روایت های تلخ اما شجاعانه زنان #من هم

چند وقت پیش « آلیسا میلانو» بازیگر آمریکایی در توییتر خود از همه زنان دعوت کرد که با هشتگ «من هم» metoo از تجربه آزار جنسی خود بنویسند تا میزان گستردگی این معضل مشخص گردد.

​

البته ده سال پیش نیز چنین کمپینی توسط یک زن سیاه پوست با نام تارانو بورک شروع شده بود.
بلافاصله بعد از آغاز کمپین در تمام شبکه های اجتماعی از توییتر گرفته تا اینستگرام و تلگرام روایت های زنانی به چشم می خورد که در کودکی ، نوجوانی یکی در کلاس دانشگاه یکی در خیابان ، یکی در محل کار و یکی حتی در خانه آنرا تجربه کرده و از بیان و یادآوری آن خودداری می کردند.
البته نباید فراموش کرد که قربانیان آزار جنسی فقط زنان نیستند. پسران و مردان زیادی هم قربانی تجاوز بوده اند.
ایران نیز از این تجربه دور نمانده است. اگرچه برای یافتن این هشتگ و خواندن روایت زنان از آزار جنسی باید وقت بیشتری صرف کرد که گویای سکوت زنان ایرانی نسبت به بیان تجربیات تلخشان است اما هرچند کوتاه ، جزئی و ناشناس باز هم کسانی بودند که شجاعانه آنرا نوشته و منتشر کرده اند.
فعالین ایرانی حقوق زنان از ایرانی ها خواستند که بدون احساس شرم و گناه تجربه ی خود را با این هشتگ به اشتراک بگذارند.
به نقل از صفحه ی تلگرام فمینیسم روزمره:

• من تازه لیسانسم رو گرفتم…یک استاد داشتم …این آقا از همون جلسه اولی که منو دید یه جور بدی نگاهم میکرد..اول متوجه عمق فاجعه نبودم اما وقتی توی یه درساش منو انداخت و بعد با پیام بهش اعتراض کردم تازه فهمیدم چه نقشه ای واسم چیده…یه طور بدی حرف میزد به اسم کوچیک صدام میزد در مورد اندامم نظر میداد جوک های جنسی واسم میفرستاد و من از تمام این اتفاقا حرص میخوردم و نمیتونسم چیزی بگم چون روی مدیر گروه و آموزش و همه نفوذ داشت…تا اینکه یه بار باهاش تنها شدم و شروع کرد در مورد اندامم حرفای ناجور زدن و خواست دست به سینه هام بزنه که از عصبانیت زدم توی دهنش…وقتی خونه رسیدم اینقد گریه کردم که نفسم دیگه درنمیومد…و اون آقا هم از زور کاری که کردم، نمره درسم رو خیلی بد داد…توی 2 سالی که بیشتر درسام با این آقا بود به خاطر این رفتارش از لحاظ روانی به شدت بهم ریختم…گرچه فارغ التحصیل شدم اما دیگه ناخودآگاه نسبت به تمام مرد ها حالت تدافعی شدید میگیرم…واقعا نمیدونم چرا آدمای مریضی مثل این اقا باید لقب استاد دانشگاه رو داشته باشن که دانشجو از ترسشون آسایش نداشته باشه و چون به بالایی ها هم وصل هستن هر غلطی میخان میکنن و کسی کارشون نداره#من_هم#metoo

• خانمی مجرد و ۲۶ ساله ام وساکن ایران. متاسفانه همیشه از سنین نوجوانی تا حال، تجربیات دردناکی از مزاحمتها و دستمالی هاو متلک پرانی های رکیک خیابانی داشته ام که به مرور در اعتماد بنفس وعزت نفسم و دیدگاهی که نسبت به خودم و بدنم داشتم تاثیر منفی داشته است.همیشه بخاطر ظاهرم از سمت جنس مخالف وحتی موافق تمسخر شدم، و مورد آزار واذیت قرار گرفتم،از ناسزاهای رکیک جنسی،نشان دادن دسته ی پول توسط مردان هوس رانی که باماشین های مدل بالاوحتی مدل پایین و دره پیت در جاهای مطرح شهر میچرند.درخیابان، اتوبوس ،مترو و تاکسی بدون اینکه توجهی به عدم رضایت تو داشته باشند خودشان رابه تو میمالند، دست درازی میکنند،در تور مسافرت آخرشب،ازصندلی عقبی یواشکی تو را دستمالی میکنند،خدا نکند که یک دسته پسر کم سن وسال دبستانی حتی دختری را تنها گیر بیاندازند موجی از توهین و ناسزا روانه اش میکنند، دوچرخه که سوار میشوم جلویم میپیچند تا زمینم بزنند،پشت ماشین میشینم ، میگن برو بشین پشت ماشین لباسشویی.شنیدن وانجام بعضی ازین اعمال ورفتارها توسط خود زنان بر علیه هم جنس خویش جای تاسف دارد، ازماست که برماست #من_هم#metoo

برای درک بیشتر این مسئله در ایران با توجه به تمایزات فرهنگی و سنتی حاکم، سوالات زیادی برایمان مطرح می شود، خانم مریم اصغری ، کارشناس ارشد مطالعات زنان از دانشگاه الزهرا تهران و پژوهشگر مستقل با آگاهی و دانش شان در این زمینه ما را راهنمایی کردند:

اولین سوالی که ذهنمان را درگیر می کند این است: آیا زنان ایرانی از این هشتگ در شبکه های اجتماعی استفاده می کنند؟ تا چه اندازه این مقوله در ایران مورد بحث قرار گرفته و آیا به گستردگی کشورهای دیگر بوده یا خیر؟

با سلام و تشکر بابت فرصت این گفتگو؛ هدف هشتگ می تو و هشتگهای دیگری که پیش از این در شبکه های اجتماعی به راه افتادند، این است که قربانیان بتوانند سکوت خود را در برابر آزار جنسی بشکنند و از ترسهایی که تابوهای فرهنگی و اجتماعی در این زمینه ایجاد کرده اند، عبور کنند. اما مسئله ای که در مورد هشتگ می تو در شبکه های اجتماعی در ایران مطرح می شود این است که با وجود اینکه کاربران می توانند بدون افشای هویت خود از آزارهای جنسی بنویسند با این حال در مقایسه با دیگر جوامع، ایرانیان گویا از ترس عمیقتری برای شکست سکوتشان رنج می برند. در اوایل راه افتادن این هشتگ، کاربران ایرانی زن و حتی برخی مردان از تجربه آزارهای جنسی شخصی خود نوشتند؛ حتی برخی کاربران شناخته شده با هویت واقعی خود از آزارهای جنسی در زندگی شان پرده برداشتند با این وجود، بر اساس آمار تخمینی آزار جنسی در جامعه ایران، موارد بسیار اندک هستند.

آیا زنان در ایران از نام واقعی خودشان برای شرح ماجرا با استفاده از این هشتگ استفاده می کنند؟ و یا مخاطبشان را با نام واقعی در این هشتگ می آورند؟

همانطور که اشاره کردم در میان کاربران هشتگ می تو، تعداد انگشت شماری از افراد بودند که با هویت واقعی خودشان، ماجرای تجربه آزار جنسی در زندگی خود را شرح دادند که البته این افراد از فعالین حوزه زنان و مسائل اجتماعی هستند. و در مورد برخی هنرمندان زن ایرانی هم کاربرانی بودند که نام واقعی مخاطب خودشان را افشا کرده بودند اما هویت خود را پنهان نگه داشتند.

به نظر شما به عنوان کارشناس مطالعات زنان ریشه و بطن این پنهان کاری از کجاست؟

از آنجایی که در فرهنگ مردسالاری به ویژه در جوامع سنتی و مذهبی نظیر ایران، کسی كه به او تجاوز می‌شود مقصر قلمداد می شود واکنش‌ها نسبت به آزار و اذیت جنسی متفاوت است؛ از سرزنش و تمسخر گرفته تا ترحم و نگاه تحقیرآمیز. این مسئله به طور عمیق و ریشه ای در اذهان افراد شکل گرفته است که باعث می شود واکنش‌های مختلفی در این شرایط شکل بگیرد بنابراین فرد قربانی سکوت را ترجیح می دهد و شبکه های اجتماعی هم از این قاعده مستثنی نیستند. در کشورهایی با فرهنگ سنتی آدم‌ها از فردی که به او تجاوز شده، دوری کرده و ممکن است او را به ‌این دلیل که حفظ آبرو نکرده مورد قضاوت و سرزنش قرار دهند و فرد تجاوزدیده متحمل آزار مضاعفی خواهد شد. این موضوع در قوانین کشور ما هم کاملاً مشهود است. پس فرد قربانی در برزخی از تصمیم به افشا با همه عواقب منفی از سوی جامعه و سکوت جانکاه و خودخوری، سکوت را به عنوان امری تحمیلی، انتخاب می کند.

آیا به نظر شما مسیر آغاز شده به کاهش تجاوز علیه زنان به ویژه در ایران کمک می کند؟

اما حرف زدن از خشونت و آزار جنسی، باعث کاهش آن می‌شود، همانطور که در مورد شکل گیری هشتگ می تو هم مشاهده شد چرا که باعث شد یکی از غول‌های هالیوود با افشای تجاوز و آزار جنسی از سوی قربانیان، تمام وجهه و امتیازات اجتماعی خود را از دست دهد. بنابراین جدای از اینکه حرف زدن از آزار و خشونت جنسی می تواند به عنوان یک راهکار درمانی برای قربانیان محسوب شود، می تواند به مجازات متجاوزان نیز بینجامد. اما مسئله اصلی این است که این امر در جوامع مختلف متفاوت است؛ در جامعه مدرن آمریکا با بستر اجتماعی که در تلاش برای رسیدن به جامعه برابر جنسیتی است این قبیل اتفاقات می تواند سرآغاز یک دگرگونی اجتماعی مثبت باشد تا افراد بتوانند در مصونیت کامل بی هیچ ترسی، تجربه خود را با عموم در میان بگذارند. آنچه در مورد اثرات هشتگ می تو خیلی جالب بود، راه اندازی هشتگی بود با عنوان من هم انجام دادم و آزارگرانی که انواع خشونت اعم از کلامی، فیزیکی، جنسی یا روانی را علیه دیگران انجام داده بودند، در توییت‌هایی به کارشان اعتراف و از آن ابراز پشیمانی کردند. اما در جوامعی نظیر ایران که هنوز حتی کارکرد شبکه های اجتماعی به درستی درک نشده است، راه درازی برای ایجاد فرهنگ تغییر از طریق هشتگ و ترند داریم.

راه کارهای شما برای بهبود وضعیت زنان به ویژه در این زمینه چیست؟ آیا برای این هدف در ایران کاری انجام می شود؟

از نظر من کمک به زنان برای حرف زدن از تعرضهای جنسی ای که متحمل شدند، باید به طور جدی ابتدا توسط دولت و مراکز وابسته به دولت و رسانه ها در سطح کلان با اجرای برنامه های آموزشی و فرهنگی در مدارس و دانشگاهها آغاز شود و از همه افراد جامعه خواسته شود تا در مقابل آزارهای جنسی که خود تجربه کرده اند یا در این زمینه مشاهده ای داشته اند، سکوت نکنند و آن را به عنوان جدی ترین موضوعی که باید اطلاع رسانی شود به وسیله همین شبکه های اجتماعی به اطلاع عموم برسانند تا حساسیت فعالین و شهروندان را برانگیزند. باید همه افراد جامعه را تشویق کرد تا در جهت از بین بردن این معضل جدی اجتماعی به همراه فعالین حوزه های اجتماعی دست به ایجاد تشکل های مردمی بزنند. بنابراین در مورد جامعه ایران برای درونی کردن فرهنگ منع خشونت علیه زنان، آموزش و آگاهی دادن به عموم جامعه از طریق رسانه ها و تمام کانالهای اطلاعاتی چه مجازی و چه حقیقی اولویت محسوب می شود تا در همین راستا خلاءهای قانونی بررسی و مطالعه و برطرف شوند.

آنچه که در مورد کاربرد و تأثیر شبکه های اجتماعی و فعالیتهای برگرفته از آنها در ایران و دیگر جوامع قابل تأمل است تفاوت فاحش دیدگاه کاربران به جنبشهای مجازی از قبیل هشتگ می تو است متأسفانه در ایران تلقی و برداشت سالمی به شکل گیری حرکتها و تغییرات اجتماعی از طریق فضای مجازی وجود ندارد و شبکه های مجازی کاربرد واقعی و اصلی خود را ندارند و در حد بستری برای دوستیابی و سرگرمی باقی مانده اند که باعث می شوند همان واکنشهایی که به مسائل در دنیای واقعی داریم را به فضای مجازی هم تسری دهیم. بنابراین افراد دیدگاه جدی نسبت به اینکه از طریق فعالیت در فضاهای مجازی (مانند افشای تجربیات آزار جنسی از هشتگ می تو) می توان در جهت تغییر و اثرگذاری در سطح عمومی و کلان گام برداشت، ندارند اما با فراگیری شبکه های مجازی و پذیرش ناگزیر سیستمهای ارتباطی نوین می توان امیدوار بود که در جامعه ایران هم به سمت دگرگونی دیدگاههای جنسیتی از طریق شبکه های اجتماعی پیش برویم.