امید به زندگی یک شاخص آماری است که نشان می دهد متوسط طول عمر در یک جامعه چقدر است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، سن امید به زندگی در ایران ارتقا پیدا کرده است.
آمارها نشان دهنده بهبود برخی شاخص های مهم سلامتی نظیر «سن امید به زندگی» و «مرگ و میر مادران و نوزادان» است.
امید زندگی زنان در همه جوامع چند سال بیشتر از مردان است. سطح سواد و سطح درآمد دو شاخص مهم دیگر در این زمینه هستند و ایران در بین کشورهای متوسط جهان، دارای رتبه هفت در شاخص توسعه انسانی است.
افزایش امید به زندگی منوط به گسترش سلامت سالمندان، پیشگیری از مرگ و میر نوزادان و جلوگیری از مرگ و میر ناشی از حوادث رانندگی است.
مطابق با آمار رسمی که به مناسبت صدمین روز ریاست جمهوری حسن روحانی منتشر شد، طول عمر متوسط در ایران به 75,6 رسیده است. مطابق با داده های سال 2005، طول عمر متوسط ایرانی ها 70,4 بود که بتدریج به 75,5 سال تا 2016 افزایش یافت.
بالاترین میزان امید به زندگی در ایران مربوط به استان های تهران و گیلان و کمترین امید به زندگی مربوط به استان سیستان و بلوچستان است.
افزایش متوسط طول عمر، انسان را وارد دوره سالمندی — یکی از دوره های حساس و مهم زندگی می کند. توجه به مسائل این دوره از جمله موضوع کیفیت زندگی سالمندان و عوامل موثر بر آن نظیر حمایت های اجتماعی از اهمیت به سزایی برخوردار است چرا که این گروه جزء گروههای آسیب پذیر جامعه می باشند. در فرآیند تحول، بازنشستگی مرحله ای است که آغازگر بروز تغییرات بالقوه مهم در زندگی است.
نتایج مطالعات نشان داده است که با داشتن منبع کنترل درونی، احساس هدفمندی در زندگی و رضایت زناشویی بالاتر، افراد بهتر می توانند با تجربه بازنشستگی کنار بیایند و حتی می توانند بازنشستگی موفقی را تجربه نمایند و به تبع کیفیت زندگی بالاتری را تجربه خواهند نمود.
خانم سحر گلدوست مشاور امور بازنشستگی و کارمند تأمین اجتماعی در خصوص شرایط و انواع بازنشستگی در ایران برایمان تعریف کردند.
پرسش: آیا بازنشستگی در ایران برای زنان و مردان یکسان است؟
پاسخ: سن بازنشستگی طبق قانون تامین اجتماعی، 60 سال سن برای مردان و 55 سال سن برای زنان است که در این حالت فرد بیمه شده با داشتن حداقل 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه می‌تواند بازنشسته شود.
پرسش: شرایط بازنشستگی مردان چگونه است؟
پاسخ: فرد تحت پوشش با 60 سال سن و 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه می‌تواند با حداقل حقوق پایه و بیشتر بازنشسته شود.
فرد تحت پوشش با 60 سال سن و زیر 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه متناسب با تعداد سال‌های پرداخت حق بیمه بازنشسته می‌شود.
فرد تحت پوشش با 60 سال سن و 10 سال سابقه. در شرایطی که فرد زیر 10 سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد می‌تواند سابقه خود را با خرید حق بیمه تکمیل کرده و با 10 روز حقوق بازنشسته شود.
فرد تحت پوشش با 50 سال سن و 30 سال سابقه پرداخت حق بیمه با حقوق کامل باز نشسته می‌شود.
فرد تحت پوشش بدون شرط سنی با 35 سال سابقه خدمت می‌تواند بازنشسته شود.
حداکثر سابقه برای پذیرش و محاسبه در تعیین مستمری 35 سال است.
پرسش: شرایط بازنشستگی زنان چگونه است؟
پاسخ: شرایط سنی بازنشستگی برای زنان پنج سال کمتر از آقایان است.
فرد تحت پوشش با 45 سال سن و 30 سال سابقه می‌تواند بازنشسته شود.
فرد تحت پوشش با 55 سال سن و حداقل 20 سال سابقه می‌تواند درخواست بازنشستگی کند.
فرد تحت پوشش با 42 سال سن برای مشمولین قانون کار و 20 سال سابقه می‌تواند بازنشسته شود.
فرد تحت پوشش با داشتن 35 سال سابقه بدون شرط سنی می‌تواند بازنشسته باشد.
فرد تحت پوشش اگر معلول عادی باشد می‌تواند با 45 سال سن و با داشتن حداقل 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه تقاضای بازنشستگی کند.
فرد تحت پوشش بازنشستگی با داشتن 55 سال سن با حداقل10 سال سابقه متناسب با سنوات پرداخت
طبق قانون بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور، افرادی که حداقل 20 سال متوالی و 25 سال متناوب در کارهای سخت و زیان آور اشتغال داشته اند و در هر مورد حق بیمه مذکور را به سازمان پرداخته باشند، بدون شرط سنی می توانند تقاضای بازنشستگی کنند.
پرسش: کمی در باره صندوق بازنشستگی در ایران توضیح بدهید.
پاسخ: سه صندوق بزرگ بازنشستگی در ایران وجود دارد که دامنه مشمول و فعالیت آنها شامل:
کارمندان دولت که در پوشش صندوق بازنشستگی کشوری قرار دارند
مشمولین قانون کار و بعضی قوانین خاص که زیرپوشش سازمان تأمین اجتماعی می‌باشند.
نیروهای مسلح که در پوشش صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح قرار دارند.
آری، دوره سالمندی فرا می رسد و کارمندان چند روز پیش به خیل بازنشستگان می پیوندند. فرد وقتی بازنشسته می شود، پس از مدتی با یک روند یکنواخت روزانه روبرو می گردد. دیگر نیازی به رفتن سر کار نیست، نیاز به معاشرت با همکاران قبلی بتدریج در سایه قرار می گیرد و نوعی حالت رخوت و سستی روحی سر بلند می کند.
بعد از یک عمر بیدار شدن صبح زود و عجله برای رفتن سر کار، باید به چیز دیگری عادت کرد. حال و هوای اولین روزهای بازنشستگی را از بازنشستگانی که مزه این دوران را چشیدند جویا شدیم.
— آدم حس می کند که به انتهای خط کار و خستگی رسیده است. حالا یک دوران دیگر شروع می شود.
— دوره ای بود که پیش خانواده بودم. صبح ساعت 6 بیدار می شدم و سر کار می رفتم.
— اگر مکانی باشد که هر کسی بر اساس تخصص خودش در فراگیری آن به نسل جوان بتواند کمک کند، خیلی خوب خواهد بود. چون چنین چیزی نیست، نمی توان گفت بازنشستگی خوش می گذرد.
مسئولان با آگاهی از شرایط جدید زندگی بازنشستگان و برای کمک به آنها دست به اقداماتی برای رفع افسردگی و خانه نشینی بازنشستگان زده اند و مراکزی به نام «خانه های امید» راه اندازی شدند. این خانه ها با هدف ايجاد شرايط رفاهی و تفريحی برای گذران اوقات فراغت و بهره‌مندی از توانمندی بازنشستگان و افزايش مشارکت اجتماعی آنان ایجاد شده اند.
خانه های اميد متناسب با نيازهای بازنشستگان به بخش‌های مختلفی چون کافی‌شاپ، سالن ورزشی، کتابخانه و اتاق‌های اداری و خدمات پزشکی و آموزشي تقسيم شده است و به فعاليت‌های متنوعی نظير آموزش شطرنج، رايانه، گروه سرود، حافظ‌خوانی، مشاوره حقوقی، کلاس‌های روان‌شناسی، و طب سنتی می‌پردازد و به مجموعه‌ای بزرگ برای فعاليت‌های فرهنگی و اجتماعی بازنشستگان کشوری تبديل شده است.
آقا ضیاء 72 ساله بازنشسته دانشگاه ملی گفت: «با ورود به برنامه‌های ورزشی و آموزشی خانه اميد، تحول جسمی و روحی را در خودم احساس می‌کنم. در اينجا، ضمن رعايت تمام استانداردها، ورزش‌هايی متناسب با سن و بيماری‌های بازنشستگان آموزش داده می‌شود،که منجر به ارتقای سلامتی، تحرک و نشاط در من شده است.من با مراجعه به خانه اميد می‌توانم همسالان خود را ببينم و همين به من انگيزه زيستن می‌دهد.
نرگس خانم 77 ساله، بازنشسته آموزش‌وپرورش، که به خانه اميد می‌رود برای ما تعریف کرد:«من مشکل کمردرد، خشکی بدن داشتم و مثل فلج‌ها شده بودم، اما از زمانی که به کلاس‌های ورزشی خانه اميد آمدم، خيلی راضی هستم و مشکل خشکی بدن و کمردردم بسيار بهتر شده و بدنم انعطاف‌پذير شده است».
شهربانو 68 ساله، بازنشسته آموزش‌وپرورش، تعريف کرد: «پسرم را از دست داده بودم و افسردگی شديدی داشتم، به گونه‌ای که خانواده‌ام نگران سلامتی‌ام بودند، اما با شرکت در کلاس‌های خانه اميد روال زندگی‌ام تغيير کرد. ما زنان تنهايی بوديم که فقط گوشه خانه مشغول خانه‌داری بوديم و جايی نمی‌توانستيم برويم. با آمدن به خانه اميد و شرکت در تورهای گردشگری خانه اميد و سفر به نقاط مختلف، روحيه‌مان برای ادامه زندگی دوچندان شده و نشاط به دلهایمان و خنده به لبهایمان برگشته است».
آری،
زندگی را نفسی، ارزش غم نيست، آنقدر سير بخند که ندانی غم چيست…
