از همان زمان گروه های مختلفی از تجار خرد و کلان ایران در قالب هیات همراه وزیر صنعت و معدن، رییس اتاق بازرگانی و یا حتی مستقل در چارچوب نمایشگاه های صنایع غذایی به مسکو و چند شهر دیگر روسیه سفر کرده اند.
یکی از ابتکاراتی که در همین راستا و به منظور تحقق آمال دو کشور برای ورود به بازار صورت گرفت، آماده کردن بستر ورود تجار ایرانی به یک محل متمرکز برای ارایه کالای صادراتی کشور بود. مرکز تره بار و مواد غذایی فود سیتی این بستر را در اختیار تجار قرار داد. این مرکز نوپا که عمر آن از 3 سال فراتر نرفته، با مساحتی نزدیک به 90 هکتار، بزرگترین مركـز عمده فروش مـواد غذايی روسـيه و کل اروپا است که سالانه دو میلیون تن محصول در آن به فروش می رسد. در ايـن مجموعـه تمامی اجـزای لازم بـرای حصـول موفقيـت از جملـه تـداركات، حمـل و نقـل، تجـارت و ناوبـری مناسـب گرد هـم آمـده انـد. به گفته مسئولین این مرکز، یکی از عمده مزیت های فودسیتی، سـهولت دسترسـی به مجموعه در شهر مسکو، امکان سـازماندهی عمده فروشان و خریداران در یک مجموعه واحد، تنوع بالای محصولات، عرضۀ تقریبا تمامی محصولات در تمام طول سال و در همه فصول، مکانیسم تنظیم خودکار قیمت ها بر اساس رقابت عرضه کنندگان، سازماندهی مناسب روند خرید و فروش، امکان انجام تشریفات گمرکی و ترخیص کالا در خود مجموعه، امکان تخلیه و بارگیری محصولات در تقریبا تمامی اوقات شب و روز (به جز چند ساعت) و در هفت روز هفته (بدون تعطیلی) است.
در این محل طیف گسترده ای از محصولات — میوه های تازه و سبزیجات، خشکبار، لبنیات، کنسروجات، نوشیدنی ها، نان و شیرینی، خواروبار، انواع گوشت قرمز و سفید، گل و گیاه، مواد شوینده و پاک کننده و غیره به صورت عمده و خرده فروشی در اختیار خریداران قرار می گیرد. ین تنوع در ارائۀ محصولات و تناژ بالای فروش، فودسیتی مسکو را به مرکز اصلی مبادلۀ محصولات غذایی در کل کشور روسیه تبدیل کرده است. تولیدکنندگان و عمده فروشان مختلف از تقریبا 26 کشور جهان و 52 منطقه روسیه محصولات خود را برای فروش در فودسیتی عرضه می کنند و هر روزه تقریبا از تمامی روسیه (شهرهایی نظیر مسکو، سوچی، سن پیترزبورگ، ساراتوف، قازان، امسک، چلیابینسک، ولگاگراد، وورونژ، یاروسلاول، سامارا، یکاترینبورگ، نیژنی نووگورود و غیره) خریداران عمده برای خرید به این مرکز می آیند.
حال نگاهی می اندازیم به سهم ایران در این مرکز تجاری که از امتیازات و امکانات بالایی برخوردار است.
از جمله ابتکارات ستودنی این بوده که شرکت ایرانی «کاسپین» فعال در روسیه مساحت قابل توجهی از این مرکز تجاری را از صاحب آن اجاره کرده و به کمپانی ها و تولیدکنندگان ایرانی اجاره می دهد. مزیت چنین کاری در این است که ریسک های بالارفتن اجاره و عوارض سالانه بر گردن مستاجر اول خواهد بود و خسارتی را مشمول مستاجر دوم نمی کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر با یکی از نمایندگان شرکت «کاسپین» گفتگویی داشته ایم. به گفته نماینده کاسپین، نزدیک به 20 شرکت از استان های اردبیل، تهران در اینجا حضور دارند.
شرکت کاسپین در طول سال های متمادی به در بازار روسیه کار کرده و عمده فعالیت خود را روی صادرات خرما، کشمش و پسته از ایران به روسیه گذاشته است.
از نماینده شرکت سوال کردیم که با چه مشکلاتی در این مسیر روبرو هستند؟
بازار پسته از قدیم در روسیه خوب بوده. اما مشکلات گمرکی مانع از تجارت می شود. به عنوان مثال گمرکی پسته که 50 تا 55 سنت بوده امروز بالا رفته و برای یک کانتینر 20 تنی به 25000 دلار رسیده است. تا دو ماه پیش پسته را به قیمت 8 دلار و 50 سنت برای فروش گذاشته بودیم، اما امروز قیمت را تا 10 دلار و 20 سنت بالا برده ایم.
موضوع دیگر این است که سابق کارخانه داران تولید کشمش محصولشان را از طریق واسطه وارد بازار می کردند، اما امروز کارخانه دار در غرفه فودسیتی می نشیند و محصولش را بدون واسطه عرضه می کند.
سال گذشته قیمت کشمش 2 دلار و 20 سنت بوده و امروز به 1 دلار و 30 سنت افت کرده است، چون عرضه بیش از تقاضا شده است.
نماینده تجاری استان اردبیل و شرکت آذراطلس اردبیل می گوید:
ما حدود بیست سال است که با روسیه و کشورهای حاصل از فروپاشی شوروی کار می کنیم. با اطلاع از وجود فودسیتی مدتی در بازار تحقیق کردیم و در نهایت وارد شدیم. از ایران میوه و موادغذایی به روسیه می آید. اما متاسفانه ما استانداردهای مورد نیاز روسیه را در بسته بندی هایمان در ایران رعایت نمی کنیم، به همین خاطر توان رقابت نداریم. شرکت های ایرانی باید روی مساله استانداردها در روسیه دقت و مطالعه بیشتری داشته باشند.
ایران اگر با تحقیق وارد روسیه شود، چشم انداز خوبی دارد، زیرا بسیاری از کشورها وارد بازار شده اند و به خوبی جا افتاده اند. تجارت روسیه مشکل ندارد، اما کار ما مشکل زیاد دارد. گروه های تجاری باید علمی تر وارد شوند تا موفق باشند. شرکت های کوچک به تنهایی نمی توانند موفق باشند.
امروز در غرفه های فودسیتی شاهد محصولاتی از قبیل رب گوجه فرنگی، خیارشور، چند مدل کنسرو، چند نوع خرما و شیرینی خرمایی، گز، پشمک، نبات سفید، پسته خام و شور، حلوای ارده، کشمش، گردو، بادام، برنج پاکستانی، شکلات و شاید چند قلم دیگر هستیم. بسته بندی ها جای انتقاد ندارد، اما چهره فروشندگان چندان شاد نیست.
قضاوت نهایی چشم انداز روابط با شما. اما باید یک نکته را در نظر داشت که ظرفیت بازار روسیه کم که نیست هیچ، برای فروش انواع کالا فرصت و امکانات دارد.
موضوعی که می توانم در پایان و بعد از شرکت در جلسات متعدد مذاکره بین تجار ایرانی و روس عنوان کنم این است که:
ما ایرانی ها ضرب المثل «دیگی که برای من نجوشد، بگذار سر سگ بجوشد» را نه در گفتار که در عمل خوب به کار می بریم. هرکجا برایمان نفعی نداشته باشد، راضی به نفع دیگران نیز نیستیم. اگر تجارت خرد ما به جای حضور مستقیم در بازار کشور دوم، متحد شده و از طریق واسطه ای مطمئن وارد بازار شود- همانکاری که چین می کند، آنوقت نتیجه بهتری کسب خواهد کرد. در هیچ کشورهای توسعه یافته ای نماینده یک کارخانه کوچک یا شرکتی که خود تولید کننده نیز نیست و جنس را از مرجع خریداری کرده، به عنوان نماینده مستقل وارد بازار کشور دوم نمی شود.
امروز متاسفانه عرضه برخی محصولات از جمله خرما و کشمش توسط کمپانی های مختلف ایرانی به اندازه ای زیاد شده که دیگر تقاضا نیست و در این رقابت ناسالم، هر کس حاضر است جنس خود را به قیمت پایین تر عرضه کند، بدون احتساب سیاست سرمایه گذاری و تجارت در سطح کلان تر.
آنچه تجار ایرانی نیاز دارند، حمایت بهتر دولت از تجار با سیاستگذاری درست، قطع کردن دست سوء استفاده گران دولتی که تجارت های چمدانی به بالا می کنند، اجازه ندادن به تجارت خرد برای ورود مستقل و ورشکست شدنی که در نهایت چوبش را سایرین نیز خواهند خورد، تحقیق در بازار روسیه و تشکیل کنسرسیوم برای ورود پرقدرت به بازار بزرگ روسیه است.
