لزوم ایجاد قراردادهای سوآپ بین روسیه و ایران

اما روسیه به ایران جواب مشخصی نداده است ، بنابراین معاوضه های گازی در سطح ایده باقی مانده و فعلا مشخص نیست که چه زمانی به واقعیت تبدیل خواهد شد. مسکو باید عجله کند تا بازار بعد از تحریم های هیدروکربن ها در ایران را از دست ندهد. مشکل چیست؟ شرق شناس و تحلیل گر سیاسی ولادیمیر ساژین در این باره می گوید:
ایران ضمن دسترسی به خلیج فارس در سال های اخیر به طور فعال قراردادهای سوآپ گازی و در کل هیدروکربن ها را تبلیغ می کند و به کشورهای دیگری که دسترسی مستقیم به مصرف کنندگان گاز ، نفت و محصولات نفتی ندارند ، چنین خدماتی را پیشنهاد می دهد. نقشه ی مشابه بین ایران و دول حاشیه دریای خزر یعنی آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان کار می کند. آنها در این تبادل نفت را در بندرهای خلیج فارس برای فروش بعدی دریافت می کنند.
ایده ی ارسال سوآپ گاز از روسیه به ایران داستان خودش را دارد. مسکو و تهران چندین سال است که این ایده را بررسی می کنند.
تمرکز تولیدات صنعتی و در واقع مصرف گاز (و همچنین سایر هیدروکربن ها) در شمال ایران به میزان قابل توجهی بیشتر از سایر مناطق است و پالایشگاه های نفت و گاز اصلی در جنوب غربی کشور قرار دارند.
امروز در ایران تا 600 میلیون متر مکعب گاز در روز استخراج و مصرف می شود. تقریبا 50 درصد گاز استخراج شده در استان های شمالی کشور مصرف می گردد. ایران ضمن دریافت 300 میلیون متر مکعب گاز در روز در شمال کشور از روسیه ، می تواند از حمل و نقل هیدروکربن های خود از جنوب به شمال امتناع نماید. این امر به طور قابل ملاحظه ای تولید را ارزان تر خواهد کرد.
برای روسیه قرارداد سوآپ با ایران نیز سودمند است. روسیه امکان ارسال " تحت پرچم روسی" میزان معادل سوآپی گاز ایرانی و سایر هیدروکربن ها از ترمینال های صادراتی ایرانی در جنوب به بازارهای خارجی به طور مثال هند و پاکستان بر اساس نقشه لوجستیکی ساده بدست می آورد. ضمنا چشم انداز عرضه گاز طبیعی مایع به بازارهای جهانی هم وجود دارد. " گازپروم" می تواند پروژه ساخت کارخانه گاز طبیعی مایع در پالایشگاه پارس جنوبی را که یادداشت تفاهم آن در سال 2013 امضاء شده است ، محقق سازد.
ایده قرارداد سوآپ ایران و روسیه هم توسط مسکو و هم تهران مورد حمایت قرار گرفته است و همانطور که اشاره شد برای هر دو طرف سودمند خواهد بود.
کار فعال برای سوآپ ایران و روسیه در سال 2015 آغاز شد. نمایندگان دوکشور و همچنین وزیر انرژی روسیه الکساندر نوواک و وزیر نفت ایران بیژن نامدار زنگنه بارها در مسکو و تهران دیدار داشتند جایی که از جمله مسئله ی سوآپ بررسی شد. این موضوع در زمان دیدار ماه نوامبر رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین به ایران نیز مطرح گردید، در آن زمان پوتین در اجلاس کشورهای صادرکننده ی گاز که در تهران برگزار شد شرکت کرد. این کمیته ، صاحبان 73 درصد از منابع گاز جهانی را که 42 درصد استخراج جهانی را تامین می کنند متحد می سازد.
در ماه نوامبر کمیسیون حرفه ای برای سوآپ روسیه و ایران ایجاد شد. در عین حال نتایج فعالیت های آنها فعلا مشخص نیست. ایده سوآپ در هوا معلق ماند. اگرچه زنگه و نواک به طور مرتب در خصوص قابلیت های قراردادهای سوآپ روسیه و ایران برای گاز و نفت خبر داده اند.
طرف ایرانی به روسیه و از جمله شرکت " گازپروم" اطلاع داد که ایران زیر ساخت های لازم برای ارسال سوآپ گاز از روسیه را دارد. پیش از همه خط لوله گازی 1474 کیلومتری قاضی محمد- آستارا- بیند بیاند است که روسیه و ایران را (از طریق آذربایجان) متصل می سازد. این خط لوله در سال 1971 بهره برداری شد و چندی پیش آذربایجان به طور کامل بخش خود را مدرنیزه کرده و آنرا به ایستگاه های کمپرسور گازی مجهز ساخته است. بدین ترتیب تمامی پیش نیازهای فنی برای سوآپ گازی آماده است.
اما متاسفانه علی رغم آمادگی ایران برای انعقاد قراردادهای سوآپی با روسیه برای گاز و نفت ، جزئیات آن از مسکو مشخص نیست. رئیس کل شرکت گاز ملی ایران و معاون وزیر نفت حمید رضا اراکی خاطر نشان کرد که روسیه به ایرانی ها جواب مشخصی نداده است بنابراین سوآپ های گازی در سطح ایده باقی مانده و فعلا مشخص نیست که چه زمانی به واقعیت تبدیل شوند.
با توجه به تمام بدیهیات دو دلیل وجود دارد. عدم توافق در خصوص مسائل مالی و قیمتی و البته سستی و کندی بروکراسی که جایگاه ویژه ای هم در روسیه و هم در ایران دارد.
اما امید برای اجرایی شدن پروژه سودمند برای طرفین از بین نرفته است. در آینده ای نزدیک نمایندگان گازپروم روسیه قصد دارند به ایران سفر کرده و برخی از مسائل در زمینه های نفت و گاز را بررسی نمایند. امیدواریم که تصمیمات نهایی در خصوص سوآپ نفت و گاز ایران و روسیه هم اتخاذ گردد. مسکو باید عجله کند که بازار پس از تحریم های هیدروکربن ها در ایران را از دست ندهد.