دانشگاه علوم انسانی و اجتماعی سن پترزبورگ، 20 فروردین 1395
ریاست محترم دانشگاه علوم انسانی و اجتماعی سن پترزبورگ، جناب آقای پروفسور زاپیسوتسکی
اساتید محترم دانشگاه و پژوهشگران محترم
بسیار خوشحالم از این که امروز در همایش گفتگوی فرهنگی ایران و روسیه و در جمع پژوهشگران ارزشمند دو کشور سخنرانی می نمایم. ایران شناسان و فیلسوفان بزرگ روسیه در این همایش شرکت کرده اند. هم چنین اساتید ایرانی حاضر در این همایش، همگی در زمینه های کاری خود معروف هستند. اطمینان دارم که همایش امروز می تواند نقش خود را در توسعه روابط ایران و روسیه ایفا کند.
این همایش با ابتکار مشترک دانشگاه معلوم اجتماعی و انسانی سن پترزبورگ و دانشگاه علامه طباطبایی برگزار می شود، و نمونه ای از همکاری های مشترک دانشگاه های دو کشور است که طی سال های اخیر هم چون دیگر زمینه های همکاری در حال تقویت و گسترش است.
آقایان، خانم ها
علاقه به کشورها و ملت های دیگر، صرفاً به واسطه تعداد جمعیت، جایگاه در روابط بین الملل و حتی هم جواری جغرافیایی تعیین نمی شود، بلکه جنبه محتوایی روابط و تصویری که دو طرف از یک دیگر دارند، در این روابط بسیار مهم است. برای داشتن روابط خوب، مهم است که تصویری مثبت و واقعی از هم دیگر داشته باشیم. لازم است این نگاه ها با سیمای واقعی کشور، حکومت و مردم مقابل تطبیق داده شود.
بسیاری از کسانی که به ایران سفر می کنند، با تصویر متمایز از آن چه رسانه ها در اختیار آن ها قرار می دهند، مواجه می شوند. این نشان از قدرت رسانه ها در ترسیم تصاویر و ذهنیت های متفاوت است.
در مورد ماهیت روابط دو جانبه جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه نیز گه گاه برداشت های دور از واقعیت شکل می گیرد. فکر می کنم برای ساختن یک تصویر درست از ماهیت این روابط، باید واقعیات زیر را در نظر داشته باشیم:
1- اگر چه ايران و روسيه داراي تاريخ، فرهنگ و مذهب متفاوت هستند، اما ميان آن ها اختلافات اصولي کمتر يافت مي شود.
2- به رغم آن که در طول تاريخ، چند نبرد ميان ايران و روسيه صورت گرفته است، با اين حال هم اکنون ايران و روسيه فاقد هرگونه اختلافات ارضي و مرزي هستند.
3- هيچ تنش جدي ميان ايران و روسيه وجود ندارد. هر دو کشور در قبال بسياري از مسائل بین المللی، مواضع يكسان و همسويي دارند و عموما مواضع رسمي آن ها به يکديگر شباهت زيادي دارد.
4- هر دو کشور بر برقراري مکانیسم امنيت منطقه‌اي، بدون حضور بازيگران فرامنطقه اي تاکيد مي ورزند و اين موضع مي تواند فصل مشترک همکاري هاي منطقه اي آن ها باشد.
5- ايران و روسيه در منطقه خاورميانه در موارد متعددی، مواضع راهبردي همسو دارند.
6- به رغم آن که هر دو کشور ايران روسيه داراي منابع غني نفت و گاز هستند و در نگاه اول، رقیب یک دیگر محسوب شوند، با اين حال در کنار هم قرار گرفتن آن ها و اتخاذ موضع واحد در حوزه انرژي مي‌تواند تأثير زيادي بر بازارهای جهانی بگذارد.
اساتید و پژوهشگران محترم
ويژگي‌هاي فوق نمونه هایی از گستره وسيع مناسبات و روابط ايران و روسيه هستند و همراه با ظرفيت‌هاي موجود، مي‌تواند روابط دو كشور را در حوزه هاي اقتصادي، سياسي و امنيتي تا سطح راهبردي ارتقا دهد. اما به جز عوامل مورد اشاره، متغیرهای مهم دیگری نیز در این مسیر باید نقش مثبت خود را ایفا کنند.
مسأله «اعتماد متقابل»، یک موضوع تأثیرگذار در روابط دو جانبه است. طی سال های گذشته، با توجه به تجارب کسب شده، بی اعتمادی به طور نسبی کاهش یافته و روسیه به ایران به عنوان کشوری که می تواند یک شریک مناسب در عرصه های مختلف در منطقه باشد، می نگرد و ایران نیز به روسیه نوین با اعتماد بیشتری نگاه می کند و روابط هر دو کشور به یک ضرورت تبدیل شده است.
تجربه حسن هم جواری هم چنین اقتضا می کند تأثیر «عامل کشورهای سوم» بر روابط دو جانبه به حداقل ممکن برسد. البته تأثیر این عامل در مقطع فعلی کاهش یافته و روسیه نگاه مستقل تری به رابطه با ایران یافته است. این نکته مثبتی است و امیدواریم این روند تداوم داشته باشد و هر چه زمان می گذرد روابط ایران و روسیه بیشتر تحت تأثیر ضرورت رابطه و نیاز متقابل دو کشور قرار گیرد و و از عوامل جانبی کمتر تأثیر پذیرد.
یکی دیگر از مشکلات، دولتی بودن این روابط است. اراده رهبران دو کشور برای توسعه این روابط قابل تحسین است. ولی محدود شدن به سطح دولتی در روابط یک نقصان است. باید همکاری های علمی، فرهنگی و اقتصادی دو کشور گسترش یابد و این روابط از سطح دولتی به عرصه مردمی توسعه یابد.
تقویت «پیوندهای فرهنگی و انسانی» در این روابط حایز اهمیت است. در حال حاضر زبان روسی در ده دانشگاه ایران تدریس می شود و در روسیه زبان فارسی در هجده دانشگاه تدریس می شود. با تلاش مترجمان، شاهکارهای نویسندگان روس به زبان فارسی ترجمه شده است. آثار نویسندگان روس از جمله لئو تولستوی، داستایفسکی، چخوف و پوشکین، در دسترس خوانندگان فارسی زبان قرار دارند. آثار متعددی از شعرای بزرگ کلاسیک فارسی مانند فردوسی، رودکی، خیام، سعدی و حافظ هم به زبان روسی ترجمه شده است. ولی این گستره تدریس و ترجمه هنوز هم برای شناخت دو کشور محدود است.
آمار دانشجویان ایرانی در روسیه و دانشجویان روسی در ایران هنوز بسیار محدود است. در حال حاضر حدود 500 نفر ایرانی در روسیه مشغول کسب دانش هستند. در دانشگاه های ایرانی نیز اگر چه حدود 12 هزار دانشجوی خارجی تحصیل می کنند، اما شمار روس ها در میان آن ها بسیار نیست.
در عرصه ارتباطات فرهنگی دو کشور، کارهای مختلفی در حال برگزاری است. رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه در طول سال، اقدامات متعددی را به انجام می رسانند و امیدواریم به زودی شاهد افتتاح رایزنی فرهنگی سفارت فدراسیون روسیه در تهران باشیم.
در سال گذشته، شاهد دو رویداد ارزشمند و همکاری های دانشگاهی و فن آوری دو کشور بودیم. کمیته عالی همکاری های علمی و فن آوری ایران و روسیه تشکیل شد که 10 کارگروه را در زیرمجموعه خود دارد. رویداد مهم دیگر، برگزاری همایش دانشگاه های ایران و روسیه با حضور ده دانشگاه برتر ایرانی و 12 دانشگاه برتر روس و تشکیل اتحادیه موسسات آموزش عالی ایران و روسیه بود. به علاوه، دانشگاه های مختلف دو کشور، اسناد متعدد همکاری امضا کرده اند. در حال حاضر هم چهارچوب های کلی و هم همکاری های دو جانبه دانشگاه های دو کشور برقرار است. البته امضای این اسناد کافی نیست و واقعیت بخشیدن به آن ها حایز اهمیت است.
چنین تأکیدهایی از آن رو است که روابط انسانی، تعامل در بخش اجتماعی، تبادلات علمی و فرهنگی و حسن تفاهم، می توانند روابط حکومت های دو کشور را پایدار کنند و حسن هم جواری را تقویت نمایند.
امیدوارم تجربه همکاری دو دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه علوم انسانی و اجتماعی سن پترزبورگ و برگزاری همایش هایی هم چون همایش امروز بتواند سهم ارزشمندی در مسیر تحکیم روابط فرهنگی و انسانی دو کشور ایفا نماید.
متشکرم.
