خبرگزاری اسپوتنیک- جنجال رسانه ای ماجرای ﴿FATF﴾ از جایی آغاز شد که وزارت اقتصاد در اطلاعیه‌ای اعلام نمود با سازمان بین المللی مبارزه با پولشویی و کارگروه ویژه اقدام مالی آن به توافق رسیده است. بعد از آن شاهد رجزخوانی ها و لفاظی دسته های مختلف سیاسی در ایران، از اخبار بحث برانگیز رسانه ها گرفته تا خطبه های نماز جمعه بودیم. بسیاری از ماهیت این گروه اطلاعات دقیقی در دست نداشته و تمام دانسته های انها خلاصه به اخبار متناقضی بود که در این زمینه شنیده می شد. از اینرو خبرگزاری اسپوتنیک ماجرای FATF و حواشی مربوط به آن را با هوشیار رستمی- کارشناس و تحلیلگر مسائل اقتصادی مطرح نموده و به بحث و بررسی پرداخت. در ادامه این گزارش ارائه می گردد:
— FATF یا همان گروه اقدام مالی مشترک (Financial Action Task Force) یک سازمان بین المللی است که رویکرد و ماموریت آن مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم است. این سازمان سالهاست که ایجاد شده، اما طی چند سال اخیر وجاهت بین المللی کسب نموده است. بعد از اینکه کشورهای جی 20 اهمیت بیشتری برای آن قائل شدند، به عنوان یک رفرنس برای همکاری مالی و بانکی با کشورهای دیگر ارزیابی این گروه را به عنوان معیار قرار دادند. ارزیابی به این معنی است که این گروه کشورهای مختلف را در خصوص فعالیت و یا اقداماتی که برای مبارزه با پولشویی و مبارزه با تامین مالی تروریسم انجام می دهند دسته بندی می نماید. عموما گروه هایی به این ترتیب وجود دارند: گروه اول کشورهایی هستند که همه رهنمودهای FATF را اجرا می کنند، بعد از آن گروهای دیگری هستند که به تناسب و به صورت جزئی بعضی از این رهنمودها را اجرا می کنند و در نهایت یک لیست سیاه یا کشورهای غیرهمکار وجود دارد که FATF از سایر کشورها می خواهد هیچ همکاری با این کشورها انجام ندهند. تا چند ماه قبل سه کشور کره شمالی، کوبا و ایران در این لیست قرار داشتند، البته مدتی قبل که روابط سیاسی ایالات متحده و کوبا بهبود پیدا کرد کشور کوبا از این لیست خارج شد و تنها کره شمالی و ایران در این لیست باقی ماندند. بعد از توافق هسته ای ایران یا همان برجام هم کشور ما تلاش بسیار زیادی انجام داد و با وزارت خزانه داری آمریکا و هم با گروه FATF جلسات کارشناسی متعددی گذاشته شد که ایران هم از لیست کشورهای غیر همکار خارج گردد و این اتفاق افتاد، که یک دستاورد بسیار مهم بشمار می آید. بعد از برجام فضای بسیار مناسبی برای اینکه همکاریهای بانکی ایران با کشورهای خارجی از سرگرفته شود، فراهم گردید. اما این تلقی که FATF از پولشویی و تامین مالی تروریسم در ایران داشت، مانع جدی بود به همین خاطر گروهی که زیر نظر آقای دکتر طیب نیا وزیر اقتصاد تشکیل شد و مذاکرات متعددی داشتند و دفاعیاتی در خصوص وضعیت موجود ارائه دادند. در نتیجه این مذاکرات FATF ایران را برای مدت دوازده ماه تعلیق نمود و اعلام کرد که سایر کشورها می توانند در این مدت با ایران همکاری بانکی داشته باشند، بعد از دوازده ماه اگر ایران رهنمودهای مالی را اجرا نمود به صورت دائم از لیست کشورهای غیر همکار خارج خواهد شد و این دستاورد مهمی در حوزه دیپلماسی اقتصادی به حساب می آید.
— می خواهم در ادامه بحث در خصوص مخالفتها و موافقتهای موجود در ایران صحبت نمایم. از نظر من موافقتها بر اساس یکسری مسائل تکنیکی و فنی است، چراکه همکاری با FATF یک شرط لازم برای ادامه فعالیت در زمینه مبادلات مالی و بانکی محسوب می گردد. اگرFATF ایران را همچنان در لیست سیاه نگه می داشت هیچ امکانی وجود نداشت برای اینکه ایران بتواند ارتباطات مالی و بانکی خود را از سر بگیرد. مخالفتهای موجود بر علیه FATF در ایران نیز یک موضع کاملا سیاسی است و بیشتر یکسری بهانه گیری از سوی رسانه ها و افراد صاحب نفوذ در نظام حکمرانی ایران می باشد، برای اینکه دولت موفق نباشد و دستاورد اقتصادی خاص در این حوزه نداشته باشد.
— موضوعات متعددی با این محتوا مطرح کرده اند که احتمالا پیوستن به FATF یک تله برای ایران است و به عنوان مثال اگر ایران با گروهی مثل حزب الله لبنان همکاری مالی دارد، این یک تله است تا در آینده مانع این همکاری شوند و محوری که در ایران به عنوان محور مقاومت معروف شده، جدا نمایند که همچنین چیزی اصلا معنا ندارد. FATF تنها یکسری رهنمود است و اتفاقا رهنمودهای غیر الزام آور می باشد. به این معنی که FATF یک کنوانسیون یا پیمان بین المللی نیست و صرفا گروهی است که ارزیابی می نماید و هیچ تعهدی هم وجود ندارد که عضوی تمام رهنمودهایی که برای تمامی کشورها هم ثابت است از صفر تا صد اجرا نماید. هر عضو می تواند بر اساس منافع سیاسی و استراتژی های کشوری بخشی از این رهنمودها را اجرا نماید و بخشی را هم اجرا ننماید.
— در خصوص گروههای تروریستی که مخالفتهایی صورت گرفته است و اینکه در واقع تلقی ایران از گروههای تروریستی با آنچه در جهان وجود دارد متمایز است، باید بگویم که اصلا موضوعیت ندارد، چون FATFتنها گروههایی را از همکاری با آنها ممانعت می کند که در منشور سازمان ملل اصطلاحا «فصل هفتمی» نام دارند و تنها سه گروه القاعده، داعش و طالبان می باشند و در واقع هیچ گروه دیگری وجود ندارد که FATF بخواهد مانع همکاری مالی کشورهای جهان با آنها بگردد.
— برخی مسائل مانند FATF زیر ساخت ارتباط مالی و بانکی هستند. ایران قطعا نمی تواند مانند یک کشور منزوی بیشتر از این ادامه حیات بدهد و باید با کشورهای مختلف تعامل و همکاری نماید و ارتباط تجاری، بانکی و مالی داشته باشد و نیاز دارد تا زیرساختهای آن را فراهم نماید. یکی از مشکلات اینجاست که گاهی در داخل ایران سختگیرانه تر با موضوعات برخورد کرده اند. FATF کلا هفت جرم را پایه پولشویی می داند و اعلام نموده است که اگر از این جرایم پولی وارد سیستم مالی گردد مصداق پولشویی می باشد. در حالیکه قانون پولشویی درکشور ایران بسیار سختگیرانه تر است و می گوید «هرجرمی که در قانون مدنی ایران وجود دارد، و اگر پولی در نتیجه این جرایم در گردش بوده، وارد سیستم مالی گردد این جرم و مصداق پولشویی به حساب می آید». بنابراین میبینیم که قانون داخلی کشور ایران بسیار سختگیرانه تر از نمونه های بین المللی است. مورد دوم هم قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم می باشد که در ایران و در سال 1394 شورای نگهبان تایید نموده است و مصوب مجلس می باشد و در واقع دولت نقش چندانی ندارد، اگرچه دولت تلاش نمود تا ایران نیز چنین قانونی داشته باشد. اکنون ایرادی که FATF به آن گرفته این است که قانون ایران می گوید گروههای آزادیخواه و ضد استعماری تروریستی نیستند. در حالیکه FATF از ایران درخواست نموده که دقیقا اعلام نمایند چه گروههایی تروریست هستند نه آنکه استثناها را نام ببرید.
— به عبارتی، ایران و FATF بیشتر بر سر تعاریف با یکدیگر مشکل دارند وگرنه هیچ موضعی مبنی براینکه در ایران دقیقا فلان گروه تروریستی هست یا خیر ندارند، چون اساسا در جهان رویکرد ثابت، مشخص و توافق شده ای وجود ندارد که چه گروه مسلحی دقیقا تروریستی است یا تروریستی نیست. و متاسفانه فضای حاکم فضایی است که برخی رسانه های مخالف دولت هیاهوهایی را ایجاد می کنند تا دولت را ضعیف نمایند. در واقع بیشتر بدنبال آن هستند تا دولت آقای روحانی را ضعیف نموده تا اگر قرار باشد ایشان در دور بعدی انتخابات هم به عنوان رئیس جمهور برگزیده شوند دولت ضعیف و همیشه تحت فشاری را در اختیار داشته باشد. متاسفانه از برخی مقامات نیز چنین سخنانی شنیده شده است بدون اینکه کوچکترین اطلاعی داشته باشند، چراکه این موضوع یک مقوله تکنیکی می باشد. در واقع نه تنها تضادی با منافع ایران ندارد، بلکه شرط لازم برای ارتباط مالی و بانکی با دنیا است. ما می دانیم که کشوری در دنیا می تواند منافع سیاسی خود را در دنیا پیگیری نماید که از یک قدرت اقتصادی و مالی برخوردار باشد.
— کشوری که تمام ارتباطات خود را با سازمانها و نهادهای مختلف دنیا قطع کرده باشد، قاعدتا در نقشه سیاسی جهان هم به تدریج جایگاه خود را از دست خواهد داد. ابزار اقتصاد بسیار ابزار مهمی است برای اینکه کشوری بتواند مناقع سیاسی خود را با هر منش و مرامی پیگیری نماید. متاسفانه موضوع FATF انرژی بسیار زیادی را گرفت، اما قطعا این یک دستاورد برای وزیر اقتصاد ایران است که توانسته است با مذاکرات پیچیده این مشکل را حل نماید. جالب است بدانید که اولین بار است FATF قبل از اینکه کشوری رهنمودهای آن را اجرا نماید از لیست غیر همکار خارج نموده است و این یک امتیاز بزرگ برای ایران می باشد که توسط آقای طیب نیا بدست آمد. اینکه حتی به صورت موقت از لیست سیاه کشورهای غیر همکار خارج شده و بتوانیم روابط مالی را از سر بگیریم و از سوی دیگر متعهد شویم که برخی از رهنمودها را اجرا نماییم که البته واقعا تمامی رهنمودها هم برای ایران لازم است. در ایران فساد اقتصادی گسترده ای وجود دارد که اگر این رهنمودها اجرا گردد این فساد تا این اندازه گسترده نمی شود و پولشویی صورت نمی گیرد.
— البته لازم به ذکر است، بعد از جنجال رسانه ای و نگرانیهای امنیتی که مقامات بلند پایه ایران داشتند توجیه شده و اکنون مشکل خاصی وجود ندارد. شورای عالی امنیت ملی که مقام تصمیم گیرنده در این حوزه است در این خصوص تصمیم گیری و نموده و به یک جمع بندی رسیده است و آن را برای تایید رهبر انقلاب اسلامی ارسال نموده است. مجلس شورای اسلامی درصدد بود تا به عنوان یک طرح آن را به تصویب برساند در حالیکه این اقدام ممکن نیست، چراکه اساس صحبت از کنوانسیون یا پیمان نامه در میان نیست، بنابراین الزام آور هم نمی باشد، در صورت انجام چنین اقدامی برای ایران تعهد بین المللی ایجاد می گردد که شدیدا به ضرر ایران خواهد بود.
