ریشه های ایرانی در صنایع هندوستان

بسیاری از کارشناسان اقتصادی، پیش بینی می کنند که هند به زودی چین را پشت سر گذاشته و عنوان لوکوموتیوِ رشد اقتصادی جهان را از آن خود خواهد کرد. در عین حال، اکثریت به این واقعیت آگاه نیستند که در پیشینه موفقیت های اقتصادی هند، ردپای ایرانی وجود دارد.
یکی از بزرگترین شرکت های هندی، تاتا گروپ (Tata Group) است که سود و درآمد آن در سال 2016 به بیش از 100 میلیارد دلار برآورد شده و تعداد کارکنان آن از 600 هزار نفر تجاوز می کند. شرکت تاتا گروپ توسط جمشیدجی تاتا، در سال 1868 بنیان گذاشته شد. تاتا به خانواده پارسیان، که از زمان های قدیم در هند و عمدتاً در ایالت گجرات زندگی می کنند، تعلق دارد. پارسیان به دلیل فرار از حمله اعراب در دوره بین قرون 8 تا 10 میلادی، از ایران به هند، مهاجرت کردند. پارس ها در هند عمدتاً در ایالت گجرات مسکن گزیدند. آنها، با فراگرفتن زبان محلی گجراتی، فرهنگ اصیل و مذهب زرتشتی خود را حفظ کردند. با وجود اقلیت جامعه پارسیان که امروز تعدادشان به 100 هزار نفر میرسد، همیشه نقش قابل ملاحظه ای در زندگی اجتماعی هند بازی کرده و تئاتر سنتی پارس بر ایجاد بالیوود که امروز در سراسر جهان شهرت دارد، تاثیر قوی داشته است. از میان شخصیت های مشهور پارسیان، می توان به دادابای نارجی و فیروزشاه میتا، از جنبش ملی و آزادیبخش هند، آسپی مروان انجنییر، مارشال نیروی هوایی و سام مانیکشاو، فیلد مارشال هند، فِرِدی مِرکوری — خواننده مشهور انگلیسی (نام اصلی او فرخ بالسَرا بود)، فیروز گاندی — سیاستمدار و شوهر ایندیرا گاندی نخست وزیر اسبق هند و غیره اشاره کرد.
جمشیدجی تاتا در خانواده روحانیان زرتشتی متولد شد، و پدر او اولین فردی شد که بجای ادامه فعالیت روحانیت، به تجارت رو آورد. جمشیدجی تاتا، تا سن 29 سالگی در شرکت پدر خود کار می کرد، که توانست سرمایه کوچکی را جمع آوری و از برکت آن، شرکت خود را تاسیس کند. اولین پروژه بزرگ تاتا گروپ، راه اندازی کارخانه نساجی Mills Empress در شهر ناگپور در سال 1877 بود. در آن زمان شاید حتی کسی فکر آن را هم نمی کرد که این شرکت، زیربنای تشکیل یک امپراطوری بزرگ صنعتی شود. جمشیدجی تاتا آرزوی تاسیس مجتمع فولادسازی و نیروگاه های برقِ آبی را داشت، که رویاهایش تا زمان حیات وی تحقق نیافتند.
جمشیدجی تاتا نه فقط به فکر درآمدزایی، بلکه به توسعه آموزش و پرورش نیز می اندیشید. او میخواست چنان مراکز آموزشی در هند تاسیس کند که با بهترین دانشگاه های غربی قابل رقابت باشند. تاتا در سال 1892 با هدف تشویق دانشمندان هندی، بنیادی را پایه گذاری نمود.
تاتا در بمبئی (مومبای کنونی) هتل بزرگ تاج محل را در سال 1903 احداث کرد. گفته شده که تاتا زمانی تصمیم به ساخت هتل گرفت که او را حتی با اینکه فردی متمول، سرشناس و بازرگانی موفق بود، از ورودش به هتل انگلیسی هایی که خود را ارباب هندوستان می دانستند، مانع شدند. جمشیدجی تاتا نه تنها تصمیمات خود را در عمل پیاده می کرد، بلکه توانست چنان هتلی را بسازد که مشابه انگلیسی آن را تحت الشعاع خود قرار دهد. هتل تاج محل تا به امروز وجود دارد و متعلق به یکی از هتل های لوکس تاتا گروپ، در سراسر جهان است.
اما بزرگترین پروژه تاتا، ساخت یک شهر کامل بود. در اوایل قرن بیستم، تاتا برای تحقق آرزوی خود شروع به احداث کارخانه متالورژی کرد که در اطراف آن باید شهر جدیدی نیز ساخته می شد. جمشیدجی تاتا شخصا موفق به دیدن اتمام پروژه خود نشد. او در 19 مه 1904 در گذشت. اما ادامه کار او را پسرش — دوراب جی تاتا، به اتمام رساند. در سال 1919 شهر جدید به افتخار جمشیدجی تاتا، جمشیدپور نامگذاری شد. امروز آن را «فولاد شهر» هند می نامند.
هم اکنون شرکت جمشیدجی تاتا، تبدیل به مجموعه بزرگ کمپانی های بین المللی شده که در بخش های متالورژی، ماشین سازی، املاک، فناوری اطلاعات و بسیاری از دیگر زمینه ها فعالیت می کنند. جالب است بدانید که اولین خودرو در هند متعلق به جمشیدجی تاتا بود و امروز خودروسازان مشهور جاگوار و لندرُورِ انگلیسی ، و همچنین تعداد دیگری از شرکت های بریتانیایی، به تاتا گروپ تعلق دارند.
جواهر لعل نهرو، اولین نخست وزیر هند، جمشیدجی تاتا را «یکی از بنیانگذاران هند معاصر» نامید. در واقع، تاتا اساس صنایع هند را بنیان گذاشت که بدون آن نمی توان هند معاصر را تصور نمود. با توجه به این که خانواده تاتا در گذشته های دور، از ایران به هند آمده اند، بنابراین می توان گفت که صنعت هندی، ریشه ایرانی دارد.