« ایران، ترکیه و روسیه و ساز و کار سه جانبه آتش بس سوریه»، « نشست سه جانبه کارشناسان نظامی ایران، روسیه و ترکیه»، «گسترش ارتباطات سه جانبه روسیه ، ترکیه و ایران»، «توافقنامه مشارکت نفتی سه جانبه ایران، ترکیه و روسیه»، « توافقنامه مشارکت سه جانبه ترکیه، ایران و روسیه در زمینه انرژی».
اما آیا ارتباط دیرینه ی آمریکا و ترکیه که چندی ست درگیر چالش های متعدد شده، بهانه ای برای از بین رفتن این مثلث سه جانبه خواهد بود؟
آیا بعد از حل بحران سوریه سه کشوری که حتی منافع مشترکی در سوریه ندارند ، پیوندشان را در زمینه های دیگری ادامه خواهند داد؟
پاسخ این پرسش ها را از آقای فرزاد رمضانی بونش ، کارشناس مستقل و تحلیل گر مسائل بین المللی و منطقه ای جویا شدیم:
اگر به روابط سه جانبه ایران، روسیه و ترکیه در یک سال گذشته نگاه کنیم، بعد از کاهش تنش بین روسیه و ترکیه و عادی شدن روابط و در بعد دیگر تمایل ترکیه برای افزایش روابط خود با ایران عملا یک نوع تشکیل روابط سه جانبه بین ترکیه ، ایران و روسیه در مسائل مختلف و به ویژه در بحران سوریه می بینیم. نشست های آستانه که چندین دوره برگزار شد و همچنین تشکیل کمیته ای سه جانبه برای رایزنی در این حوزه و به نوعی افزایش همکاری های بین مقامات نظامی ایران ، ترکیه و روسیه درواقع گام مهمی در روابط سه جانبه محسوب می شود.
در این وضعیت هرچند منافع ترکیه با منافع ایران و روسیه در حوزه های مختلفی مانند قفقاز ، آسیای مرکزی، عراق و سوریه ممکن است دارای مشابهت ها و تفاوت هایی باشد ولی افزایش رایزنی های سه کشور و توجه به مدل مثلث همکاری ها به نوعی سه کشور را به این نتیجه رسانده است که می توانند در کنار منافع خود به گسترش حوزه های همکاری در زمینه های مختلف امنیتی و ژئوپلیتیکی توجه نمایند.
بحث دیگر این است که در یک سال گذشته و بعد از روی کارآمدن آقای ترامپ برخلاف تصورات روابط روسیه و آمریکا نه تنها با روند مثبتی روبرو نشده بلکه با چالش های نوینی مواجه گردید و در بعد دیگر روابط ترکیه و امریکا نیز در حوزه های مختلف با انتقادهای همراه بود، هر چند که ترکیه و آمریکا عضو ناتو بوده و پیوستگی های به لحاظ امنیتی دارند ولی با این حال در روند یک سال گذشته با چالش های روبرو بودند که در بعد دیگر در روند ورود ترکیه به اتحادیه اروپا نیز مشکلاتی ایجاد گردید. با این وضعیت ترکیه نگاهش بیشتر به سمت افزایش ارتباطات با ایران و روسیه معطوف شده است و رایزنی های امنیتی و سیاسی و راهبردی خود را با این دو کشور بیشتر کرده است.
می توان به این مسئله توجه نشان داد که روابط ایران و آمریکا نیز با وجود سخنرانی ها و موضع گیری های ترامپ به چالش های نوینی وارد گردید. در این وضعیت مدل همکاری سه جانبه ایران ، ترکیه و روسیه ، مدل مطلوبی است که ممکن است به حل بحران در سوریه بیانجامد در بعد دیگر این مسئله مد نظر قرار می گیرد که مدل همکاری ها و توافق ها سه جانبه در خصوص سوریه در سایر حوزه ها نیز به کار گرفته شود. در این زمینه نقش آمریکا ، نقش بازیگران حامی آمریکا در خاور میانه و سایر مناطق می تواند به عنوان عاملی در جهت کاهش روند همگرایی ایران، ترکیه و روسیه تلقی شود. باید به این مسئله هم توجه نشان داد که هرچه دامنه روابط بین ترکیه و آمریکا بهبود یابد ، اگر ترک ها توجه بیشتری به افزایش همکاری با آمریکا داشته باشند ممکن است از توجه آنها از همکاری به ایران و روسیه کاسته شود.
اما فعلا حل بحران سوریه به عنوان بستر مشترک ارتباطات سه جانبه ترکیه ، روسیه و ایران است. با توجه به نوع نگاهی که آمریکایی ها به شمال سوریه دارند و به طور مستقیم و غیر مستقیم نیروهای دموکراتیک سوریه را حمایت می کنند، خط قرمزی برای ترکیه است و این کشور تلاش می کند تا حفظ خطوط امنیت ملی خود را مد نظر بازیگران دیگر یعنی ایران و روسیه قرار دهد، در وضعیتی که آمریکایی ها توجه زیادی به منافع ترکیه در سوریه نشان نداده اند.
