در این روزها، روسیه قراردادی جهت اجرای پروژه های مشترک با ایران در رشته استخراج نفت در خلیج فارس به ارزش 1 میلیارد دلار به امضا رساند. تعهدات روسیه تأمین 85 درصد هزینه ساخت 5 سکوی حفاری تا سال 2019 را در بر می گیرد. دورنمای مناسیات روسیه — ایران در رشته نفت و گاز و دیگر عرصه ها ی همکاری اقتصادی چگونه است؟
ولادیمیر ساژین، کارشناس سیاسی و خاورشناس روسیه در این خصوص گفت: پس از حل و فصل مسأله هسته ای ایران در روز 14 ماه ژوئیه سال 2015 میلادی و آغاز فرایند لغو تحریم ها، ایران بازیگر مهمی در صحنه سیاسی منطقه و جهان و یکی از اعضای جدی اقتصادی در بازار جهانی شده است.
روسیه در توسعه و تکامل مناسبات محکم و پایدار مشارکت با ایران ذینفع است. هدف روسیه — برقراری مناسبات مطمئن و قابل اعتماد در کوتاه ترین زمان برای مدت طولانی است که تحت تأثیر هیچگونه شرایط سیاسی، چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور قرار نخواهد گرفت.
ولادیمیر ساژین در ادامه گفت: اوایل ماه اوت، در باکو، دیدار روسای جمهور روسیه، ایران و آذربایجان برگزار شد که در این دیدار به همکاری متقابل در عرصه نفت و گاز توجه شد. شایان ذکر است که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و حسن روحانی رئیس جمهور ایران در خصوص توسعه همکاری در عرصه نفت و گاز و دیگر رشته های همکاری بین مسکو و تهران گفتگو کردند.
در تأیید این امر، شرکت « کراسنی باریکادی» روسیه و شرکت ایرانی « Tasdid » در روز 27 ماه اوت قرارداد ساخت سکوی حفاری در خرمشهر را به امضا رساندند. کارخانه « کراسنی باریکادی» که 120 سال پیش به عنوان کارگاه برادران « بونیاتوف» — تعمیر ناوگان نفتی — تأسیس شده بود، هم اکنون بزرگترین شرکت کشتی سازی در آستراخان روسیه است.
قابل ذکر است که شرکت های نفت و گاز روسیه، ذینفعی زیادی نسبت به کار در بازار ایران نشان می دهند. شرکت های « گازپروم»، « روس نفت» و « لوک اویل» نیز به بررسی اجرای پروژه های جدید در ایران می پردازند. به عقیده متخصصان احتمال تأسیس کنسرسیوم شرکت ها جهت استخراج معادن نفت در ایران نیز وجود دارد.
در ایران تغییراتی در قانون مربوط به قراردادهای نفتی در حال وقوع است. در قانون جدید بیش از 150 اصلاحیه جدید وارد شده است و 4 ماده جدید به 11 ماده موجود اضافه شده است. قوانین در این عرصه با قوانین قبلی فرق زیادی دارند. طرح مصوبه تنظیم کننده حقوق ، تعهدات و وظایف تمام طرفین و تعامل مالی ، بیمه، موافقتنامه ها و دیگر مسائل است. یکی از تغیییرات تازه آن است که قراردادهای جدید درازمدت — تا 20 سال با امکان تمدید برای 5 سال دیگر — به امضا خواهند رسید. قراردادهای مشابه قبلی فقط برای 7 سال در نظر گرفته شده بودند که مانع از سوددهی پروژه سرمایه گذاری در درازمدت می شد. بعلاوه شرطی عنوان شده است که شرکت های خارجی باید پروژه های مشترک با کارخانه ها و شرکت های ایرانی پیاده کنند تا شرکت های ایرانی بتوانند از فناوری های نو استخراج نفت و گاز برخوردار شوند.
قوانین جدید، بدون شک پایه حقوقی برای توسعه و گسترش همکاری ایران با شرکت های خارجی در رشته نفت و گاز و ورود سرمایه خارجی به کشور ایجاد می کنند.
به گفته کارمند عالیرتبه شرکت نفت ایران ایران نیاز به بیش از 100 میلیارد دلار در بخش نفت و گاز برای دستیابی به اهداف ششمین برنامه (2021-2016) دارد.
جذابیت اقتصادی ایران باعث رقابت در بازار ایران می شود. برای ایران خوب است ولی برای روسیه ایجاد مشکلات معینی می کند. به ویژه که گرایش آشکار چرخش مابعد تحریمی ایران بسوی غرب مشاهده می شود. طی 5 ماه اول سال 2016 میلادی گردش کالا بین ایران و اتحادیه اروپا، 42 درصد افزایش یافت. اما روسیه قصد ندارد در بازار ایران به نفع بازیگران دیگر عقب نشینی کند. روسیه در بعضی از عرصه های اقتصاد ایران بخوبی با دیگر کشورها رقابت می کند.
یکی از آینده دارترین عرصه ها برای مسکو را می توان همکاری در بخش انرژی نامید از جمله انرژی اتمی و نفت و گاز. از دیگر عرصه های همکاری می توان از — راه آهن (ساخت خطوط راه آهن، برقی کردن و مدرنیزه کردن خطوط راه آهن ایران)، پژوهش های فضایی و ارتباطات و کشاورزی نام برد. همکاری نظامی- فنی می تواند یکی از آینده دارترین جهات همکاری بین دو کشور باشد که طرفین امیدوارند در سطح بالاتری پس از لغو تحریم های شورای امنیت سازمان ملل احیا بشود. قرار است در اکثر این جهات قراردادها به امضا رسیده اند و اسناد تأییدهمکاری به امضا می رسند.
دکتر مهدی سنایی سفیر ایران در روسیه که مساعی زیادی برای توسعه مناسبات ایران — روسیه از جمله در بخش تجارت و اقتصاد به انجام می رساند متذکر شد: اطمینان دارم که در آینده نزدیک، همکاری دو کشور به سطح بالاتری صعود خواهد کرد و ما می توانیم اسناد پاراف شده را پیاده کنیم. حجم این قراردادها 40 میلیارد دلار است». همانطور که دکتر سنایی یادآور شد « شش بلوک انرژی نیروگاه اتمی بوشهر که قرارداد ساخت دو بلوک به امضا رسیده است. روسیه علاوه بر آن 4 نیروگاه حرارتی خواهد ساخت و به مدرنیزه سازی نیروگاه های موجود خواهد پرداخت. بعلاوه قراردادهایی در بخش راه آهن نیز به امضا رسیده اند. باقی قراردادها به بخش وسیعی از صنعت، معادن و هوا — فضا و خودروسازی سبک و سنگین، هواپیماسازی و صنعت نفت و گاز و پتروشیمی و کشاورزی و غیره مربوط است».
بدین ترتیب می توان گفت که قدرت بالقوه مناسبات تجاری — اقتصادی فدراسیون روسیه و ایران فوق العاده وسیع است. حال باید این قدرت بالقوه به واقعیت مبدل شود و مشارکت به سطح بالاتری رسانده شود.
