ظاهراً پیشرفت سازنده مناسبات با چین به درجه بالا وابسته به آن است که دونالد ترامپ به چه ترتیبی امکان خواهد داشت به حل مساله تبت برخورد کند. منظور حمایت آمریکا از دالای لاما و سازمان های غیر دولتی خارجی است که با هدف جدایی تبت از چین اقدام میکنند
مساله تبت همواره عامل بی ثباتی در مناسبات چین و آمریکا بوده و اسناد وزارت خارجه و سرویس جاسوسی آمریکا افشا شده در آخر سالهای نود قرن گذشته میلادی حاکی از این امر است. این اسناد نشان میدهد که تأمین پولی دالای لاما از بودجه آمریکا همزمان با عملیات نظامی آمریکا با شرکت شورشیان تبتی آنجا میگرفت و در سال 1951 ارتش چین تبت را بطور صلح آمیز آزاد کرد.
در سالهای 60 سیا هر سال حدود 1/7 میلیون دلار به تجزیه طلبان تبتی از جمله 180 هزار دلار به دالای لاما تخصیص میداد. مبلغ پرداخت شده به دلای لاما امروز معادل تقریباً 800 هزار دلار است.
به ابتکار کنگره آمریکا پخش برنامههای صدای آمریکا به زبان تبتی باز شد و سپس رادیو آسیای آزاد به زبان تبتی تاسیس شد. در گزارش های سالانه وزارت خارجه آمریکا در باره حقوق بشر در چین موضوع تبت در بند جداگانه تشریح میشد که گویای قصد واشنگتن به توجه خاص آمریکا به رعایت حقوق بشر در تبت بود. و در یک زمان سیگنالی به تبتی های هندی بود تا مساعی تجزیه طلبی آن کشور دو چندان شود. انتشار این گزارش ها در فوریه — مارس هر سال موجب اوج گیری تشنجات در مناسبات آمریکا و چین در همین دوره می شد. مقامات چین همواره تأکید میکنند که محتوای این گزارش ها سال به سال عوض نمیشود و این در حالی است که به برکت سیاست اجتماعی — اقتصادی مقامات مرکزی چین اوضاع در تبت رو به بهبودی گرویده و پیشرفت می کند.
قرار است گزارش نوبتی این نوع پس از تحلیف دونالد ترامپ در تارخ 20 ژانویه منتشر شود. و اگر تا این موقع یک خادثه خارقالعادهای صورت نگیرد مثلاً دیدار ترامپ با دالای لاما، محتوای این سند ممکن است اولین آزمون تشخیص استعداد دولت ترامپ به برخورد جدید به حل مساله تبت شود.
به عقیده جژو فن محقق مناسبات بینالمللی دانشگاه نانجیگن چین بر آن است که میراث سیاسی دولت های پیشین آمریکا و برخی خصوصیات شخص دونالد ترامپ اجازه نمیدهد امید داشته باشیم که مناسبات چین و آمریکا در مورد تبت بازنگری شود. وی گفت:
«من حدس میزنم که دونالد ترامپ و دولت وی پس از تحلیف نخواهند توانست سیاست حمایت از دالای لاما و تجزیه طلبان تبت را بازنگری کنند. یکی از علل این کار عادت دولت و رهبری آمریکا به تکیه کردن به حمایت از «دموکراسی» و «آزادی های مذهبی» است. ولی این امر مربوط به مساله تبت نبوده و مداخله خشن در امور داخلی چین است. بعلاوه ترامپ تا تحلیف نرسیده هم اینک خصوصیات شخصی و رنگ سیاسی خود را نشان می دهد. بعید است که آنها برای پیشرفت مناسبات دو کشور مناسب باشند».
مسلماً ناظران مبالغ کمکهای پولی آمریکا به باصطلاح دولت در تبعید تبت را به دقت حساب خواهند کرد. امروزه آمریکا پس از هند کشور دوم اهدا کننده به تبت است. ویلیام انگدال نویسنده و سیاستشناس آمریکا نوشت که میزان سالانه این حق الزحمت بابت فعالیتهای ضد پکن، دو میلیون دلار است. این محقق میگویند که سیا باز هم در حال طرحریزی و تأمین پولی استراتژی کاربرد دالای لاما علیه چین است. این استراتژی شامل تأمین پولی شخص دالای لاما و فعالیت «خانه های دالای لاما» در خاک کشور های مختلف و تشویق فعالیتهای مبلغی است. بررسی حقایق دوران گذشته مربوط به این موضوع بسیاری حقایق جالب را بر ملا کرد. مثلاً ،آمریکا هنگام جنگ در ویتنام میخواست از دالای لاما برای تبلیغات ضد کمونیستی استفاده کند. آمریکا این کار را بعنوان بازپرداخت پولهای خود داده شده به دالای لاما را تلقی می کرد.
عامل دیگر، با فعالتر شدن مبارزین حقوق بشر تبت در آستانه المپیک تابستانی 2008 مربوط است. ویلیام انگدال بر آن است که در این کار اثر مداخله آمریکا دیده می شود. مطلب فقط سر تأمین پولی آن بی نظمی هایی نبود که برخاستگان از تبت چینی در اروپای غربی، آمریکا و استرالیا هنگام مراسم حمل مشعل المپیک راه می انداختند. در خود تبت نیز در این زمینه بی نظمی ها بر پا شد. به عقیده این کارشناس آمریکایی راه اندازی این بی نظمی ها در آستانه بازیهای المپیک نشان داد که واشنگتن در آن زمان تصمیم گرفت ریسک کند به بازی بسیار خطرناک علیه پکن دست بزند. از قرار معلوم «ورق تبتی» مثل سابق در زرادخانه دولت آمریکا قرار دارد.