ردپای مهاجران ارتدوکس روس در قلب تهران + ویدیو

خبرگزاری اسپوتنیک- از ایستگاه مترو طالقانی که خارج می شویم نبش خیابان عطارد یکی از قدیمی ترین کلیساهای زیبا و دلنشین و در عین حال ساکت شهر تهران دیده می شود. این بنا در دهه 1940 میلادی توسط مهاجرین روسی و توسط معماری اهل اتحاد جماهیر شوروی به نام « نیکلای مارکوف» که از معروف ترین معماران ایران است در دوران پهلوی بنا شد و پس از اینکه دوره ای فعالیت آن متوقف گردید در سال 1995 با اعزام اسقفی از مسکو فعالیت آن از سر گرفته شد. اما در حال حضر کلیسا فعالیت چندانی ندارد و فقط همزمان با اعیاد رسمی مذهبی روسیه پیروان ارتدوکس برای انجام فرایض دینی به اینجا مراجعه می کنند.
سبک معماری و ساخت کلیسا در روسیه بسیار فاخر و مجلل است و کلیسای نیکلای مقدس نیز یکی از زیباترین و فاخرترین عبادتگاههای مسیحیان در ایران است. معماری تلفیقی غربی- ایرانی این کلیسا با پنجره های باریک و دیوارهایی کرم رنگ بدرستی یادآور معماری قدیمی تهران است.
گفته می شود زمانی که روس ها به ایران مهاجرت می کنند در خیابان وحدت اسلامی(خیابان شاپور سابق)، کوچه جهان مکانی را برای عبادت اجاره کرده و پس از مدتی آن را خریداری می نمایند و ساختمان فعلی کلیسای نیکلای مقدس در خیابان شهید مفتح ساخته می شود.
کشور ایران نخستین تجربه خود از مسئله پناهندگی و مهاجر پذیری را با روی دادن انقلاب روسیه کسب می نماید. تا پیش از سال ۱۳۰۸ شمسی، پناهندگی و مهاجرت اتباع شوروی به قلمرو ایران بیشتر جنبه‌ای محدود و تدریجی داشت. اما در یک دوره از این مقطع مانند سال‌های نخست دهه ۱۳۰۰، یعنی همزمان با فروپاشی جمهوری‌های مستقل قفقاز یا حکومت‌های غیربلشویکی آسیای میانه، تعداد پناهندگان در ایران با افزایش چشمگیری روبرو شد، اگرچه تعداد زیادی از آنها در ایران نماندند. نسل دوم مهاجرت روسها به ایران در سال های 1320 تا 1323 در پی جنگ جهانی دوم رخ داد، پس از تغییر حکومت تزارها، بازماندگان آنان و تعدادی از نیروهای ارتش سفید که به نفع تزارها می جنگیدند به ایران مهاجرت می کنند، این دسته از مهاجران اغلب در ایران ماندگار شده و زندگی جدیدی را آغاز می نمایند.
نیکلای مارکوف معمار کلیسای نیکلای مقدس خود یکی از مهاجران روسیه به ایران است که در زمان اتحاد شوروی در خانواده ای نظامی شهر تفلیس بدنیا آمد. وی از آکادمی هنرهای زیبای سن پترزبورگ فارغ التحصیل شد و سپس تا سال ۱۹۱۴ در بخش فارسی دانشکدهٔ شرق‌شناسیِ این دانشگاه تحصیل کرد. مارکوف ابتدا به عنوان آجودان فرماندهی بریگاد قزاق که یک واحد ویژهٔ نظامی در ایران بود و ناصرالدین شاه آن را تشکیل داده‌بود وارد ایران شد. اما آنچه او را در ایران نگه داشت حرفه معماری و استخدام شدن در شهرداری تهران بود. تاجاییکه بعدها او معمار معروف ترین بناهای تهران مثل زندان قصر و مدرسه جدید دارلفنون شد.
در مجاورت کلیسای نیکلای مقدس خانه سالمندانی، برای نگهداری از مهاجران روس که تنها بوده و اقوامی نداشتند، دایر شد، که این مکان اولین خانه سالمندان در ایران است، در حال حاضر این خانه سالمندان به عنوان یک مرکز خیریه با 21 پرسنل از 27 سالمند روسی، مسیحی، مسلمان و دیگر آیین های مذهبی نگهداری می کند.
گفته شده قبل از سالهای 1320 در تهران روسها کلیسایی در خیابان زرگنده داشتند که در زمان حکومت استالین تعدادی از روس های کمونیست به ایران مهاجرت کرده و کلیسای زرگنده را تخریب می کنند و چندین سال بعد عمارت تابستانی سفارت روسیه را بنا می کنند. بعد از این اقدام مهاجران روس تبار ارتودکس و معتقد وسایل و تجهیزات کلیسای تخریب شده زرگنده همچون لوسترها و تابلوهای حضرت عیسی مسیح را به محل عبادتگاه خیابان مفتح که بعدها تبدیل می شود به کلیسای نیکلای مقدس  منتقل می کنند.
از دوران اولین نسل مهاجرت روسها به ایران و در پی آن جنگ جهانی دوم و حضور سربازان روس در این کشور جامعه روسهای ساکن در ایران به تدریج کوچک تر شده و در کل کشور تنها 40 تا 50 خانواده روس ساکن هستند و کلیسای نیکلای مقدس در تهران تنها مکان مذهبی شهروندان ارتدوکس تهرانی است.
در منطقه دولاب تهران نیز آرامگاه مسیحیان ارتودکس واقع شده است و قدمت آن به سالهای پایانی قرن 18 میلادی باز می گردد که آرامگاه مهاجران نسل اول روس و بعد از آن نیز سربازان و نظامیان شوروی شرکت کننده در جنگ جهانی دوم که در حال بازگشت به روسیه بر اثر بیماری یا حادثه جان باخته و اکنون نیز  برخی از روس های مقیم تهران است. به علت اینکه مالکیت این آرامگاه متعلق به کشورهای روسیه، ایتالیا، لهستان و فرانسه است بازدید برای عموم مردم امکان پذیر نیست و تنها با کسب مجوز از تمامی سفارتخانه‌ها و تأییدیه مذهبی ارامنه، آشوری‌ها، ارتودوکس‌ها و کاتولیک‌ها ممکن می شود.
در حال حاضر کلیسای نیکلای مقدس پذیرای مهاجران روس در ایران، کارمندان سفارتخانه ها، نمایندگان شرکت های تجاری و دانشجویان است و اغلب کلیسا فعالیتی ندارد مگر اینکه در اعیاد و مناسبتهای مذهبی با حضور کشیشی از روسیه باز می شود.