منطق توسعه حوادث در اطراف ایران در طول 2-3 سال گذشته و منطق چشم انداز توسعه آنها، یک نتیجه گیری را ثابت می کند: تهران نمی تواند از عهده تشدید وخامت اوضاع حتی بدون گذار آن به مرحله نظامی، بربیاید. ذخایر مالی و اقتصادی موجود به ته کشیده شده و امید به تجدید آن نیست. وضعیت روحی و عقیدتی مردم در زمان بحران شدید بدون حد و حصر نیست.

در این موقعیت، با وجود اظهارات آیت الله خامنه ای، رهبر عالی ایران درباره عدم پذیرش مذاکرات با ایالات متحده، این درک در ایران رو به رشد است که بدون گفتگو با "یطان بزرگ"، کشور نمی تواند از این وضعیت بحرانی خارج شود. این همان چیزی است که ایرانیان در مورد آن صحبت می کنند و بحث می کنند.
حسن روحانی، رئیس جمهور، همچنین ابراز تمایل خود برای یافتن مصالحه با واشنگتن را اعلام کرد. منتها، پس از لغو تحریم ها.
از سوی دیگر مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا گفت که ایالات متحده آماده است بدون پیش شرط با ایران مذاکره کند. در عین حال، او بلافاصله افزود که آمریکا همچنان به مخالفت با سیاست "بدخواهانه" تهران ادامه خواهد داد و "همیکه ایران در به این نتیجه برسد که آماده است مثل یک دولت عادی رفتار کند، آماده است با آن گفتگو آغاز کند."
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در مورد این سخنان وزیر امور خارجه آمریکا اظهار داشت که گفتگو ممکن است در صورتی برگزار شود که ایالات متحده با ایران مانند طرف برابر گفتگو کند، نه از موضع قدرت. وی افزود: تهدیدات علیه ایران هرگز کار نمی کنند. هرگز ایرانی را تهدید نکن. برای نشان دادن احترام سعی کنید — این کار می تواند کارگر شود.