دلار بی‌ارزش و خرید و فروش نفت به یوان

ظاهر شدن قراردادهای آتی جدی به تسلط دلار را در معاملات نفت خام زیر ضربه قرار می دهد. به اختمال قوی بزودی جای واژه دلار نفتی که پروفسور اوایس Oweiss آنرا در 1973 ابداع کرده واژه جدید یوان نفتی خواهد گرفت. چندی پیش روزنامه ژاپنی " نیکِی" نوشت: خرید و فروش بوسیله قرارداد های آتی جدید تا آخر سال جاری میلادی آغاز خواهد شد.

این خبر رسانه های غربی را به هیجان در آورد. این جریان مایه تعجب نیست. زیرا برای اولین بار است که دلار بعنوان وسیله جهانی معاملات نفتی زیر خطر قرار گرفته است. عجالتا در بازارهای جهانی دو نوع نفت — برنت و WTI به دلار خرید و فروش می شود. ولی حالا چین خریدار عمده نفت شده و هیچ بعید نیست که قرارداد های آتی جدید به این دو الگوی نفتی عمده اضافه شوند.

چین مدت ها اعلام کرده که می خواهد قراردادهای نفتی آتی را به یوان انجام دهد. مثلا FANG XINGHAI معاون رییس کمیسیون تنظیم بازار اوراق بهادارچین طی سخنانی در همایشی در موضوع بازار قراردادهای پولی اعلام کرد که بانک مرکزی چین به کار تدارک قراردادهای آتی به یوان و قراردادن آنها در بازار های جهانی شدت می بخشد. راستش وی نگفت که آنها چه وقت در بازارها ظاهر خواهند شد. گفتنی است که نظام کنونی اقتصادی که دلار در رائس آن قرار گرفته به برکت معامله آمریکا با عربستان سعودی پدید آمده است. سیستم قبلی "برتون وود" که پیش از 1971 وجود داشت پیوستن پول های ملی به دلار را در نظر داشت. آمریکا به نوبه خود وظیفه داشت استواری دلار را بوسیله طلا تامین کند و موظف بود به خواست کشور های عضو آن سیستم دلار ها را به طلا به قیمت 35 دلار بابت یک اونس مبادله کند. ولی در 1971 پرزیدنت ریچارد نیکسون این مقررات را لغو کرد.

این جریان عربستان را متاسف کرد. این کشور صادر کننده اصلی نفت بود و به طلا اعتماد داشت. دلارهای دریافت شده از فروش نفت دیگر ممکن نبود با قیمت ثابت به طلا مبادله شده و یا به خزانه داری آمریکا فروخت. عربستان به خرید طلا به دلار در بازار لندن پرداخته و میزان معاملات به قدری بالا بود که اعتماد به دلار در جهان متزلزل شد.

در این اوضاع و احوال آمریکا به عربستان وعده داد که برایش همه نوع اسلحه برای دفاع از اسراییل تحویل بدهد و حفظ حکومت سعودی ها برای مدت نامحدود را تضمین کند. عربستان در جواب با فروش نفت به دلار و گذاشتن همه درآمدهای حاصله از فروش نفت به اوراق خزانه داری آمریکا موافقت کرد. به دنبال عربستان دیگر کشورهای تولید کننده نفت (عضو اوپک) با فروش نفت به دلار موافقت کردند. نفت برای همه لازم است و برای انجام معاملات همه به دلار احتیاج دارند. سیستم دلارهای نفتی کاری کرد که تقاضا به دلار آمریکایی نامحدود شود. بدین سان آمریکا در اقتصاد جهانی برتری پیدا کرده است.

حالا اوضاع دگرگون می شود. چین از آمریکا سبقت جسته و خریدار عمده نفت در جهان شده است. مثلا در ماه سپتامبر سال جاری خرید روزانه میانگین نفت توسط چین به 8.96 میلیون بشکه رسید. مطابق گزارش EIA (آداره اطلاعات انرژنیک) شاخص مربوطه آمریکا معادل فقط 7.6 میلیون بشکه بود. منطقی است که در چنین موقعیتی چین سعی دارد خرید های نفتی را به پول ملی انجام دهد. چین از کاربرد یوان در معاملات نفتی فزاینده درآمد گزافی دریافت می نموده و به برتری می رسید.

• اول اینکه اگر قراردادهای نفتی آتی به یوان باشد وجوه حاصله از فروش نفت مجدداً به اقتصاد چین بازگردانده می شد. این جریان استفاده مجدد نام دارد و علتش این است که اقتصاد کشورهای صادر کننده نفت بقدری پیشرفته نیست تا آن‌ها بتوانند چنین مقدار پول‌ها را قبول کنند. دلارهای نفتی آن‌ها در بانک های آمریکایی گذاشته می‌شدند زیرا فایده و درآمده آن‌ها در آمریکا بالاتر از کشورخودش است. ورود دلارهای نفتی به آمریکا طی سال‌های دراز به رشد اقتصاد آن کشور خدمت می‌کرده و حالا چین تصمیم گرفته با همین راهکار رشد کند و به اقتصاد خود رونق بدهد.
• دوم، قراردادهای نفتی آتی — وسیله مهم قیمتگذاری و پوشش ریسک هم برای تولیدکنندگان و هم برای فروشندگان است. مقام ها چینی بارها در مورد نامشخص بودن و تکانه های سریع نرخ های بازار نقدی گله کردند. آن‌ها با داشتن قرارداد های نفتی آتی خود خواهند توانست قیمت ها را کنترل کنند. از سوی دیگر همانا این جریان می‌تواند سبب بروز مشکل در راه معمول کردن موفقیت آمیز قراداد های آتی یوانی شود. سرمایه گذاران غربی با احتیاط به یوان می نگرند که با وجود همه مساعی بازهم شناور نشده آست. آن‌ها در باره سیاست حمایتی چین در مورد شرکت های دولتی هشدار می دهند.

• سوم، رشد سریع خرید نفت در چین از بسیاری لحاظ به این خاطر رخ داده که در سال جاری پالایشگاه های مستقل چینی برای واردات نفتی از دولت سهمیه دریافت کردند. بریشان این جریان سودآور است که قراردادهای نفتی آتی زیر کنترل دولت باشند. بدین ترتیب آن‌ها خواهند توانست میزان خرید ها را برنامه‌ریزی کرده و ریسک های خود را بطور ثمربخش کاهش داده و هزینه‌های معاملات را پایین بیاورند.

ولی راه اندازی قراردادهای آتی یوانی برای سیستم پولی چین ریسک های معیینی را نیز در پی دارد.
اگر داد و ستد به یوان باشد تقاضای طرف‌های چین به ارز این کشور نیز بشدت بالا خواهد رفت. در نتیجه نرخ یوان به چنان میزانی برسد که در حال حاضر برای چین همراه با ریسک خواهد بود زیرا این کشور هنوز کاری نکرده تا رشد اقتصادی آن به سوی مصرف داخلی پیشرفت کند. مثل سابق صادرات بخش چشمگیر رشد محصول ناخالص ملی چین را تأمین می کند. مسلماً افزایش نرخ یوان صادرات را تضعیف خواهد کرد.

همچنین به دنبال برقراری تجارت به یوان در چین در آن کشور تراز پرداخت ها مختل شده و کسری یوان پدید خواهد آمد. چین برای جمع کردن ارز خود مجبور خواهد شد از شرکت کنندگان بازار نفتی بیشتر بخرد تا بفروشد. ولی تا بحال هم چین بزرگترین کشور صادرکننده است. عجالتاً معلوم نیست این کشور برای ایفای نقش جدید به چه ترتیبی آماده خواهد شد.

همچنین برای تأمین اعتماد سرمایه گذاران و فروشندگان به اطمینانبخش بودن و قابل پیشبینی بودن معاملات یوانی ارز چین باید مبادله ای باشد. یعنی چنان ارزی باشد که برای انجام همه گونه معاملات هیچ محدودیتی نداشته باشد. این را هم باید در نظر داشت که اخیراً چین برای کنترل و محدود کردن سرمایه‌گذاری ها در کشور خود دست به اقدام زده است. توضیح این کا ساده است: بازار داخلی سرمایه‌گذاری ها اشباع شده و برای سرمایه‌گذاری های خارجی تعداد امکان های با چشم انداز کم مانده است. شرکت های چینی هر طوری شده سعی می‌کنند سرمایه‌گذاری های خود را به خارج منتقل کنند. برای این کار از ارزهای رمزپایه نیز استفاده می‌شود ولی دولت چین سعی می‌کند گردش این ارزها را محدود کند.

خانم CHENG FENGYING کارمند علمی انستیتوی مطالعه اقتصاد جهانی وابسته به آکادمی مناسبات بین‌المللی معاصر چین در مصاحبه با اسپوتنیک اعلام کرد که با وجود ریسک های موجود تعداد نکات مثبت از نکات منفی بیشتر است. او چنین گفت:

راه اندازی معاملات با قراردادهای نفتی آتی یوانی گامی است در راه بسوی بین‌المللی شدن ارز چینی. مسلماً برخی ریسک ها در این راه هست یعنی فرار سرمایه‌گذاری ها و ارز. اصلاً فرایند بین‌المللی شدن را می توان با اقیانوس بی کران مقایسه کرد. در آن همه چیز به توانایی ما به شنا و بعهده گرفتن ریسک بستگی دارد. ما برای ریسک آماده ایم. مثلاً روز گذشته در شورای دولتی جمهوری خلق چین یک کمیته جهت تأمین رشد و ثبات در امورپولی تاسیس شد. ولی بین‌المللی شدن یوان در حکم دسترسی به امکانات فراوان نیز می باشد. و ما نباید آن‌ها را به خاطر ریسک ها از دست بدهیم. حالا وضع برای ما مساعد است، نرخ نفت پایین و عرضه آن بیشتر از تقاضا است. چین بزرگترین مصرف کننده نفت است. اگر حالا محاسبات به یوان را روبراه نسازیم و بر نرخ ها تأثیر نگذاریم بعد وضعیت بازار عوضد شده و ما دیر خواهیم کرد.

محقق مرکز تحلیلی وزارت آموزش چین WANG ZHIMIN ، رئیس انستیتوی اقتصاد بین‌المللی و بازرگانی خارجی به نوبه خود اشاره کرد که این امکان وجود دارد که قراردادهای نفتی آتی یوانی به طلا مبادله شوند و این امر در حکم برتری جدی آن‌ها در برابر الگوهای کنونی BRENT و WTI است. وی در ادامه مصاحبه با اسپوتنیک چنین گفت:

محاسبه ها به یوان راحت خواهد بود زیرا یوان های نفتی را سپس می‌شود به طلا مبادله کرد. این بسیار خوب است. سیستم «برتون وود» به طلا پایبندی داشت. این وابستگی لغو شد ولی طلا مثل سابق جنس ثابتی است و در موقعیت بی ثباتی در اقتصاد کنونی در جهان این امر واجبتر شده است. برخی کشورها- چین و روسیه هم اینک در باره محاسبات به یوان به توافق رسیدند. با امکان مبادله یوان به طلا تعداد آن‌ها به مراتب بیشتر خواهد شد.

روسیه از ماه ژوئن سال جاری بابت تحویل نفت به چین یوان می گیرد. چندی پیش ونزوئلا هم برای فروش نفت به خارج به محاسبات یوانی پرداخت. برای برخی کشورهایی که دستخوش تحریمات آمریکایی شدند- روسیه، ایران و ونزوئلا —اجتناب ورزیدن از دلار در محاسبات نفتی سودآور است. همه آن‌ها تولید کنندگان نفت هستند. عجالتاً فقط عربستان سعودی بر فروش نفت به دلار اصرار می ورزد. این امر روشن است. آمریکا بازار اصلی نفت سعودی است. هر چند که این کشور میزان مشابه نفت را به چین نیز می فروشد. ولی بین عربستان و آمریکا توافقات سال‌های 70 قرن پیشین میلادی هنوز هم معتبر است. با وجود این عربستان هم مجبور خواهد شد به گذشت تن در دهد.

وی در ادامه گفت:

انقلاب نفت شیل در آمریکا موجب این خواهد شد که آن کشور مقدار هر چه کمتر نفت را وارد کند. ولی واردات نفتی چین تنها رو به افزایش خواهد بود. اقتصاد ما رو به پیشرفت بوده و تعداد ماشین‌ها بیشتر و مصرف انرژی هم افزایش خواهد یافت. از این رو از دست دادن بازار چینی برای عربستان سودآور نیست.

گفتنی است که روسیه حاضر است این مکان را اشغال کند. مثلاً در 2016 روسیه به چین مقادیر نفت بیشتر از عربستان را فروخت. روسیه در آن سال 52.5 میلیون تن نفت به مبلغ 16.87 میلیارد دلار به چین فروخت و عربستان سعودی در همین مدت 51 میلیون تن بابت 15.57 میلیارد دلار به چین تحویل کرد. به نظر می‌رسد که روسیه به چین کمک خواهد کرد کاری شود تا دلار از محاسبات بین‌المللی حذف شود. سعودی ها با درک این ریسک مجبور خواهد شد حد اقل بخشی از معاملات را به یوان انجام دهد. عربستان هم اینک اعلام نموده که برای چاپ اوراق قرضیه خود به یوان آماده می شود.