برگ اول
حمل و نقل یکی از مهمترین و اصلی ترین اجزاء سیستم های مدرن اقتصادی است. اقتصاد مدرن بدون شبکه حمل و نقل قابل تصور نیست.
اولین مسیر قابل اطمینان حمل و نقل در قرن پنجم قبل از میلاد در خاک ایران در زمان حکومت داریوش اول ظاهر شد. علت ساخت مسیر حمل و نقل در آن دوران با تأمین ارتباط باثبات بین مناطق دورافتاده امپراطوری ایارن (پارس) مرتبط بود تا بسرعت بتوان حکومت مرکزی را از اوضاع و احوال آن نقاط باخبر کرد و فرمان پادشاه به حاکمان آن مناطق رسانده شود و بسرعت بتوان به نقل و انتقال نیروها پرداخت. جاده ها توسط سربازان محافظت می شد و هر نوع جنایتی در رابطه با آن ها مجازات سنگینی بدنبال داشت.
شاه عباس کبیر نیز توجه خاصی به ساخت جاده ها مبذول داشت. در زمان وی 400 کیلومتر جاده از آستراباد تا مازندران ساخته شد. مرحله مهم در تاریخ حمل ونقل ایران مبارزه برسر ساخت خطوط راه آهن بود.
خطوط راه آهن ایران در قرن نوزده توسعه یافت که با مقابله روسیه و بریتانیا بر سر گسترش نفوذ خود در ایران مرتبط بود. در سال 1890 میلادی قرارداد روسیه-ایران در باره راه آهن به امضا رسید که ایران را از ساخت راه آهن تا 10 سال باز می داشت و این قرارداد در سال 1900 به مدت 10 سال دیگر تمدید شد.
با وجود این، اولین تلاش ساخت خط راه آهن در ایران از دهه 80 قرن 19 به انجام رسید. در سال 1888 خط کوتاه راه آهن بین تهران و آرامگاه شاه عبدالعظیم (9 کیلومتر) کشیده شد.
اولین خط راه آهن قابل توجه در ایران در سال 1915 توسط وزارت راه آهن روسیه تزاری بین جلفا و تبریز ساخته شد که از سمت جلفا از مرز روسیه —ایران عبور کرده و به شبکه راه آهن روسیه متصل می شد. این خط بر طبق استاندارد چرخ های روسی 1524 میلیمتری به بهره برداری رسید و طول آن 148 کیلومتر بود.
پس از گذشت سالها و توسعه راه آهن سراسری ایران موضوع برقی سازی خطوط راه آهن مطرح شد که روسیه نیز در این برنامه شرکت دارد.
در زمان دیدار حسن روحانی رئیس جمهور ایران با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در پاییز سال 2015 میلادی قرارداد برقی سازی راه آهن ایران در گرمسار-اینچه برون (از سمنان تا گلستان) به امضا رسید که در سواحل جنوبی دریای خزر واقع است. این خط راه آهن از مازندران عبور می کند و ایران را به ترکمنستان و از آنجا به قزاقستان متصل می سازد.
برقی سازی این مسیر به کاهش سطح آلودگی صوتی، مصرف سوخت ،آلودگی هوا و بروز حوادث کمک خواهد کرد. برنامه برقی سازی باعث افزایش دو برابر حمل ونقل کالا تا هفت و نیم میلیون تن در سال خواهد شد.
مسیر راه آهن از قمصر تا اینچه برون دومین مسیر برقی راه آهن در ایران خواهد بود. دومین خط راه آهن برقی 40 سال پیش در تبریز ساخته شد.
سازمان راه آهن روسیه اعلام کرد ارزش قراردادی که ایران و روسیه برای برقی سازی خط قمصر — اینچه برون امضا کرده اند، به ارزش 1،2 میلیارد یورو است. فدراسیون روسیه برای اجرای این پروژه به ایران وام داده است.
طرح برقی سازی خط ریلی قمصر — اینچه برون به مسافت 495 کیلومتر است که 203 کیلومتر آن در مسیر کوهستانی قرار دارد. برای این مسیر ریلی 32 ایستگاه و 95 تونل در نظر گرفته شده است و 7 پست نگهبانی، 11 پست برش و6 پست ارتباط خطوط و همچنین ساختمان خدمات رسانی برقی احداث خواهد شد. طبق برآوردهای اولیه، اجرای ین طرح 3 سال به طول خواهد انجامید.
نماینده شرکت هلدینگ راه‌آهن دولتی روسیه در هشتمین اجلاس کارگروه همکاری‌های ایران و روسیه با اشاره به پروژه بین‌المللی RZD راه‌آهن روسیه، اظهار داشت: 117 شرکت تابع، عضو این هلدینگ هستند که 25 درصد از کل سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در روسیه را دربرمی‌گیرد.
نماینده شرکت هلدینگ راه‌آهن دولتی روسیه افزود: راه‌آهن روسیه به طول 85 هزار کیلومتر که 40 هزار کیلومتر آن برقی است، 45 درصد از حجم گردش کالا و 26 درصد از کل مسافر این کشور را در بر می‌گیرد و در 40 کشور جهان دارای دفتر نمایندگی است.
نماینده شرکت راه‌آهن روسیه با اشاره به اهمیت پروژه گرمسار-اینچه برون، تصریح کرد: این پروژه کلید روسیه در ایران است، در ماه ژوئن سال گذشته بر فعال شدن اپراتور لجستیکی روسیه در کریدور شمال-جنوب تأکید شد و نتیجه آن حمل موفقیت‌آمیز بار از هندوستان به روسیه از طریق راه‌آهن ایران بود. بدون شک یکی از راه‌های دستیابی برای بهره‌برداری از کریدور شمال —جنوب راه‌اندازی راه‌آهن قزوین-رشت-آستارا است که اهمیت قابل‌توجهی برای روسیه دارد.
در خصوص همکاری روسیه و ایران ،یوسف گران پاشا مدیرکل راه آهن شمال ایران اعلام نمود که بانک روسیه وام یک میلیارد یورویی برای برقی سازی 500 کیلومتر مسیر راه آهن در شمال کشور به ایران واگذار می کند. به گفته وی اجرای این برنامه بزودی شروع می شود و سه سال ادامه خواهد داشت. وی نام بانک روسی را فاش نساخت ولی اظهار داشت که با اجرایی شدن این قرارداد ظرفیت حمل بار تا سه برابر افزایش خواهد یافت و به حدود هفت میلیون تن در سال خواهد رسید.
وی گفت: در حال حاضر راه آهن شمال هم از طریق مرز خشک اینچه برون و هم از طریق بندر امیرآباد به کشورهای آسیای میانه متصل است.
آقای نظری مدیرکل دفتر بین الملل راه آهن ایران در یک مصاحبه ویژه به سوالات اسپوتنیک در این خصوص پاسخ دادند.
پرسش:وام برای چه مسیری مورد استفاده قرار خواهد گرفت؟
پاسخ:ما تقریبا 5 میلیارد یورو وام کشور روسیه به جمهوری اسلامی ایران داشتیم که موافقتنامه آن امضا شده و امروز قابل اقدام است. وزارت نیرو هم پروژه دارد و کار می کند با استفاده از این وام. 1.2 میلیارد یورو قرار است به راه آهن جمهوری اسلامی ایران اختصاص پیدا بکند جهت برقی نمودن محور گرمسار به اینچه برون.
پرسش:برقی سازی در چه مسیرهای دیگری ممکن است انجام بگیرد؟
پاسخ:آری، ما مذاکرات خوبی با کشور روسیه داریم. یادم هست زمانی که محور تبریز-آذرشهر را با روس ها داشتیم مذاکره می کردیم در همانجا هر دو طرف اعتقاد داشتیم که باصطلاح این « پایلوت» پروژه های برقی سازی در ایران خواهد بود و این امر محقق شد. ما امروز با همان « پایلوت» 50 کیلومتری به «پایلوت» بیش از 600 کیلومتر رسیدیم. مذاکراتی با راه آهن روسیه در این زمنیه ما داریم و امیداوریم که پروژه گرمسار-اینجه برون اجرایی بشود. در صورتی که این اتفاق بیفتد، پروژه های برقی سازی ما از پیش تعیین شده است و روشن است کدام پروژه هاست و در این زمنیه هم مذاکرات باصطلاح مقدماتی با مسئولین راه آهن روسیه داریم. ما اعتقاد داریم که از این توانمندی روسیه و امیدواریم که حتی بصورت « فاینانس» بتوانیم در کشورمان استفاده بکنیم.
