طراحی سوئیفت ایرانی ممکن خواهد بود؟

چند روز پس از آنکه اروپا «مکانیزم خاص» دورزدن سوئیفت و سلطه آمریکا در عرصه نقل و انتقالات مالی به دلار آمریکا را معرفی کرد، ایران پایان طراحی مکانیزمی را اعلام کرد که انجام معاملات نفتی با دور زدن تحریم های آمریکا را ممکن می سازد.

اتحادیه اروپا و 3 کشور اروپایی امضا کننده برجام به دنبال پیدا کردن راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌های نفتی و بانکی آمریکا علیه ایران هستند.

قدرت‌های اتحادیه اروپا در حال مذاکره برای ایجاد یک کانال پرداخت مالی به ایران هستند تا شرکت‌های اروپایی را قادر سازند به تجارت و معاملات خود با ایران ادامه دهند. این اقدام در راستای بخشی از تلاش‌ها برای فائق آمدن به مانع تحریم‌های ایالات متحده و حفظ توافق هسته ای با ایران (برجام) انجام می‌شود.

بنا به گفته دیپلمات‌های اروپایی، هدف سیاست‌گذاران اروپایی این است که با حفظ پیوندهای تجاری اتحادیه اروپا با ایران، همچنان مزایای تجاری برجام را برای ایران حفظ کنند تا دولتمردان تهران، همچنان مجاب به ادامه اعمال محدودیت‌های هسته‌ای در قالب برجام باشند.

سوئیفت اروپایی که مخصوص شرکت های اروپایی ایجاد می شود، منحصر به تبادلات مالی با ایران است که تا اندازه ای سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان در این رابطه به نتیجه رسیدند.

اسپوتنیک در خصوص  «سوئیفت ایرانی»  با دکتر امیر حسین نوربخش حقوقدان، تحلیلگر سیاسی و دبیر کمپین بین المللی «جهان علیه خشونت و افراط گرایی» به گفتگو نشست.

 نظر شما در باره طراحی مکانیزم دور زدن سوئیفت چیست؟ و آیا کشورهای اروپایی چنین مکانیزمی را خواهند پذیرفت؟

 این یک موضوع خیلی خوب است، از این جهت که ایران توی فضای بین المللی دست بالا را دارد، به دلیل اینکه هر چند ایران تحریم شده و فشارهای اقتصادی زیادی روی دستگاه و سیستم ایران دارد می آید اما حقانیت ایران بهرحال اثبات شده. چرا؟ به دلیل اینکه ایران هم برجام را پذیرفته و هم با وجود اینکه آمریکا عهدشکنی کرده و یکجانبه از برجام بیرون آمده و زیر قولش زده و زیر تعهدات بین المللی اش زده است، اما ایران در برجام همچنان مانده است و در واقع برجام اروپایی را حفظ کرده است. از طرفی دیگر قراری در دیوان لاهه از پیمان مودتی که بوده صادر شده و آمریکایی ها بهرحال محکوم شدند. همچنین در عرصه بین المللی ایران هرچقدر فشار مشاهده می کند دوباره می رود به سمت آیین های گفتگو.

در همین راستا بحث سوئیفت مطرح می شود که بهرحال ایران چطور می تواند از سامانه سوئیفت استفاده بکند. اولا ما باید ببینیم سوئیفت اصلا چی هست. سوئیفت صرفا یک سامانه اطلاع رسانی هست. اما خوب یک پیام رسان معتبر است، یعنی بهرحال به نوعی یک شبکه اجتماعی اقتصادی بانکی  بین المللی است که در واقع دارای اعتبار است.

اروپایی ها در اینجا می توانند به انحای مختلف به ایران کمک بکنند، یعنی آنها بایست اینکار را انجام بدهند. به دلیل اینکه در قبال توافق جامع هسته ای تعهد دارند. ایران هم شفافیت در این زمینه از خودش نشان داده است و در تمام اسناد بین المللی ادبیات دیپلماتیک را رعایت کرده است. این نشاندهنده حسن نیت ایران است و در فضای بین المللی اثبات کرده است که با آیین های گفتگو ومذاکره موافق است. اگر اروپایی ها می خواهند حسن نیت خودشان را نشان بدهند، و حداقل در برابر گزارشی که آژانس بین المللی انرژی هسته ای که ایران را کشوری معرفی کرده که به برجام پایبند بوده است مناسب هست. ما می دانیم که مرکز سوئیف در بروکسل بلژیک است و سامانه سوئیفت بیشتر یک سامانه اروپایی است هرچند که الان ارزش جهانی پیدا کرده است، بنابراین برابر تصمیمی که اروپایی ها قرار است بگیرند می تواند درواقع یک سامانه مخصوص ایران تعریف بشود. در واقع یک «سوئیفت ایرانی» تصویب بشود که می تواند باعث تسهیل مبادلات تجاری بشود.

یادآوری می کنم که سوئیفت نوعی شبکه اجتماعی — بانکی است که بیشتر به دلیل اعتباری که دارد و گذشته معتبری که دارد، عمده کشورها برای نقل و انتقالات بانکی از سوئیفت استفاده می کنند. اصلا مناسب نیست که دولت ایالات متحده آمریکا از سوئیفت به عنوان یک اهرم فشار در فضای بین المللی استفاده بکند و روابط بین الملل را مختل بکنیم به دلیل اینکه منافع ما توی فضای بین المللی نرسیده است. اگر خانم نیکی هیلی امروز می آید و استعفا می کند به دلیل اینکه واقعا آمریکا توی فضای بین الملل بجز حرف زور  چیزی برای گفتن ندارد و سیاست های امپریالیستی که در واقع پی می گیرد هرگز نتوانسته یک قدرت بین المللی برای آمریکا بوجود آورد. هیجان انگیزی و تشنج محوری که آمریکایی ها توی فضای بین المللی بوجود آورند، بین اروپا و آمریکا هم شدیدا اختلاف انداخته است.

به نظرمن مسأله سوئیفت باید هر چه سریعتر حل بشود، به دلیل اینکه بهر حال ایران بتواند به تعهدات بین المللی و بحث های اقتصادی — بازرگانی پایبندی داشته باشد و وفاداری اش را نشان بدهد. بنابراین تعریف یک سامانه اختصاصی برای ایران خیلی راحت و به نظر من ممکن است و می تواند در خود اتحادیه اروپا و شورای اروپا این روند به وجود بیابد و نوعی سوئیفت اروپایی را بتوانند برای ایران تعریف بکنند.

علاوه بر سوئیفت ما می دانیم که سامانه های اطلاع رسانی دیگری هم توی فضای بین المللی وجود دارد که از طریق آن ها هم می شود اطلاعات را استفاده کرد اما خیلی به اندازه سوئیفت معتبر نیستند. بنابراین تعریفی به عنوان سوئیفت اروپایی — ایرانی می تواند نیازهای ایران را برطرف بکند و نشان بدهد که چقدر اروپائی ها می خواهند در کنار ایران بمانند و در برابر زورگویی یکطرفه آمریکا که الان فقط شامل ایران نیست، ترکیه و روسیه ، کانادا و حتی خود اتحادیه اروپا را هم دربرگرفته است.

هر کشوری که با سیاست های یکطرفه ترامپ (نمی گویم آمریکا) — ترامپیست- موافقت نمی کند یکطرفه تحریم می شود و این مدل سیاست ورزی بهرحال اشتباه است.

در صورت طراحی سوئیفت اروپایی برای ایران، آمریکا تا چه حد می تواند بر روند اجرایی شدن این مکانیزم تأثیرگذار باشد؟

بهرحال آمریکایی ها از هیچ اقدامی برای اعمال فشار بر ایران فروگذار نخواهند کرد. اگر هم بحث سوئیفت حل بشود، به نظر می رسد که آنها باز یک اقدام دیگری را انجام می دهند. هر چند که مدام می گویند که «ما بحث تغییر رژیم را در ایران نداریم و نمی خواهیم فشار وارد بکینم»، اما رفتارهای آنها نشان می دهد که از هیچ اقدامی برای از بین بردن نظم سیاسی ایران نمی خواهند فروگذار بکنند.

به نظر می رسد که اگر ایران موفق بشود با اروپایی ها به یک توافق برسد، آمریکا در موضع انزوا قرار خواهد گرفت و ممکن است دست به یک اقدامات دیگری بزند و مجددا از یک ادبیات دیگری در عرصه تجاری — اقتصادی بین المللی استفاده بکند و اعمال فشار را بر دیگر کشورها بگذارد که بین ایران و آمریکا، یکی را انتخاب بکنند. این دامنه اعمال فشار فقط بر ایران نخواهد بود و بر بقیه کشورها هم این موضوع گسترش پیدا خواهد کرد.

ضمن اینکه انتظار می رود از کشورهای دیگر مثل اروپا و روسیه خصوصا که بارها و بارها در طی این سالها با ایران مراوداتی داشتند و خصوصا اینکه ایران نیز حسن نیت خود را ثابت کرده است و شرکا و همپیمانان خود را در فضای بین المللی تنها نگذاشته است. به نظر می رسد که رفتارهای غیر دیپلماتیک و رفتارهای خلاف صلح و امنیت بین المللی توسط یکسری کشورهایی که من اسمشان را می گذارم «کمربند ارتجاع»مرتب درحال تکرار است. بهرحال کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، البته نه همه آن ها، اما بیشترشان اکثرا به همراه اسرائیل و آمریکا مرتبا در حال اعمال فشارهای غیردوستانه ، خلاف حقوق بشر و یکطرفه هستند و دکترین زور و فشار را دارند در  فضای بین المللی توسعه می دهند. من فکر می کنم که آنها از اعمال هیچگونه فشاری بر ایران مضایقه نخواهند کرد. اما به نظر می رسد که در اینجا، همپیمانان ایران هستند که باید حسن نیت خود را نشان بدهند. قطعا اروپایی ها، روسیه، چین و کشورهای دیگری که طی این سال ها با ایران همپیمان بودند و چه آنها و چه ایران حسن نیت خود را به همدیگر نشان دادند لازم است که از ایران حمایت بکنند و ایران را در برابر امپریالیست تنها نگذارند. به دلیل اینکه اگر شعله انقلاب ایران خاموش بشود، فشارهای فزاینده ای بر این کشورها قطعا واردخواهد آمد و چینی که امروز تحریم شده و روسیه ای که امروز تحریم شده، اگر همپیمانی مانند ایران را بهرحال تنها بگذارند، فشارها بر آنها چندین و چند برابر خواهد شد. به دلیل اینکه آمریکا اصولا نشان داده است که به هیچ عنوان در واقع قابل اعتماد نیست.

ایران لوایح اف ای تی اف را با وجود مخالفت های داخلی خیلی شدیدی که بهرحال ممکن است در مقاطعی هم به ثبات سیاسی ایران آسیب بزند و باوجود فشار افکار عمومی تصویب کرد و حسن نیت خود را نشان داد. مناسب است که ایران در مقابل جبهه ارتجاع و امپریالیست تنها نماند و کشورهایی که همسایه ایران و همپیمان با ایران هستند بصورت عملی، از جمله اتحادیه اروپا، چین و روسیه اثبات بکنند و بیشتر ایران را حمایت بکنند تا بتوانیم یک سیستم تجاری بهتری را تعریف بکنیم. قطعا یک زمینه آن بحث اقتصادی و استفاده از ظرفیت هایی است که وجود دارد.

هم اکنون ایران عضو سازمان (اکو) — سازمان همکاری های اقتصادی- است که کشورهای عضو آن می توانند واحد پولی مستقلی را تعریف بکنند و می توانند سامانه های جایگزین برای سوئیفت پیدا بکنند و می توانند نظام بانکی جدید تعریف بکنند و از این حالت انفعالی که دارند دربیایند و همین موضوع سبب می شود که تحریم ها را به فرصت تبدیل بکنند و آمریکا، کشورهای عربی و یا اسرائیل نتواند به این راحتی به آنها فشار وارد بکنند و نظم اقتصادی آن ها را بهم بزنند و سیستم نارضایتی عمومی بوجود بیاورند. بنابراین پیمان های منطقه ای می تواند تا حد زیادی به این موضوع کمک بکند و آمریکا و حتی سامانه هایی مثل سوئیفت را از محوریت کامل دربیاورد.

به عنوان یک مثال اسطوره ای می خواهم مظلومیت ایران را خدمت شما و رسانه محترمتان بگویم: «همه ما می دانیم که اطلس اسطوره ای بوده است که با دست خودش و یکنفره انگار کره زمین را نگه داشته بود و هرکول وقتی به او می رسد می بیند که او مجبور است یکنفره بار هستی  و فشار دنیا — گیتی را روی دوش خودش تحمل بکند». ایران در واقع به نوعی به همان وضعیت دچار شده است و در برابر امپریالیست تنها مانده است ومناسب است که کشورهای همپیمان با ایران به حمایت خود از ایران ادامه داده و آن را بیشتر بکنند و در کنار هم باشند و صفوف آنها بدست اعراب و اسرائیل و آمریکایی ها گسسته نشود. زیرا آنها قابل اعتماد نیستند.

می شود راه حل های اقتصادی-بازرگانی را هم تعریف کرد. سامانه سویئفت خیلی فرقی با پیام رسان های تلگرام، واتس اپ، فیس بوک و توییتر ندارد، تنها تفاوت آن این است که ارزش اقتصادی و بازرگانی مخصوصی دارد. بنابراین در این عصری که سرعت ارتباط شبکه های اطلاعاتی خیلی بالاست، انتظار می رود از کشورهای همپیمان با ایران و کشور ایران که مذاکرات بهتری برای جایگزین این موضوع داشته باشند یا یک سوئیفت مخصوص برای ایران استفاده بکنند، شبکه مالی و ارتباطی برای ایران بوجود بیاورند و یا از یکی دیگر از پیام رسانه های دیگر اقتصادی — بانکی که ما همین الان هم داریم، استفاده بکنند.

اسپوتنیک در خصوص طراحی مکانیزم  دور زدن سوئیفت توسط ایران با پروفسور نیکلای الکساندرویچ کوژانوف، خاورشناس و کارشناس دانشگاه شرق شناسی سن پیترزبورگ به گفتگو نشست.

آیا ایجاد مکانیزمی برای دور زدن سوئیف از طرف ایران و کشورهای اروپایی ممکن است؟

ایران با همکاری کشورهای آسیایی و اروپایی سعی می کند مکانیزم جدید تراکنش را ایجاد کند. ایران را می توان یک نوع طرف قرارداد دانست.

شاید ایجاد آلترناتیو سیستم ارتباط بین بانکی بین المللی در جریان است که امکان تراکنش و معاملات بانکی را بطور مستقیم مثلا بین بانک های روسیه و بانک های اروپایی و همچنین بانک های کشورهای آسیایی برای ادامه تجارت بین المللی با ایران که در تلاش سازماندهی آن هستند، فراهم کند.

ایده ایجاد چنین سیستمی غیرواقعی به نظر می رسد. هرچه باشد اجرای آن از نظر فنی دشوار خواهد بود. از یکسو نشان دادن اراده و تمایل برای کار با چنین سیستمی مطرح است.

هم اکنون تمایل کشورهای اروپایی به حفظ روابط تجاری باقیمانده های شرکت های خود در ایران به تهران کمک می کند تا به فکر طراحی چنین سیستمی برای اجرایی کردن تراکنش باشد.

کارایی چنین سیستمی در چه حد می تواند باشد؟

اراده سیاسی اتحادیه اروپا به سویی جهتگیری شده است که از هر نوع امکانی برای ادامه همکاری و تعامل با ایران بهره گیرد.

این سیستم می تواند موثر باشد،ولی برای حمایت تجارت بزرگ اروپایی با ایران کافی نخواهد بود. اکثر شرکت های بزرگ اروپایی به دلیل تحریم های آمریکایی عملا ایران را ترک کرده اند. صاف و ساده تجارت اروپایی نگران آن است که مقامات و اولیاء امور اتحادیه اروپا نتوانند تا حد ضروری از آن ها حمایت کنند که نگرانی آنها در این رابطه بجاست و حق دارند نگران باشند.

به نظر من ایده چنین سیستمی نمی تواند از تجارت کلان حمایت کند در اینجا تأثیر نجات صددرصد مانند «چرخاندن چوب جادو» که همه چیز سریع روبراه شود وجود نخواهد داشت.

اما وجود آن امکانی برای تجارت خرد و متوسط فراهم خواهد کرد تا وابسته به اینکه تا چه حد با بازار آمریکا در ارتباط باشند به فعالیت تجاری خود ادامه بدهند. شرایط طوری خواهد بود که نه بطور کامل تأثیر منفی تحریم ها به صفر رسانده شوند، بلکه تا حدودی جبران شوند. بطور کلی ایجاد چنین مکانیزمی می تواند مفید باشد.

آیا به نظر شما امکان ایجاد سوئیفت آسیایی وجود دارد؟

به نظر من اجرایی شدن چنین هدفی بسیار دشوار خواهد بود. حداقل اینکه تلاش ها وتجربیات دیگر کشورها نشان داد که برای ایجاد چنین مکانیزمی نیاز به زمان و هماهنگی تلاش ها در سطح جهانی خواهد بود. بهتر است در این خصوص نتیجه گیری عجولانه انجام نشود.