چندی پیش دادگاه عالی آمریکا با صدور یک حکم با توقیف آثار باستانی ایران به منظور پرداخت غرامت به خانواده های قربانیان ادعای تروریسم در اسرائیل مخالفت کرد.
این دادگاه حکم یک دادگاه بدوی را که به نفع ایران صادر شده بود، تایید نمود. به موجب حکم دادگاه بدوی مدعیان از ضبط و توقیف آثار باستانی ایرانی در شیکاگو منع شدند.
و خبر خوشحال کننده این بود که به نقل از گزارش های موسسه ی شرق شناسی دانشگاه شیکاگو مجموعه ای از ۳۰۰ لوح و کتیبه ی باستانی ایرانی به سازمان میراث فرهنگی بازگردانده شد.
اگرچه این ، موضوع تازه ای در پس زمینه ی دزدی ها و سرقت آثار باستانی و متعاقبا خروج این آثار از کشور نیست اما تلاش های فراوانی که برای بازگرداندن این آثار صورت می گیرد نیز قابل توجه است. به طور مثال آثار باستانی به کشور امیدبخش و خوشحال کننده است. به طور مثال در سال ۲۰۱۴ ، ۳۴۹ قلم شی سه هزار ساله شامل ظروف خاکستری ، سفالینه ها و اشیاء فلزی از بلژیک به ایران بازگشت.
اما داستان آثار به غرامت گرفته شده در آمریکا ، ماجرایی طولانی بود:
خانم مریم جلالوند ، محقق ، مدرس دانشگاه و کارشناس ارشد حقوق بین الملل در این زمینه اطلاعات کامل و جامعی را در اختیار خبرگزاری «اسپوتنیک» گذاشتند:
خلاصه ای درباره حادثه ی گرو گرفتن الواح باستانی ایرانی در شیکاگو:
لازم است یک توضیح اولیه درخصوص این الواح که در اختیار دانشگاه شیکاگو قرار گرفته بود و چطور کار به دادگاه و شکایات کشیده شد، بدهم.
بعد از حادثه تروریستی که در سال ۱۹۹۷ در اسرائیل رخ داد. خانواده های اسرائیلی تبار ساکن آمریکا ،علیه ایران به دادگاه شکایت کردند و دریافت غرامت این حادثه تروریستی را از طریق غصب آثار تاریخی ایران که در اختیار دانشگاه شیکاگو قرارگرفته بود ،خواستار شدند. درواقع این غرامت را می خواستند از طریق فروش این آثار فرهنگی دریافت نمایند. در مصاحبه ی گذشته ی خود با اسپوتنیک توضیح دادم که این الواح به صورت امانت در اختیار موزه ی شیکاگو قرار گرفته بود. و بر اساس عرف و قوانین بین المللی درست نیست که آثار باستانی و تاریخی یک کشور که به امانت گرفته شده است را به نفع کشور ثالث توقیف نمایند و به همین خاطر نمایندگان ایران از همان ابتدا در دادگاه لاهه پیگیر موضوع بودند.
آیا توقیف آثار ملی و باستانی در عرف وقوانین یک کشور و علی الخصوص آمریکا وجود دارد؟
خسارات ناشی از حملات تروریستی هیچ وقت از طریق توقیف آثار ملی و تاریخی دریافت نمی شود، چراکه این آثار فرهنگی ، مقاصد تجاری و اقتصادی نداشته و در واقع ثروت فرهنگی کشور محسوب می شوند. و به نظر می رسید که آمریکا می خواست به این طریق به ثروت فرهنگی ایران دست اندازی کند. این اقدام نقض آشکار حقوق بشر و کنوانسیون های بین المللی بود. بنابر قوانین حقوقی داخل خود آمریکا، توقیف و مصادره ی اموال تاریخی و فرهنگی ، خلاف محسوب می شود. چرا که این آثار باستانی با کالاهای دیگر فرق داشته و مصون از توقیف هستند. بر اساس قوانین داخلی آمریکا مصونیت این اموال و قانون بیمه این کشور، این آثار تاریخی متعلق به ملت ایران بوده و توقیف آن خلاف این قوانین محسوب می شود.
چه پرونده هایی در این خصوص به دادگاه ارجاع شد و نتایج شان چگونه بود؟
از همان زمان تا به امروز دو پرونده ی حقوقی به جریان افتاد که یکی از آنها به تدبیر حقوق دانان ایران و تلاش شان به ثمر رسید مربوط به اشیاء چغامیش بود که به کشور استرداد شد. پرونده ی دیگری که از اولویت های دولت و سازمان میراث فرهنگی محسوب می شد، به الواح هخامنشینی مربوط بود که ۶۰ سال پیش برای مطالعه و تحقیق به صورت امانت به موسسه ی شرق شناسی و دانشگاه شیکاگو ارسال شده بود.
چه سازمان ها و موسساتی پیگیر این پرونده ها بودند؟
از آن زمان موسسات فروانی روی این پرونده کار می کنند، موسسه ی شرق شناسی دانشگاه شیکاگو، دولت ایران، وکلای ایرانی و شورای ملی ایران و آمریکا که سازمان مردم نهاد است برای رد این شکایت پیگیر پرونده در دادگاه آمریکا بودند. دیدبان یادگارهای طبیعی و فرهنگی ایران در داخل به عنوان سازمان مردمی به موازات اقدامات دولت خواهان استرداد این اموال به کشور شدند و این درخواست ها در نامه هایی به سفارت سوئیس که حافظ منافع ایران در آمریکا بود ارسال شد و خوشبختانه این پیگیری ها به نتیجه رسید.
نتیجه دادگاه به نفع کدام کشور بود؟
در نهایت دیوان عالی ایالات متحده با اکثریت هشت برصفر از اقدام موزه های شیکاگو حمایت کرد که حاضر نشده بودند آثار باستانی ایران را به عنوان غرامت به بازماندگان حادثه ی تروریستی سال ۱۹۹۷ اورشلیم بدهند. در متن قاضی این دادگاه آمده بود: قانون مصونیت های حاکمیت های خارجی از قربانیان این انفجار حمایت نمی کند و قوانین فدرال در مجموع، از دارایی های کشورهای خارجی حمایت می کند و استثنا در این مورد هنگامی ست که کشور خارجی از گروه های تروریستی پشتیبانی نماید. دادگاه تجدید نظر ناحیه هفت آمریکا پیشتر اعلام کرده بود که ایران مالکیتی بر بخشی از مجموعه ی باستانی که در دانشگاه شیکاگو نگهداری می شود، ندارد و بقیه آن قطعات هم طبق قوانین ایالات متحده ی آمریکا از مصونیت برخوردار هستند. ایران مالک آثار تاریخی و باستانی تخت جمشید است اما بر اساس قراداد و به منظور تحقیق و بررسی این اموال در سال ۱۹۳۷به دانشگاه شیکاگو منتقل شدند. در واقع بر اساس حکم صادره از دادگاه عالی یالات متحده، آمریکایی های زخمی شده در حمله ی ۱۹۹۷ در اورشلیم نمی توانند آثار باستانی ایران را که در موزه ی شیکاگو نگهداری می شود به عنوان غرامت تعیین شده در دادگاه های آمریکا به ارزش ۷۱ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار توقیف کنند و این آثار به ایران استراداد خواهد شد.
خانم جلالوند ضمن توضیح در خصوص این پرونده و روند کار دادگاه ، افزود:
