سفر رسمی حسن روحانی، رئیس جمهور ایران به دعوت ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در روزهای 28-27 ماه مارس به مسکو به پایان رسید. نتایج مذاکرات مسکو در سطح عالی چگونه بوده است؟ اهمیت این دیدار در چیست؟
ولادیمیر ساژین، کارشناس سیاسی و خاورشناس روسیه در این خصوص اظهار نظر نموده گفت: با شروع از سال 2013 میلادی، این نهمین دیدار روسای جمهور دو کشور است. در سال 2013 میلادی، حسن روحانی رئیس جمهور ایران شد. اما دیدار کنونی مسکو خودویژه است. زمان این دیدار نیز بطور تصادفی انتخاب نشده بود.
اوضاع خاور میانه که روسیه و ایران نقش خاصی در آنجا بازی می کنند، متشنج و در سراسر منطقه از افغانستان تا آفریقای شمالی غیر قابل پیش بینی است. رهبران دو کشور می بایست در این دوره دشوار « به میزان کردن ساعت ها» می پرداختند.
ولادیمیر ساژین در ادامه گفت: « این نکته به ویژه در رابطه با سوریه صدق میکند که در آنجا مسکو و تهران در یکسوی سنگر مبارزه با تروریسم قرار دارند، هر چند درک آن ها از فرایند هایی که در آن کشور رخ می دهد تا حدودی متفاوت است. دیدگاه ها در خصوص آینده سوریه نیز متفاوت است. در این رابطه فعالیت روسیه، ایران و ترکیه در فرمات سه جانبه که شرایطی برای مذاکرات بین سوری در «آستانه» ایجاد کرد و امکانی برای برقراری رژیم موثر و پایدار آتش بس در سوریه فراهم می سازد، حائز اهمیت است. بدون شک، این موضوعات در کرملین بررسی شدند.
مسائل افغانستان، عراق ، یمن، لبنان و دیگر نقاط داغ منطقه نیز به بحث گذاشته شدند.
بعلاوه، طرفین به تبادل نظر در خصوص حیطه وسیعی از مسائل سیاست جهانی از جمله نقش سازمان ملل در دنیای معاصر ، مبارزه با تروریسم، قاچاق موادمخدر، حفظ رژیم عدم گسترش سلاح هسته ای پرداختند. روسای جمهور دو کشور در این رابطه از طرح عمل مشترک قابل قبول بین ایران و شش کشور میانجی بین المللی استقبال کردند و حالت صلح آمیز فعالیت هسته ای ایران را مورد تأیید قرار دادند.
روسای جمهور دو کشور در باره گسترش همکاری در دریای خزر در تمام عرصه ها و آمادگی برای تعامل در برقراری ثبات در آسیای مرکزی و ماورای قفقاز اظهار نظر کردند.
بدین ترتیب جنبه های بین المللی مذاکرات روسای جمهوری ولادیمیر پوتین و حسن روحانی عملا تمام مجموعه مسائل جهانی و منطقه ای را در برگرفت. هیچ یک از دیدارهای قبلی از چنین دستور روز گسترده ای برخوردار نبود.
علت آن است که اوضاع در جهان و خاور میانه زیاده از حد انفجار آمیز و پیچیده است و برای رسیدن به هدف اصلی — تأمین ثبات و قابل پیش بینی بودن رویدادها در منطقه با در نظرداشت منافع تمام شرکت کنندگان — باید کارهای دقیق و وزین و سریعی انجام شوند.
در چنین شرایطی، ایران در برقراری مناسبات نزدیک با روسیه فوق العاده ذینفع است. آشکار است که ایران در شرایط دشواری بسر می برد که تشدید فعالیت ضد ایرانی عربستان سعودی ، اسرائیل و بعضی از کشورهای خاورمیانه مسبب آن است. این رقبای ایران، سیاست خاور میانه ای ایران را به ویژه در سوریه قبول ندارند. معامله هسته ای نیز برای آنها قابل قبول نیست. دولت جدید آمریکا به ریاست دونالد ترامپ در این خصوص با آنها اعلام همبستگی کرده است.
نکته مهم برای تهران، واقعیتی است که مسکو از مناسبات خوب و هرازگاهی دوستانه با بسیاری از رقبای منطقه ای ایران برخوردار است. احتمالا روسای جمهور دو کشور این مسأله حائز اهمیت برای ایران را بررسی کردند.
زمان سفر رسمی رئیس جمهور ایران به مسکو در مارس تا حدودی به دلیل مسائل سیاسی در داخل ایران تعیین شده بود. تا انتخابات ریاست جمهوری در ایران کمتر از دو ماه باقی مانده است. حسن روحانی برای دوره دوم در انتخابات شرکت خواهد کرد. در ایران مبارزه شدید بین طرفداران رئیس جمهور کنونی و مخالفان وی جریان دارد. از اینرو برای روحانی مهم جمع آوری امتیازات هر چه بیشتر در صحنه بین المللی است. سفر رسمی به مسکو باعث افزایش محبوبیت ماقبل انتخاباتی وی خواهد شد.
دیدار روسیه — ایران و مذاکرات در سطح عالی از نظر سیاسی و دیپلماتیکی برای روسیه نیز مهم بود، زیرا ایران — یک بازیگر جدی منطقه ای در خاورمیانه است که بدون آن کشور نمی توان هیچ یک از مسائل کنونی را حل و فصل کرد. مسکو نمی تواند وزن سیاسی و اهمیت اقتصادی ایران را نادیده بگیرد. در این رابطه مسائل تجاری — اقتصادی جای خاصی در دستور روز دیدار رسمی رئیس جمهور روحانی در مسکو داشت.
پس از برجام هسته ای و آغاز فرایند لغو تحریم های بین المللی، ایران به « لقمه لذیذی» برای تجارت جهانی تبدیل شد. با توجه وضعیت منحصربفرد ژئوپلیتیکی و قدرت بالقوه ایران، شرکت ها و تاجران زیادی از بسیاری از کشورها راهی ایران می شوند. روسیه نیز برای شرکت در این رقابت آماده است.
در مذاکرات مسکو ، روسیه و ایران با تأیید بر تلاش های مشترک در خصوص توسعه آتی مناسبات اقتصادی متقابلا سودمند، از ضرورت کاربرد پتانسیل همکاری در جهاتی با چشم انداز خوب: مانند انرژی، حمل و نقل، صنعت، هوا — فضا، و دیگر رشته های علمی و فناوری نو از طریق اجرای پروژه های مشترک، صحبت کردند.
در جریان سفر حسن روحانی به مسکو، روسیه و ایران 16 سند مشترک در باره همکاری در رشته های مختلف: انرژی اتمی، گاز، اکتشافات زمین شناسی و راه آهن ، ارتباطات و فناوری انفورماتیک ، ساخت و ساز، برق، مسائل حقوقی و گردشگری و ورزش را به امضا رساندند.
بدون شک، همکاری روسیه و ایران در صحنه بین المللی عامل مهمی برای تأمین ثبات و امنیت در منطقه و جهان است. مناسبات متقابلا سودمند در عرصه تجاری ، اقتصادی ، علم و فناوری عالی و فرهنگ و ورزش مدافع منافع هر دو کشور خواهند بود.
