کتابخانه دولتی روسیه «لنین» روز 6 ژوئن سال جاری به مناسبت سالگروز تولد الکساندر سرگیویچ پوشکین میزگردی تحت عنوان «پوشکین به همه زبان ها» برگزار کرد. شاعر پرآوازه روس که روز 6 ژوئن 1799 چشم به جهان گشوده و روز 10 فوریه 1837 چشم از این دنیا فروبست موضوع گفتگوهای نمایندگان کشورهای مختلف شد.
پژوهشگران در حوزه زندگی و آثار پوشکین و فعالان فرهنگی روس و دیگر کشورها ضمن اشاره به اهمیت اشعار پوشکین در ادبیات روس و تعامل با ادبیات سایر کشورها، گوشه ای از دریای آثار این نویسنده و شاعر بزرگ را به تصویر کشیدند.
ایراییدا گیورگییونا رییس اتحادیه بین المللی شاعران روس ضمن خوشامدگویی به حاضرین خاطر نشان کرد که سال 1999 در 30 مین نشست کنفرانس یونسکو تصمیم گرفته شد که هر ساله روز جهانی شعر به عنوان روزی نمادین در تقویم زندگی دنیا برگزار شود. به گفته کارشناسان یونسکو، شعر تندترین و عمیق ترین پاسخ به سوالات معنوی و روحی انسان امروز است، اما برای نیل به این هدف بایستی دایره علاقه مندان آن را عریض تر کرد. به گفته ایراییدا، شاعران دنیا در شرایط ناآرام امروز بایستی دلهای مردم را با اشعار خود گرم کنند.
میزگردی که در کتابخانه لنین به یاد الکساندر سرگییویچ برگزار شد، بیش از آنکه بزرگداشت شاعر باشد، نشستی علمی — منظومی بود، زیرا حاضرین اشعار پوشکین را به زبان های مختلف از جمله فارسی (شعر رویا»، عربی (پیامبر)، کره ای (فریب)، هندی (فریب)، ترکی تاتاری (پیامبر)، آذری، چینی، انگلیسی (پیامبر)، فرانسوی (اولین شعری که پوشکین به زبان فرانسه در کودکی نوشت)، تاجیکی و دیگر زبان ها قرائت کردند.
شعر پیامبر پوشکین توسط مترجم و مدیرگروه سابق زبان روسی در دانشگاه دولتی بغداد به زبان عربی در تمام سالن طنین انداخت. دکتر ضیاء الدین حسن ماجرای به سرقت رفتن ترجمه شعر پوشکین از وی را برای حاضرین تعریف کرد. وی توضیح داد که ترجمه قبل از به ثبت رسیدن، دست به دست شده و وی به صورت اتفاقی ترجمه خود را از زبان خواننده ای بازشنیده است و با وجود تلاش بسیار تا مدت ها نتوانسته مالکیت آن را اثبات کند، تا اینکه روزی به صورت اتفاقی اجرای شعر پوشکین به زبان روسی توسط هنرمند روس با زیرنویس عربی و نام وی به عنوان مترجم اثر به دستش می افتد و آنگاه متوجه می شود که در نهایت حق به حقدار رسید.
رییس گروه زبان کره ای از دانشگاه زبانشناسی مسکو توضیح داد که در کشور کره جنوبی شعر «اگر زندگی تو را فریب دهد» از محبوبیت زیادی برخوردار است. آنجا که پوشکین به زبان نظم می گوید:
اگر زندگی تو را فریفت،
اندوه مخور، برنیفروز!
در روز اندوه بر خود چیره شو:
چرا که روزی شادی و ایمان فرامی رسد.
دل به سوی آینده پر می کشد؛
امروز اندوه است:
لحظه ها کوتاهند، همه چیز گذراست؛
همه چیز گذراست، زیبایی در انتظار است (مترجم: فرزانه شفیعی).
ایگور کالیادین کارگردان روس فیلم مستندی از زندگی الکساندر سرگییویچ به نام «طوفان افریقایی» برای حاضرین به نمایش گذاشت. این فیلم با اشاره به اجداد پوشکین، کودکی، نوجوانی و بالندگی وی را با جزییات جالبی به تصویر می کشد. در بخشی از فیلم که به کودکی شاعر روس اختصاص دارد، بیننده با کودکی مستعد، خلاق و حاضر جواب روبرو می شود که به خاطر پوست تیره اش در میان کودکان سفیدپوست روس گاه مورد تمسخر قرار می گیرد، اما به خوبی از عهده خود برمی آید.
روزی ایوان دیمیتریف شاعر و دوست خانوادگی پوشکین ها به شوخی الکساندر کوچک را «بچه عرب» (آرابچیک) می نامد و الکساندر با وجود سن کم در پاسخ نگاهی به جوش های قرمزرنگ روی صورت ایوان انداخته و به او می گوید، «بچه عرب هستم، اما دون دون نیستم» (آرابچیک، نی ریابچیک). این عبارت به خاطر ریتمیک بودن در زبان روسی به اصطلاح تبدیل شده و بسیاری بدون آنکه ریشه عبارت را بدانند، در گفتار بکار می برند.
خانم خورشیده دورانوا وی را با فردوسی در شعر فارسی مقایسه کرده و حتی نمونه هایی از تشابه معانی اشعار پوشکین و فردوسی پدر زبان فارسی و روسی که در دو عصر کاملا متفاوت و در سرزمین های متفاوت می زیسته اند را برای حاضرین تبیین کرد.
فرید منورویچ رییس گروه علوم انسانی از دانشگاه اسلامی مسکو ضمن اشاره به مطالعات تطبیقی اشعار پوشکین با قران نمونه هایی از مفاهیم طرح شده در شعر پوشکین و تطابق کامل آن با آیات قران را برای حاضرین شرح داد. پوشکین در دوران جوانی مورد علاقه بسیاری از زنان بود. برادرش لف پوشکین در وصف الکساندر می گوید: «او کمی احمق جلوه می کرد و کوتاه قد بود، اما به دلیل نامعلومی زنان جذبش می شدند».
در میانه جلسه نیز شعر «رویای پوشکین» ترجمه دکتر شجاع الدین شفاء به زبان فارسی در سالن گردهمایی کتابخانه پوشکین طنین انداخت که از سوی حاضرین با استقبال زیادی روبرو شد.
ای رؤیاهای من
ای رؤیاهای شیرین من
خداحافظ
ای خوشبختی شب های دراز کجایی ؟
مگر نمی بینی که خواب آرامش بخش
از دیدگان من گریخته و مرا
در تاریکی عمیق شب
خاموش و تنها گذاشته است ؟
بیدارم و نومیدم
به رؤیاهای خود می نگرم
که بال و پر گشوده اند
و از من می گریزند
اما روح من با غم و حسرت
این رؤیاهای عشق را دنبال می کند
ای عشق
ای عشق
پیام مرا بشنو
این رؤیاهای دلپذیر را به نزد من باز فرست
کاری کن که شامگاهان
مست باده خیال
در خواب روم و هرگز بیدار نشوم
((الکساندر پوشکین))
مترجم: دکتر شجاع الدین شفا
همعصران پوشکین می گویند که وقتی از زنی خوشش می آمد، رفتارش بسیار وسوسه انگیز می شد و اگر شخص دلچسبش نبود، با بی حوصلگی و سردی گفتگو می کرد تا رهایش کنند.
نابغه ادبیات روس در سن جوانی برای حفظ غرورش معشوق احتمالی همسرش را به یک دوئل فراخواند. در این دوئل پوشکین از ناحیه شکم آسیب دید و دو روز پس از آن درگذشت. ولی طرف مقابل فقط جراحتی جزئی از ناحیه دست برداشت.
