خبرگزاری اسپوتنیک — این معمار روس تبار مقیم ایران نیکلای مارکوف متولد 1882در تفلیس و درگذشته 1957 در تهران و معمار برخی از مشهورترین ساختمانها و بناها در ایران است. مارکوف در خانواده‌ای سرشناس بدنیا آمد و ابتدا در آکادمی هنرهای زیبای سن پترزبورگ و سپس تا سال 1914 در بخش فارسی دانشکده شرق‌شناسی این دانشگاه تحصیل کرد. نیکلای مارکوف پس از پایان تحصیلات و بدلیل علاقه زیادی که به ایران داشت به عنوان افسر روسیه تزاری به این کشور آمد. وی پس از انقلاب کبیر روسیه تا پایان عمر خود در ایران به عنوان وطن دوم ماند. از مارکوف به عنوان یکی از معماران پیشروی آغاز قرن اخیر در ایران یاد می شود.
نمایشگاه آثار معمار نیکلای مارکوف در شهر مسکو از تاریخ 10 آپریل تا 4 می در «خانه روسهای خارج از کشور» برپا شد و در این نمایشگاه آثای متعددی از مارکوف به نمایش درآمد. در این گزارش خبرگزاری اسپوتنیک به گفتگو با خانم لانا راوندی فدایی، ایران شناس و برگزار کننده این نمایشگاه به گفتگو پرداخت که در ادامه ارائه می گردد.
لانا راوندی فدایی به اسپوتنیک گفت: من مقالات و یادداشتهایی درباره زندگی و آثار معمار نیکلای مارکوف دارم که همین نیز باعث شد رئیس خانه روسهای خارج از کشور دعوت کند تا آثار و زندگی این معمار روس را در قالب نمایشگاهی به تصویر بکشیم. این نمایشگاه برای مردم روس و بویژه برای متخصصان رشته معماری همچنین تاریخ دانان و دانشجویان زبان فارسی بسیار جالب بود، چراکه به زبن روسی از ایشان تنها یک مقاله کوتاه آنهم به نقل از پسر ایشان وجود داشت. اقبال عمومی این نمایشگاه بقدری خوب بود که حتی شبکه سراسری فرهنگ آن را پوشش رسانه ای داد.
وی در خصوص چگونگی جمع آوری آثار معمار مارکوف گفت: دوست و همکارانم به نام «النا آندریوا» و «رودین متیو» که از ایران شناسان ساکن آمریکا هستند و در حال تالیف کتابی به نام روسها در ایران هستند که به من نیز پیشنهاد شد تا در نگارش فصولی در این کتاب مشارکت داشته باشم. بنابراین به چندین آرشیو در روسیه مراجعه کردم و در آرشیو تاریخی سن پترزبورگ پرونده ای از زندگی وی در این شهر و همچنین تصاویری از آثار مارکوف وجود داشت و همچنین در آرشیو مسکو نیز پرونده های جالبی درباره زندگی مارکوف در ایران یافتم، مارکوف در شمال ایران و بر ضد بلشویک ها و ضد انقلابیون گیلان مبارزه می کرد. علاوه بر این در آرشیو وزارت امورخارجه ایران نیز پرونده هایی از زندگی وی مثل مجموعه مقالاتی از زندگی مارکوف به زبان فارسی یافتم. خلاصه اینکه بسیار مطالعه و بررسی نموده و اشتباهات را مشخص کردم و یادداشتهایی را به تحریر درآوردم. به آرشیو روزنامه اطلاعات مراجعه نموده و با پرداخت هزینه عکس های سیاه و سفیدی که آن زمان از بناهای ساخته شده توسط مارکوف گرفته شده بود را خریداری کردم. همچنین شخصا در سفرهای متعدی که به ایران داشتم از بناها عکس گرفتم و با روحانی مسجدی فخرالدوله گفتگو کردم و خلاصه در این مسیر بسیار تحقیق کردم.
لانا راوندی در پاسخ به این سوال که چرا این معمار برای وی تا این اندازه جالب است گفت: من همیشه مارکوف را با پدر خود مقایسه می کنم چون پدر من ایرانی و اهل کرمان است اما به خاطر ایدئولوژی کمونیست راهی شوروی شد ولی در میان راه علی رغم اینکه پی به اشتباه خود برد اما مجبور شد که در شوروی بماند با اینکه بسیار ایران را دوست داشت. مارکوف نیز به خاطر وقوع انقلاب در شوروی مجبور شد که در ایران بماند البته او به ایران بسیار علاقه داشت تاجاییکه در تمام کارهای خود از معماری زرتشتی، صفویان، قاجار، معماری اسلامی و پیش از اسلام بسیار استفاده می کرد و پیش از ساخت هر بنایی ابتدا تاریخ را مطالعه می کرد، در این میان یک حس نوستالوژی به روسیه نیز به چشم می خورد.
برخی از آثار نیکلای مارکوف شامل دبیرستان البرز، اداره پست و تلگراف تهران، مدرسه ژاندارک، دانشسرای عالی واقع در میدان بهارستان که این مکان در حال حاضر محل دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران است، عمارت شهرداری واقع در میدان توپخانه که در دوران محمدرضا شاه تخریب شد، کارخانه قند ورامین که نخستین کارخانه قند ایران و خاورمیانه است و در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌است، مدرسه جدید دارالفنون، زندان قصر، ساختمان شهرداری، خانه پروفسور عدل، دبیرستان انوشیروان دادگر، مسجد فخرالدوله امین‌الدوله، کارخانه سیمان تهران، سفارت ایتالیا، دبیرستان امام همدان، کلیسای مریم مقدس، ساختمان سینگر، عمارت مشیرالدوله و بسیاری بناهای دیگر در تهران و حومه است.
