ملی شدن صنعت نفت برای ایران نشانه ای از استقلال و پیروزی بود، در حالی که دولت انگلیس با از دست دادن امتیاز اکتشاف، استخراج و فروش نفت ایران منافع گسترده اش را بر یکی از منابع نفتی خاورمیانه از دست داد.
ملی شدن صنعت نفت با گذاری سخت و ماجراهای پرتنش سرانجام توانست در تاریخ ۱۹ مارس (۲۹ اسفند) در مجلس وقت تصویب شود و نقطه عطفی در تاریخ ایران رقم خورد.
حال با گذشت تمامی سال هایی که از ملی شدن این منبع غنی ایرانی می گذرد و با وجود تحریم هایی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی علیه جمهوری اسلامی آغاز گردید و ادامه دارد ، آيا توانسته است بستری ارزنده برای اقتصاد ایران فراهم کند یا خیر؟
امید شکری کله سر، محقق میهمان دانشگاه جرج میسون آمریکا به سوالات خبرنگار اسپوتنیک در خصوص ملی شدن صنعت نفت و تحریم های پی در پی آمریکا بر اصلی ترین منبع درآمدی ایران پاسخ دادند:
آیا تولید نفت ایران از زمان ملی شدن آن تغییراتی داشته است؟ این تغییرات در چه زمینه های است؟
در حالی که تولید نفت ایران در سال های ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۸ بین پنج تا شش میلیون بشکه در روز بود، حجم تولید در سال های پس از آن هیچ گاه از چهار میلیون بشکه فراتر نرفته است پس از انقلاب با خروج شرکت های خارجی از صنعت نفت ایران و بعد از آن بلافاصله جنگ بین ایران و عراق آغاز شد و هشت سال ادامه پیدا کرد و بعد از آن تحریم هایی که هر ساله علیه صنعت نفت و گاز ایران اعمال گردید. تولید نفت ایران روند نزولی خود را ادامه داده در برخی موارد توانسته با استفاده از تکنولوژی و سرمایه های خارجی میزان تولید نفت را افزایش دهد اما به میزان مطلوب نرسیده است. در برنامه کوتاه مدت وزارت نفت قرار است که تولید نفت ایران به ۴.۵میلیون بشکه در روز برسد و در افق چشم انداز بیست ساله در سال ۱۴۰۴ شمسی به هفت درصد تولید جهانی یعنی حدود۵.۷۰۰۰۰ میلیون بشکه در روز برسد که این هدف با توجه به تحریم ها و شرایط سخت ایران برای جذب تکنولوژی و سرمایه گذاری خارجی خیلی سخت به نظر می رسد.
پیشرفت های صنعت نفت پس از ملی شدن چطور بوده و همچنین چه جهش هایی که در اقتصاد ایران ایجاد کرده است؟
ملی شدن صنعت نفت هم پیش از انقلاب و هم در همان زمان که تصمیم توسط مصدق گرفته شده و مجلس ایران آنرا تصویب کرد، مخالفان و موافقان خاص خود را داشت. مخالفان ملی شدن صنعت نفت این عقیده را داشتند که اگر قرار است با ملی شدن شدن صنعت نفت از دست خارجی ها نجات پیدا کرده و توسط متخصصین داخلی با تکنولوژی داخلی کار کند، چرا تاکنون بعد از چند دهه که از آن گذشته است هنوز ایران نیازمند تکنولوژی و سرمایه گذاری خارجی در این زمینه است تا بتواند میزان تولید نفت خود را افزایش داده و هم با استفاده از تکنولوژی های پیشرفته بتواند از میزان افت تولید میادین نفتی ایران جلوگیری نماید.
تحریم های پی در پی آمریکا علیه صنعت نفت ایران چه تاثیری بر این منبع درآمدی کشور داشته و دارد؟
ایران پس از انقلاب در برهه های مختلف زمانی با تحریم های آمریکا مواجه بوده است که این امر بر صنعت نفت ایران بی تاثیر نبود. و با توجه به امکانات داخلی رسیدن به چشم انداز آینده برای تولید بیشتر بسیار دشوار خواهد بود.
آخرین تحریم ها در ماه نوامبر و هدف دولت ترامپ که به صفر رساندن صادرات نفت ایران است، این امر در کوتاه مدت و میان مدت بعید به نظر می رسد. چراکه ممکن است صادرات نفت ایران براثر این تحریم ها کاهش پیدا کند اما هیچ گاه به صفر نخواهد رسید.
هفتاد درصد از منابع ارزی ایران از طریق فروش نفت تامین می شود و اگر ایران نتواند نفت مورد نیاز را صادر کند و مسئله مهم تر این است که اگر مبلغ معادل آنرا به صورت دلاری دریافت نماید نمی تواند توسعه و پیشرفت پروژه های عمرانی کشور را تضمین کند. چون به خاطر تحریم ایران در عوض فروش نفت به برخی کشورهای از آنها کالا دریافت می کند ویابه طور مثال روپیه از هند می گیرد که مسلما نمی تواند تا مشکلات ارزی ایران را به طور کامل حل نماید. البته تا ماه می که معافیت تحریمی برای برخی از کشورها وجود دارد و باید تا آن زمان صبر کرد تا مشخص گردد.
