ولادیمیر ساژین، محقق ارشد مرکز مطالعات خاورمیانه و موسسه مطالعات شرقی وابسته به آکادمی علوم روسیه در گزارش اختصاصی با خبرگزاری اسپوتنیک به ابعاد استعفای دیروز جناب آقای محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران پرداخته است. محمد جواد ظریف روز گذشته در تاريخ 25 فوريه 2019 در صفحه رسمی اینستگرام خود خبر استعفاي خود پس از 67 ماه اعلام نمود، وي از ناتوانی برای خدمت از مردم ایران پوزش خواست.
اسپوتنیک: نظر شما در خصوص استعفای غیر منتظره اقای ظریف چیست؟
ساژین: "من فکر می کنم این اقدام (درخواست استعفای وزیر امور خارجه ایران)، ترکیبی از عوامل خارجی و داخلی است، همه این عوامل با یکدیگر در ارتباط هستند. بر همه پوشیده نیست که سیاست های رئیس جمهور روحانی و وزیر امور خارجه ایران اقای ظریف با یکدیگر همخوانی دارد. سیاست این دو فرد، با شروع انتخابات سال 2013 و با تشکیل دولت حسن روحانی، براساس برجام پیش رفت. وظیفه اصلی دولت روحانی رهایی از تحریم های اقتصادی و مالی است که نه تنها توسط ایالات متحده بلکه توسط بیشتر کشورهای جهان برای جلوگیری از توسعه روابط اقتصادی، تجاری و سیاسی ایران با همه کشورها صورت گرفته بود. این یک پیشرفت در سیاست های ایران بود. در ایران نیز برخی مخالف چنین سیاستی بودند. برخی علیه برجام، علیه محدود کردن برنامه هسته ای ایران، علیه عادی سازی روابط با اروپا و ایالات متحده مخالفت می کردند. این اساس فعالیت سیاست خارجی روحانی بود که به رهبری ظریف به اجرا در می آمد.
هنگامی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، ایالات متحده را از برجام خارج نمود، این تکیه گاه دولت ایران خراب شد. خروج امریکا از برجام به دست مخالفان سیاسی داخلی روحانی افتاده بود. فشار ها تشدید شد و انها شروع به مخالفت با تمام فعالیت های روحانی از جمله ظریف نمودند.
به طور خلاصه هنگامی که او ایالات متحده از برجام خارج شد و تحریم های یکجانبه علیه ایران را تحمیل کرد، امریکا انتظار داشت که مشکلات اقتصادی موجب نابودی جمهوری اسلامی ایران شود و یا به عنوان آخرین راه حل سیاست های روحانی را لیبرال تر نماید. اما این کاملا متضاد بود.
سیاست ترامپ به دست نیروهای ارتجاعی، رادیکال و محافظه کار در ایران — مخالفان روحانی و ظریف افتاد. من فکر می کنم که فشار مخالفت های داخلی روحانی تحریکی از کاخ سفید و ایالات متحده به رهبری ترامپ می باشد. البته، این بار برای ظریف، تحمل چینین سیاستی که در سال 2013 به کار گرفته شده بود، سخت بود. سیاستی که توسط روحانی و تمام هواداران لیبرالیست سیاست خارجی ایران حمایت شد. این وضعیت برای او دشوار بود. ظریف این بار نمی توانست همانند قبل عمل کند، و او نمی خواست سیاست خود را به نفع رادیکال ها، ضد غربی ها، لابی های نظامی و صنعتی، سپاه تغییر دهد، او نمی خواست این انتخاب را بکند (استعفا دهد).
اسپوتنیک: آیا استعفای محمد جواد ظریف، توسط رئیس جمهور ایران و رهبر ایران پذیرفته خواهد شد؟
و. ساژین: ساختار جمهوری اسلامی ایران به گونه ای است که هر وزیر در مقابل مجلس مسئول است، بنابراین انتصاب و خروج وی منحصر به مجلس است. ما می دانیم که افراد زیادی در مجلس وجود دارند که از روحانی و ظریف پشتیبانی می کنند و به همین دلیل نارضایتی خود را از استعفای وی ابراز کردند. دشوار است که بگوییم این تصمیم با روحانی و رهبر ایران آیت الله خامنه ای توافق شده است. من فکر می کنم با روحانی مشاوره ای داشته اند و او به نوبه خود با رهبر عالی ایران مشورت کرده است. این نکته را خاطر نشان می سازم که در شرایط نظام جمهوری اسلامی ایران این کار غیرممکن است: اینکه بگوییم، من می خواهم استعفا بدهم، می خواهم بمانم — این به سادگی غیرممکن است. ممکن است که در شرایط بسیار پیچیده و روز افزون بدتر شدن وضعیت سیاسی داخلی در ایران، زمانی که روحانی و وزیر امور خارجه تحت فشار زیاد مخالفان قرار گیرند، حرکت ظریف، آزمایشی باشد (معمولا یک بادکنک یا بالن ازمایشی را به هوا می فرستند، پیش از این که یک بالن واقعی با سرنشین را به هوا ارسال کنند). او چنین گامی را برداشته است تا ببیند چگونه نیروهای مشخصی در ایران به این اتفاق واکنش نشان می دهند. سپس روحانی و رهبر، هماهنگی نیروها را نسبت به سیاست خارجی روحانی و نه تنها ظریف را، درک می کنند.
اسپوتنیک: چه کسی به نظر شما می تواند جایگزین اقای جواد ظریف به عنوان رئیس وزارت امور خارجه ایران چه کسی خواهد بود؟
و. ساژین: من چنین شخصی را نمی شناسم. ظریف تجربه دیپلماتیک بالایی دارد. در دولت روحانی همانند وی وجود ندارد. شاید شخصی پیدا شود که دارای ویژگی های خاصی باشد، اما این شخص کاملا در مقابل ظریف قرار دارد، گویا درست در اردوگاه مخالف جای گرفته است.
