تفاوت های دینی و نظامی — سیاسی بین ایران و عربستان سعودی با مسائل اقتصادی عمیق تر شدند. تشنج بین تهران و الریاض تهدیدی برای شکست مذاکرات در خصوص کاهش استخراج نفت بین کشورهای عضو اوپک است. این اختلافات چه تأثیری بر قیمت های آتی نفت در جهان خواهد گذاشت؟
ولادیمیر ساژین، کارشناس سیاسی و خاورشناس روسیه در این خصوص اظهار نظر نمود و گفت: در سال های اخیر مناسبات بین ایران و عربستان سعودی را نمی توان دوستانه نامید. در ماه ژانویه سال 2016 میلادی این مناسبات رسما به پایان رسید یعنی قطع مناسبات دیپلماتیک. البته علت مناسبات سرد دو جانبه تهران و الریاض با تفاوت های دینی و سیاسی مرتبط است. ایران به عنوان کشوری شیعه و عربستان سعودی به عنوان کشوری سنی — مدعی برتری نظامی — سیاسی در منطقه هستند و خواهان رسیدن به برتری از نظر ایدئولوژیکی در جهان اسلام. مبارزه غیر مستقیم اما دائمی ایدئولوژیکی — تبلیغاتی و نظامی — سیاسی جریان دارد که آن را می توان باصطلاح جنگ نیابتی (سوریه، عراق و یمن) نامید.
ولادیمیر ساژین در ادامه گفت: بعلاوه ایران و عربستان سعودی اعضای اوپک هستند. مطابق با داده های اوپک، عربستان سعودی در سال 2015 میلادی 10 میلیون و 200 هزار بشکه نفت استخراج کرده است (13,3% حجم کل استخراج نفت- در جای دوم فهرست کشورهای استخراج کننده قرار گرفت) ایران 3 میلیون و 100 هزار بشکه که (4,3% حجم کل استخراج نفت در جهان است و در جای پنجم قرار گرفت). اگر ایران که در سال 2012 مورد تحریم نفتی و مالی قرار گرفت در آن زمان تهدیدی برای عربستان سعودی نبود، هم اکنون پس از برجام هسته ای در تابستان سال 2015 میلادی، وضع تغییر کرده است. تهران مانند اسبی که از حرکت باز ایستاده بود با جهش زیاد وارد مسابقه نفتی شد و سعی می کند استخراح نفت را افزایش بدهد و سهم خود در بازار جهانی را احیا کند.
شایان ذکر است که تا قبل از وضع تحریم ها بر علیه ایران، ایران حدود 4 میلیون و 200 هزار بشکه نفت تولید و حدود 2 میلیون و 100 هزار بشکه صادر می کرد. به دلیل تحریم ها این شاخص ها دو بار کمتر شد. اما بیش از یکسال است که ایران حجم استخراج را افزایش می دهد. در ماه سپتامبر حجم استخراج نفت در ایران 3 میلیون و 850 هزار بشکه نفت در روز بود. امیر حسین زمانی نیا معاون وزیر انرژی ایران قصد ایران برای احیای سطح استخراج تا زمان قبل از تحریم ها را اعلام نمود.
این موضوع به مذاق عربستان سعودی خوش نیامد. حال باید دید علت چیست.
اواسط ماه فوریه سال 2016 میلادی ، روسیه، عربستان سعودی و ونزوئلا و قطر آمادگی خود برای حفظ حجم متوسط استخراج نفت در سطح 11 ژانویه سال جاری و عدم افزایش آن در آینده، یعنی انجماد آن را اعلام کردند. بعدا این پیشنهاد از حمایت الجزیره و کویت و عمان و اکوادور نیز برخوردار شد. این پیشنهاد تحت یک شرط قابل اجرا بود و آن اینکه استخراج کنندگان اصلی نیز به آن بپیوندند. در این مرحله بود که مسائل سر بلند کردند. ایران، لیبی، نیجریه و عراق بدون شور و اشتیاق با ایده انجماد برخورد کردند. به نظر می رسید همه موافق این ایده هستند، اما هیچ یک از کشورها تمایلی به اجرای آن به ضرر منافع ملی نشان نداد. مذاکرات در سطوح و فرمات مختلف که توسط کشورهای استخراج کننده (هم اعضای اوپک و هم کشورهای خارج از اوپک) که در طول سال 2016 انجام شد هیچگونه نتیجه ای ببار نیاورد.
در نشست 27 ماه اکتبر ، عربستان سعودی اصرار ورزید که ایران در سطح 3 میلیون و 660 هزار بشکه نفت در روز استخراج را متوقف کند. سعودی ها قول دادند در اینصورت استخراج نفت را تا سطح 10 میلیون و 200 هزار بشکه کاهش بدهند. در این رابطه نمایندگان تهران یادآوری کردند که از سال 2014 میلادی الریاض سطح استخراج نفت را تقریبا به مقدار 1 میلیون بشکه نفت در روز افزایش داده و سهم خود در بازار را گسترش داده و حالا ابراز تمایل می کند استخراج نفت را فقط به مقدار 400 هزار بشکه نفت در روز کاهش بدهد. ایران اعلام کرد برای اجرای پیشنهاد انجماد آماده است اما فقط پس از آنکه به سطح استخراج ماقبل تحریم ها برسد.
عربستان سعودی در جواب به لجبازی ایران و اگر ایران از پیوستن به توافق کاهش سطح استخراج خودداری ورزد، تهدید کرد با افزایش استخراج تا سطح 12 میلیون بشکه در روز باعث افت قیمت های نفت شود.
بدون شک اختلاف نفتی تهران و الریاض می تواند امضای توافق در خصوص کاهش سطح استخراج را که قرار است 30 ماه نوامبر در نشست وین انجام شود دشوار خواهد کرد.
این امر بر قیمت های جهانی نفت نیز تأثیر خواهد گذاشت. به گفته متخصصان قیمت نفت طی سال جاری حدود 50 دلار در ازای هر بشکه نفت خواهد بود اگر کشورها برای انجماد حجم استخراج نفت اعلام آمادگی کنند. هم اکنون هیچ کس این نوع اعلامیه ها را باور ندارد زیرا حجم استخراج مدام افزایش یافته و قیمت ها کاهش می یابند. شایان ذکر است که بانک « گولدمن ساچس» در روز اول نوامبر کاهش قیمت نفت تا 40 دلار را پیش بینی کرد، اگر اوپک 30 ماه نوامبر نتواند در باره انجماد استخراج نفت به توافق برسد.
ولادیمیر ساژین در پایان گفت: بدین ترتیب مبارزه ایران و عربستان سعودی در صحنه نفتی عملیات جنگی، کل بازار جهانی نفت و قیمت نفت را تحت تأثیر قرار خواهد داد. بدون شک این یک نکته مهم است. اما یگانه نکته قابل اهمیت نیست. مقابله نفتی باعث افزایش تشنج بین دو کشور می شود و تأثیر منفی بر اوضاع در خاور میانه و جهان خواهد گذاشت.
