به گزارش « اسپوتنیک» با استناد به مقاله منتشره در مجله روانشناسی اجتماعی و علم شخصیت ، روانشناسان برای اولین بار دست به آزمایش معروف « اردوگاهی» — میلگِرِم- در لهستان زدند و هیچگونه فرقی در رفتار مردم در آمریکای دمکراتیک و یا کشور توتالیتر سابق مشاهده نکردند.
توماش گژیب Tomasz Grzyb از دانشگاه علوم انسانی و علوم اجتماعی در ورشو لهستان در این خصوص گفت: « وقتی مردم برای اولین بار از آزمایش های « میلگِرِم» باخبر می شوند می گویند: « من هرگز به آن شکل عمل نمی کردم». اما تحقیقات ما نشان داد که تا چه حد اوضاع بر رفتار انسان تأثیر می گذارد و به چه راحتی شخص با انجام کارهایی موافقت می کند که خودش شرم آور و یا چندش آور حساب می کرد».
استنلی میلگِرِم روانشناس آمریکایی در دهه 1960 در دانشگاه « یل» یکسری آزمایش به انجام رساند که طی آن، دانشجویان نقش « معلم» را بازی کردند و به داوطلبان حفظ لغت را یاد دادند و از شوک الکتریکی برای تقویت حفظ اطلاعات استفاده کردند.
داوطلبانی که تحت کنترل روانشناس — رهبر علمی در این آزمایش شرکت داشتند در ازای هر جواب غلط، « شاگرد» خود را با شوک الکتریکی تنبیه می کردند و شدت آن را از 15 تا 450 ولت افزایش می دادند. در واقع هیچگونه شوک الکتریکی در میان نبود و نقش « شاگرد» را هنرپیشه ای بازی می کرد که در جریان آزمایش مدام تقاضا می کرد به این کار خاتمه بدهند و « رئیس» خواهان ادامه آزمایش « بهر قیمتی» بود.
در واقع آزمایش مذکور نوعی تقلید اردوگاه نازی ها و امتحان این موضوع بود که آیا کارمندان این «کارخانه مرگ » که نازیست آدولف ایخمان آن را به این اسم می نامید، « صاف و ساده دستورات را اجراخواهند کرد» و یا آنها داوطلبانه و آگاهانه در سازماندهی هولوکوست شرکت داشتند.
آزمایش و نتایج آن که آمادگی کامل و بی چون و چرا اکثر افرادی را نشان داد که حاضر بودند همنوعان بیگناه خود را به دستور رئیس دچار درد و عذاب کنند موجب نارضایتی عمومی در جامعه علمی و در بین مردم شد. بعضی ها میلگِرِم را به آن متهم کردند که کنه آزمایش را از داوطلبان مخفی نگه داشته و نتایج آزمایش را نمی توان درست دانست و بعضی دیگر از همکاران و شخصیت های اجتماعی تهدید کردند او را به دادگاه بکشانند.
به گفته گژیب، بسیاری از مردم در اینباره صحبت کردند که « آزمایش توتالیتاریسم» می تواند به نتایج گوناگون در کشورهایی بیانجامد که در آنجا هرگز رژیم توتالیتر وجود نداشته است و در کشورهایی که تا چندی پیش رژیم توتالیتر در آنجا حاکم بوده است. آمریکا به کشورهای گروه غیر توتالیتر مربوط می شود و کشورهای اروپای شرقی و اتحاد شوروی سابق را به گروه دوم مربوط دانستند.
گژیب و همکاران وی برای امتحان این موضوع گروهی از 80 داوطلب را جمع کردند که در بین آنها هم جوانان لهستانی بودند که هرگز در دوران توتالیتریسم زندگی نکرده بودند و افراد مسنی در سن بین 69-60 سال. دوران کودکی و جوانی آنها در دوران موجودیت « همبستگی» و دیگر
سازمان های مبارزه با ساختار شوراها سپری شده بود.
جوانان و افراد مسن لهستانی در زمان آزمایش « بهبود حافظه» نیز مانند پیشینیان آمریکایی خود که در دوران جنگ سرد می زیستند برای افزایش « شوک الکتریکی» در رابطه با داوطلبان دیگر ابراز آمادگی کردند. تعداد «مجریان این گونه دستورات» 90 درصد بود یعنی در واقع همان درصدی که 50 سال پیش استنلی میلگِرِم اعلام نمود.
نکته جالب آن بود که تمایل اجرای دستورات 10-9 درصد در مواردی بود که دختر و یا زن « شاگرد» بود. محققان هنوز به علت این موضوع پی نبردند، زیرا تعداد داوطلبان برای بررسی توضیح چنین همدردی زیاده از حد کم است.
