شناوری ناو هواپیمابر « دریاسالار کوزنتسوف» در دریای مدیترانه یکی از مهمترین موضوعات هفته های اخیر شده است که توجه زیاد نسبت به این موضوع مشروط به وضعیت این کشتی است. مطبوعات و کاربران شبکه های اجتماعی در توضیح اینکه چرا « کوزنتسوف» دود می کند از یکدیگر سبقت می گیرند.
پاسخ به این سوال ساده نیست. جمله « موتور کشتی دچار مشکل شده است» — فقط گویای یک حقیقت است ولی برای درک منشأ این مسأله باید به تاریخ رشد و توسعه ناوگان روسی توجه کنیم.
تاریخ ساخت یگانه ناو هواپیمابر روسیه را می توان از سال 1945 شروع کرد. در آن سال اولین برنامه مابعد جنگ کشتی سازی برای سال های 1955-1946 طراحی شد. نیروی دریایی روسیه به ریاست نیکلای کوزنتسوف (که به افتخار وی، تنها ناو هواپیمابر روسیه نامیده شده است) بر طراحی پروژه ناو هواپیمابر سبک به ظرفیت 17-15 هزار تن که قادر به حمل تا 40 جنگنده ، بمب افکن های شیرجه و اژدر باشد و بتواند با سرعت 32-31 گره دریایی حرکت کند، اصرار ورزید. اما کارها تا طراحی کامل پروژه تحت شماره 72 ، ادامه نیافت.
اجرای این پروژه با توجه به موتور های موجود برای اینگونه کشتی ها و تسلیحات رادیو الکترونیکی ساده بود، اما طراحی کامل و ساخت این کشتی ها به واقعیت مبدل نشد که علت اصلی با وضعیت اقتصادی و نه دلایل ایدئولوژیکی مرتبط بود.
در نیمه دوم دهه 1940، در اتحاد شوروی کارزار مبارزه با جهان گرایی و « تعظیم در مقابل خارجیان» جریان داشت و در این شرایط استناد به تجربیات خارجی (یعنی در وهله اول تجربه انگلیس — آمریکا) در خصوص ساخت این نوع کشتی ها چندان مناسب نبود. « پرونده دریاسالاران» که کوزنتسوف نیز یکی از قربانیان آن شد و از ریاست نیروی دریایی روسیه برکنار شد باعث پیشرفت در طراحی و ساخت نوع جدید کشتی نشد.
کوزنتسف که در سال 1951 دوباره به مقام ریاست نیروی دریایی منصوب شد در ماه مه سال 1952 در گزارشی برای استالین دوباره موضوع طراحی و ساخت ناو هواپیمابر را مطرح نمود اما پروژه به اواسط دهه 1950 موکول شد — تا تهیه برنامه آتی کشتی سازی. پس از مرگ استالین، این موضوع دوباره مطرح شد. ناو هواپیمابر به نام پروژه 85 می بایست به ظرفیت تا 29 هزار تن و با سرعت 31 گره دریایی ساخته شود و قادر به حمل تا 40 جنگنده سنگین تر و بزرگتر باشد. قرار بود 9 کشتی از این نوع برای ناوگان شمال و اقیانوس آرام ساخته شود. طراحی و ساخت آنها برای دوره ای از سال 10955 تا 1960 درنظر گرفته شده بود و قرار بود کشتی های جدید بین سال های 1961 تا 1965 به ناوگان دریایی تحویل داده شوند.
اهدافی که برای این نوع کشتی ها در نظر گرفته شده بود دفاعی بود: ناوهای هواپیمابری که حامل جنگنده ها بودند می بایست هواپیماهای ضربتی آمریکایی و بریتانیایی را از آب های روسیه دور کنند. آمریکا و بریتانیا در دهه 1950 ساخت هواپیماهای کشتی پایه حامل سلاح هسته ای را آغاز کردند.
استعفای نیکلای گراسیموویچ کوزنتسوف باعث متوقف شدن اجرای این پروژه به مدت 30 سال تا زمان انتصاب سرگی گئورگویچ گورشکوف به ریاست ناوگان اتحاد شوروی شد. سرگی گورشکوف دریاسالار ناوگان اتحاد شوروی یک سیاستمدار ماهر بود و «نبض روحیات سیاسی» در دستش بود که امکان ماندگار شدن وی در سمت عالی را برایش تأمین کرد. سرنوشت ناوهای هواپیمابر و ناوگان بطور کلی در زمان ریاست وی، بیش از هر زمان دیگری به روحیات آنی سیاسی وابسته بود.
به حکومت رسیدن خروشف تأثیر ناخوشایندی بر اوضاع در ناوگان شوروی داشت: عملا تمام طرح های کشتی های سنگین از جمله ناوهای هواپیمابر متوقف شدند و دستور تجهیز ناوگان با تسلیحات هسته ای در اسرع وقت صادر شد. با وجود پیشرفت عمومی در این جهت ( تسلیحات موشکی — هسته ای در آن زمان تعیین کننده رشد و پیشرفت امور نظامی بطور کلی بود) ، چنین تغییر جهتی نمی توانست عواقبی به دنبال نداشته باشد.
تا اواسط دهه 1960، در اتحاد شوروی ناوگانی ایجاد شد که قادر بود در شرایط جنگ های هسته ای جهانی وارد عمل شود اما امکانات آن برای حل و فصل مسائل کلاسیک نیروی دریایی — برتری در دریا تا عملیات اعزامی — محدود بود. مبارزه با ناوگان دریایی بطور کامل به نیروی هوایی مستقر در ساحل و زیردریایی های موشک انداز محول شده بود. عملا تمام کشتی ها در این دوره به استثنای تعداد کمی، از تجهیزات دفاعی ضد کشتی برخوردار بودند.
تا آن زمان پس از پایان درگیری های کره، مصر و شروع جنگ ویتنام، ناو هواپیمابر از سیمای « سلاح تهاجمی امپریالیستی » در شمای ایدئولوژیکی شوروی برخوردار شده بود.
